Proverbs 14
1 A wise woman buildeth her house: but the foolish destroyeth it with her owne handes.
Һәр бир дана аял өз аилисини ават қилар; Ахмақ аял аилисини өз қоли билән вәйран қилар.
2 He that walketh in his righteousnes, feareth the Lord: but he that is lewde in his wayes, despiseth him.
Дуруслуқ йолида маңидиған киши Пәрвәрдигардин қорқар; Қиңғир йолда маңған киши [Худани] көзгә илмас.
3 In the mouth of the foolish is the rod of pride: but the lippes of the wise preserue them.
Ахмақниң тәкәббур ағзи өзигә таяқ болар; Ақиланиниң ләвлири өзини қоғдар.
4 Where none oxen are, there the cribbe is emptie: but much increase cometh by the strength of the oxe.
Улақ болмиса, еғил пак-пакиз турар; Бирақ өкүзниң күчи болғандила [саңға] ашлиқ толар.
5 A faithfull witnes will not lye: but a false record will speake lyes.
Ишәшлик гувачи ялған ейтмас; Сахта гувачи ялған гәпни нәпәстәк тинар.
6 A scorner seeketh wisdome, and findeth it not: but knowledge is easie to him that will vnderstande.
Һакавурлар даналиқ издәп тапалмас; Бирақ йорутулған адәмгә билим елиш асанға чүшәр.
7 Depart from the foolish man, when thou perceiuest not in him the lippes of knowledge.
Бирәвниң ағзида билим йоқлуғини билип йәткәндә, Униңдин өзүңни нери тарт.
8 The wisdome of ye prudent is to vnderstand his way: but the foolishnes of the fooles is deceite.
Әқил-парасәтлик кишиниң даналиғи өз йолини ойлиништидур; Ахмақларниң әқилсизлиги болса өзлириниң алдинишидур.
9 The foole maketh a mocke of sinne: but among the righteous there is fauour.
Ахмақлар болса «итаәтсизлик қурбанлиғи»ни көзгә илмайду, Һәққанийлар арисида болса илтипат тепилар.
10 The heart knoweth the bitternes of his soule, and the stranger shall not medle with his ioy.
Көңүлдики дәрдни пәқәт өзила көтирәләр; Көңүлдики хушлуққиму башқилар шерик болалмас.
11 The house of the wicked shalbe destroyed: but the tabernacle of the righteous shall florish.
Яманниң өйи өрүлүп чүшәр; Һәққаний адәмниң чедири гүллинип кетәр.
12 There is a way that seemeth right to a man: but the issues thereof are the wayes of death.
Адәм балисиға тоғридәк көрүнидиған бир йол бар, Лекин ақивити һалакәткә баридиған йоллардур.
13 Euen in laughing the heart is sorowful, and the ende of that mirth is heauinesse.
Оюн-күлкә болса қәлбтики ғәм-қайғуни япар, Хошаллиқ өтүп кәткәндә, ғәм-қайғу йәнила қалар.
14 The heart that declineth, shall be saciate with his owne wayes: but a good man shall depart from him.
Тоғра йолдин бурулуп янған адәм һаман өз йолидин тояр; Яхши адәм өз ишидин қанаәтлинәр.
15 The foolish will beleeue euery thing: but the prudent will consider his steppes.
Саддилар һәммә гәпкә ишинип кетәр; Лекин пәм-парасәтлик киши һәр бир қәдәмни авайлап басар.
16 A wise man feareth, and departeth from euill: but a foole rageth, and is carelesse.
Дана адәм еһтиятчан болуп аваричиликтин нери кетәр; Ахмақ һакавурлуқ қилип, өзигә ишинип алдиға маңар.
17 He that is hastie to anger, committeth follie, and a busie body is hated.
Териккәк ахмақлиқ қилар; Нәйрәңваз адәм нәпрәткә учрар.
18 The foolish do inherite follie: but the prudent are crowned with knowledge.
Саддилар ахмақлиққа варислиқ қилар; Пәм-парасәтликләр билимни өз таҗи қилар.
19 The euill shall bowe before the good, and the wicked at the gates of the righteous.
Яманлар яхшиларниң алдида егиләр; Қәбиһләр һәққанийниң дәрвазилири алдида [баш урар].
20 The poore is hated euen of his own neighbour: but the friendes of the rich are many.
Намрат киши һәтта өз йеқиниғиму яман көрүнәр. Байниң дости болса көптур.
21 The sinner despiseth his neighbour: but he that hath mercie on the poore, is blessed.
Йеқинини пәс көргән гунакардур; Лекин мискинләргә рәһим қилған бәрикәт тапар.
22 Doe not they erre that imagine euill? but to them that thinke on good things, shalbe mercie and trueth.
Яманлиқ ойлиғанлар йолдин адашқанлардин әмәсму? Бирақ яхшилиқ ойлиғанлар рәһим-шәпқәт, һәқиқәт-садиқлиққа муйәссәр болар.
23 In all labour there is abundance: but the talke of the lippes bringeth onely want.
Һәммә меһнәттин пайда чиқар; Бирақ қуруқ параңлар адәмни муһтаҗлиқта қалдурар.
24 The crowne of the wise is their riches, and the follie of fooles is foolishnes.
Ақиланиләр үчүн байлиқлар бир таҗдур; Ахмақларниң наданлиғидин пәқәт йәнә шу наданлиқла чиқар.
25 A faithfull witnes deliuereth soules: but a deceiuer speaketh lyes.
Һәққаний гувалиқ бәргүчи кишиләрниң һаятини қутқузар; Ялған-явидақ сөзләйдиған [гувачи] ялған гәпни нәпәстәк тинар.
26 In the feare of the Lord is an assured strength, and his children shall haue hope.
Пәрвәрдигардин қорқидиғанниң күчлүк йөләнчүки бар, Униң балилириму һимайигә егә болар.
27 The feare of the Lord is as a welspring of life, to auoyde the snares of death.
Пәрвәрдигардин қорқуш һаятниң булиқидур; У кишини әҗәллик қапқанлардин қутқузар.
28 In the multitude of the people is the honour of a King, and for the want of people commeth the destruction of the Prince.
Падишаһниң шан-шәриви пухрасиниң көплигидиндур; Пухрасиниң кәмлиги әмирниң һалакитидур.
29 He that is slowe to wrath, is of great wisdome: but he that is of an hastie minde, exalteth follie.
Еғир-бесиқ киши интайин ақил кишидур; Чечилғақ ахмақлиқни улуқлар.
30 A sounde heart is the life of the flesh: but enuie is the rotting of the bones.
Хатирҗәм көңүл тәнниң сақлиғидур; Һәсрәт чекиш болса сүйәкләрни чиритар.
31 He that oppresseth the poore, reprooueth him that made him: but hee honoureth him, that hath mercie on the poore.
Мискинни бозәк қилғучи — Пәрвәрдигарға һақарәт қилғучидур; Һаҗәтмәнләргә шапаәт қилиш Уни һөрмәтлигәнликтур.
32 The wicked shall be cast away for his malice: but the righteous hath hope in his death.
Яман өз яманлиғи ичидә жиқитилар; Һәққаний адәм һәтта сәкратта ятқандиму хатирҗәм болар.
33 Wisedome resteth in the heart of him that hath vnderstanding, and is knowen in the mids of fooles.
Йорутулған кишиниң көңлидә даналиқ ятар; Бирақ ахмақниң көңлидикиси ашкарә болмай қалмас.
34 Iustice exalteth a nation, but sinne is a shame to the people.
Һәққанийәт һәр қайси әлни жуқури көтирәр; Гуна һәр қандақ милләтни номусқа қалдурар.
35 The pleasure of a King is in a wise seruant: but his wrath shalbe toward him that is lewde.
Падишаһниң илтипати әқиллиқ хизмәткарниң бешиға чүшәр; Бирақ униң ғәзиви номуста қалдурғучи уятсиз хизмәткариниң бешиға чүшәр.
