Acts 2
1 And when the day of Pentecost was come, they were al with one accord in one place.
Nú voru liðnar sjö vikur frá dauða og upprisu Jesú og kominn hvítasunnudagur. Þegar hinir trúuðu höfðu safnast saman þennan dag,
2 And suddenly there came a sounde from heauen, as of a russhing and mightie winde, and it filled all the house where they sate.
heyrðist skyndilega þytur, líkt og stormgnýr, uppi yfir þeim og fyllti húsið sem þeir voru í.
3 And there appeared vnto them clouen tongues, like fire, and it sate vpon eche of them.
Síðan birtist eitthvað sem líktist eldtungum og settist á höfuð þeirra.
4 And they were all filled with the holy Ghost, and began to speake with other tongues, as the Spirit gaue them vtterance.
Þá fylltust þeir allir heilögum anda og fóru að tala tungumál, sem þeir höfðu aldrei lært, en heilagur andi gerði þeim kleift að tala.
5 And there were dwelling at Hierusalem Iewes, men that feared God, of euery nation vnder heauen.
Margir guðræknir Gyðingar voru í Jerúsalem þennan dag. Þeir höfðu komið frá ýmsum löndum, til að taka þátt í hátíðinni.
6 Nowe when this was noised, the multitude came together and were astonied, because that euery man heard them speake his owne language.
Þegar þeir heyrðu stormgnýinn fara um loftið komu þeir hlaupandi til að sjá hvað væri á seyði. Þegar fólkið heyrði lærisveinana tala á sínum þjóðtungum varð það forviða.
7 And they wondered al, and marueiled, saying among themselues, Beholde, are not all these which speake, of Galile?
„Hvernig má þetta vera?“hrópaði það. „Eru þetta ekki allt saman Galíleumenn?
8 How then heare we euery man our owne language, wherein we were borne?
Samt heyrum við þá tala okkar eigin tungumál!
9 Parthians, and Medes, and Elamites, and the inhabitants of Mesopotamia, and of Iudea, and of Cappadocia, of Pontus, and Asia,
Við, sem erum Partar, Medar og Elamítar, og komum frá Mesapótamíu, Júdeu, Kappadókíu, Pontus og Asíu.
10 And of Phrygia, and Pamphylia, of Egypt, and of the partes of Libya, which is beside Cyrene, and strangers of Rome, and Iewes, and Proselytes,
Við frá Frýgíu, Pamfýlíu, Egyptalandi, og við sem tölum Kýrene-mállýskuna í Líbýu, og við sem komum frá Róm – bæði Gyðingar og þeir sem tekið hafa Gyðingatrú –
11 Creetes, and Arabians: wee hearde them speake in our owne tongues the wonderful works of God.
Krítverjar og Arabar… við heyrum þá tala á okkar máli um máttarverk Guðs!“
12 They were all then amased, and douted, saying one to another, What may this be?
Þarna stóð fólkið og vissi ekki sitt rjúkandi ráð. „Hvað er nú þetta?“spurði það hvert annað.
13 And others mocked, and saide, They are full of newe wine.
Aðrir gerðu grín að öllu saman og sögðu: „Þeir eru drukknir, það er allt og sumt!“
14 But Peter standing with ye Eleuen, lift vp his voice, and said vnto them, Ye men of Iudea, and ye all that inhabite Hierusalem, be this knowen vnto you, and hearken vnto my woordes.
Þá gekk Pétur fram, ásamt postulunum ellefu og kallaði til mannfjöldans: „Hlustið nú öll, hvort sem þið eruð gestir eða íbúar í Jerúsalem.
15 For these are not drunken, as yee suppose, since it is but the third houre of the day.
Sumir ykkar segja að þessir menn séu drukknir. Það er ekki rétt. Það er ekki orðið nógu áliðið dags til að svo geti verið. Menn drekka sig ekki fulla klukkan 9 að morgni.
16 But this is that, which was spoken by the Prophet Ioel,
Þetta sem þið hafið séð í morgun, var sagt fyrir af Jóel spámanni fyrir mörgum öldum:
17 And it shalbe in the last daies, saith God, I wil powre out of my Spirite vpon al flesh, and your sonnes, and your daughters shall prophecie, and your yong men shall see visions, and your old men shall dreame dreames.
„Á hinum síðustu dögum, “segir Guð, „mun ég úthella anda mínum yfir alla menn. Og þá munu synir ykkar og dætur spá, æskumenn ykkar sjá sýnir og aldrað fólk mun dreyma merkilega drauma.
18 And on my seruauntes, and on mine handmaides I will powre out of my Spirite in those daies, and they shall prophecie.
Heilagur andi mun koma yfir alla þjóna mína, konur og karla, og þau munu spá.
19 And I wil shew wonders in heauen aboue, and tokens in the earth beneath, blood, and fire, and the vapour of smoke.
Ég mun láta undur gerast á himni og jörðu – blóð, eld og reykjarmökk.
20 The Sunne shalbe turned into darkenesse, and the moone into blood, before that great and notable day of the Lord come.
Sólin skal verða svört og tunglið rautt eins og blóð, áður en hinn mikli og dýrlegi dagur Drottins kemur.
21 And it shalbe, that whosoeuer shall call on the Name of the Lord, shalbe saued.
En hver sem ákallar Drottin mun frelsast.“
22 Yee men of Israel, heare these woordes, JESUS of Nazareth, a man approued of God among you with great workes, and wonders, and signes, which God did by him in the middes of you, as yee your selues also knowe:
Ísraelsmenn, takið eftir! Guð sýndi berlega hver Jesús frá Nasaret var, með því að láta hann vinna mikil kraftaverk, sem ykkur eru kunn.
23 Him, I say, being deliuered by the determinate counsell, and foreknowledge of God, after you had taken, with wicked handes you haue crucified and slaine.
Guð, sem var að framkvæma fyrirætlun sína, leyfði ykkur með aðstoð rómverskra yfirvalda að negla Jesú á krossinn og taka hann af lífi.
24 Whome God hath raised vp, and loosed the sorrowes of death, because it was vnpossible that he should be holden of it.
Eftir það leysti Guð hann úr greipum dauðans og lét hann vakna aftur til lífsins, því dauðinn gat ekki haldið honum.
25 For Dauid sayeth concerning him, I beheld the Lord alwaies before me: for hee is at my right hand, that I should not be shaken.
Davíð konungur segir um hann: „Ég veit að Drottinn er alltaf með mér. Hann hjálpar mér. Hann styður mig með mætti sínum.
26 Therefore did mine heart reioyce, and my tongue was glad, and moreouer also my flesh shall rest in hope,
Því gleðst hjarta mitt og tunga mín vegsamar hann. Ég veit að líkami minn þarf ekki að óttast dauðann,
27 Because thou wilt not leaue my soule in graue, neither wilt suffer thine Holy one to see corruption. (Hadēs g86)
því að hvorki munt þú skilja sál mína eftir meðal hinna dánu, né láta líkama sonar þíns rotna. (Hadēs g86)
28 Thou hast shewed me the waies of life, and shalt make me full of ioy with thy countenance.
Þú gefur mér lífið á ný og fyllir mig dýrlegri gleði í nálægð þinni.“
29 Men and brethren, I may boldly speake vnto you of the Patriarke Dauid, that hee is both dead and buried, and his sepulchre remaineth with vs vnto this day.
Kæru vinir, hugleiðið þetta. Davíð var ekki að tala um sjálfan sig, þegar hann sagði þessi orð, því að hann dó og var grafinn og gröf hans er enn hér á meðal okkar.
30 Therefore, seeing hee was a Prophet, and knewe that God had sworne with an othe to him, that of the fruite of his loynes hee woulde raise vp Christ concerning the flesh, to set him vpon his throne,
En hann var spámaður og vissi að Guð hafði lofað því með órjúfanlegum eiði, að einn af afkomendum hans skyldi verða Kristur og sitja í hásæti hans.
31 Hee knowing this before, spake of the resurrection of Christ, that his soule shoulde not bee left in graue, neither his flesh shoulde see corruption. (Hadēs g86)
Davíð sá langt fram í tímann og sagði fyrir um upprisu Krists, að sál hans yrði ekki skilin eftir meðal hinna dánu og líkami hans myndi ekki heldur rotna. (Hadēs g86)
32 This Iesus hath God raised vp, whereof we all are witnesses.
Þarna var hann að tala um Jesú og við erum öll vitni að því að Jesús reis upp frá dauðum.
33 Since then that he by the right hande of God hath bene exalted, and hath receiued of his Father the promise of the holy Ghost, hee hath shed foorth this which yee nowe see and heare.
Nú situr hann í æðsta heiðurssæti á himnum við hlið Guðs. Faðirinn hafði lofað að gefa honum vald til að senda heilagan anda – og í dag hafið þið séð þetta loforð efnt.
34 For Dauid is not ascended into heauen, but he sayth, The Lord sayd to my Lord, Sit at my right hande,
Davíð var aldrei hafinn til himins. En hann sagði einnig: „Guð sagði við minn Drottin, það er að segja Krist: „Set þig hér í heiðurssætið við hlið mér,
35 Vntill I make thine enemies thy footestoole.
þar til ég hef gjörsigrað óvini þína.““
36 Therefore, let all the house of Israel know for a suretie, that God hath made him both Lord, and Christ, this Iesus, I say, whome yee haue crucified.
Ég lýsi því hér með yfir við alla í Ísrael að Guð hefur gert þennan Jesú, sem þið krossfestuð, bæði að Drottni og Kristi.“
37 Now when they heard it, they were pricked in their heartes, and said vnto Peter and the other Apostles, Men and brethren, what shall we doe?
Orð Péturs höfðu djúp áhrif á fólkið og það sagði við hann og hina postulana: „Hvað eigum við þá að gera, bræður?“
38 Then Peter said vnto them, Amend your liues, and bee baptized euery one of you in the Name of Iesus Christ for the remission of sinnes: and ye shall receiue the gift of the holy Ghost.
Pétur svaraði: „Sérhvert ykkar verður að snúa sér frá syndinni og láta skírast í nafni Jesú Krists til fyrirgefningar syndanna, og þá fáið þið einnig þessa gjöf, heilagan anda.
39 For the promise is made vnto you, and to your children, and to all that are a farre off, euen as many as the Lord our God shall call.
Kristur hét því að allir skyldu fá gjöf heilags anda, allir sem Drottinn Guð okkar kallar til sín, einnig börnin ykkar og þeir sem búa í fjarlægum löndum.“
40 And with many other words he besought and exhorted them, saying, Saue your selues from this froward generation.
Pétur hélt langa ræðu, skoraði á fólkið og sagði: „Látið frelsast frá syndum þessarar þjóðar!“
41 Then they that gladly receiued his word, were baptized: and the same day there were added to the Church about three thousand soules.
Þeir sem trúðu orðum Péturs tóku skírn, alls um 3.000 manns.
42 And they continued in the Apostles doctrine, and fellowship, and breaking of bread, and prayers.
Þau héldu fast við kenningu postulanna og ræktu samfélagið, brotningu brauðsins og bænirnar.
43 And feare came vpon euery soule: and many wonders and signes were done by ye Apostles.
Öll ræktu þau trú sína vel og postularnir gerðu mörg kraftaverk.
44 And all that beleeued, were in one place, and had all things common.
Allir sem trúðu héldu hópinn og höfðu allt sameiginlegt.
45 And they sold their possessions and goods, and parted them to all me, as euery one had need.
Þeir seldu eigur sínar og skiptu síðan milli allra eftir þörfum hvers og eins.
46 And they continued dayly with one accord in the Temple, and breaking bread at home, did eate their meate together with gladnesse and singlenesse of heart,
Þeir komu daglega saman í musterinu, til að lofa Guð og tilbiðja. Einnig hittist fólkið í smáhópum, í heimahúsum, þar sem brauðið var brotið. Þau neyttu fæðunnar með gleði og þakklæti,
47 Praysing God, and had fauour with all the people: and the Lord added to the Church from day to day, such as should be saued.
og vegsömuðu Guð. Þau voru vinsæl meðal allra og Drottinn bætti daglega í hópinn nýju fólki sem lét frelsast.
