Proverbs 1
1 The proverbs of Solomon, son of David, king of Israel.
Ang mga kawikaan ni Salomon na anak ni David na hari sa Israel:
2 They are for achieving wisdom and instruction, and to recognize sayings that bring insight.
Upang umalam ng karunungan at turo; upang bulayin ang mga salita ng pagkaunawa;
3 They provide education in what makes sense, living right, judging correctly, and acting fairly.
Upang tumanggap ng turo sa pantas na paguugali, sa katuwiran, at kahatulan, at karampatan;
4 They give discernment to the immature, knowledge and discretion to the young.
Upang magbigay ng katalinuhan sa musmos. Kaalaman at pagbubulay sa kabataan:
5 Wise people will listen and gain in learning, and those who have good judgment will gain skills in guidance,
Upang marinig ng pantas, at lumago sa ikatututo: at upang tamuhin ng taong may unawa ang magagaling na payo:
6 understanding the proverbs and puzzles, the sayings and questions of the wise.
Upang umunawa ng kawikaan at ng kahulugan; ng mga salita ng pantas, at ng kanilang malalabong sabi.
7 Honoring the Lord is where true knowledge begins, but fools treat wisdom and good advice with contempt.
Ang takot sa Panginoon ay pasimula ng kaalaman: nguni't ang mangmang ay humahamak sa karunungan at turo.
8 My son, pay attention to your father's instruction, and don't reject your mother's teaching.
Anak ko, dinggin mo ang turo ng iyong ama, at huwag mong pabayaan ang kautusan ng iyong ina:
9 They are a wreath of grace to decorate your head; they are pendants for your neck.
Sapagka't sila'y magiging tali ng biyaya sa iyong ulo, at mga kuwintas sa ligid ng iyong leeg.
10 My son, if evil people try to tempt you, don't give into them.
Anak ko, kung ikaw ay hikayatin ng mga makasalanan, huwag mong tulutan.
11 They may tell you, “Come with us. Let's go and hide, ready to kill someone. Let's ambush someone for fun!
Kung kanilang sabihin, sumama ka sa amin, tayo'y magsibakay sa pagbububo ng dugo, tayo'y mangagkubli ng silo na walang anomang kadahilanan sa walang sala;
Sila'y lamunin nating buhay na gaya ng Sheol. At buo, na gaya ng nagsibaba sa lungaw; (Sheol h7585)
13 We'll take from them all kinds of valuable things and fill our homes with the stuff we steal!
Tayo'y makakasumpong ng lahat na mahalagang pag-aari, ating pupunuin ang ating mga bahay ng samsam;
14 Come and join us and we'll all share what we get!”
Ikaw ay makikipagsapalaran sa gitna namin; magkakaroon tayong lahat ng isang supot:
15 My son, don't follow their ways. Don't go in that direction with them.
Anak ko, huwag kang lumakad sa daan na kasama nila; pigilin mo ang iyong paa sa kanilang landas:
16 For they rush to do evil; they hurry to commit violence and murder.
Sapagka't ang kanilang mga paa ay nagsisitakbo sa kasamaan, at sila'y nangagmamadali sa pagbububo ng dugo.
17 There's no point in trying to lure birds into a net when they can see it.
Sapagka't walang kabuluhang naladlad ang silo, sa paningin ng alin mang ibon:
18 However, these evil people hide ready to kill others, but they themselves are the victims. They're only ambushing themselves!
At binabakayan ng mga ito ang kanilang sariling dugo, kanilang ipinagkukubli ng silo ang kanilang sariling mga buhay.
19 This is what happens to you if you try to become rich through crime—it kills you!
Ganyan ang mga lakad ng bawa't sakim sa pakinabang; na nagaalis ng buhay ng mga may-ari niyaon.
20 Wisdom calls out in the streets; she shouts aloud in the squares.
Karunungan ay humihiyaw na malakas sa lansangan; kaniyang inilalakas ang kaniyang tinig sa mga luwal na dako;
21 She cries out at busy corners; she explains her message at the town gates:
Siya'y humihiyaw sa mga pangulong dako na pinaglilipunan; sa pasukan ng mga pintuang-bayan, sa bayan, kaniyang binibigkas ang kaniyang mga salita:
22 “How long will you stupid people love stupidity? How long will scornful people enjoy their mocking? How long will fools hate knowledge?
Hanggang kailan kayong mga musmos, magsisiibig sa inyong kamusmusan? At ang mga nanunuya ay maliligaya sa panunuya, at ang mga mangmang ay mangagtatanim sa kaalaman?
23 Pay attention to my warnings, and I'll pour out my deepest thoughts to you—I'll explain what I know to you.
Magsibalik kayo sa aking saway: narito, aking ibubuhos ang aking espiritu sa inyo.
24 For I have called you, but you refused to listen; I reached out my hand to you, but you didn't care.
Sapagka't ako'y tumawag, at kayo'y tumanggi: aking iniunat ang aking kamay, at walang makinig;
25 You ignored everything I said; you wouldn't accept any of my warnings.
Kundi inyong iniuwi sa wala ang buo kong payo, at hindi ninyo inibig ang aking saway:
26 So I'll laugh at you when you're in trouble; I'll mock you when you're in a panic.
Ako naman ay tatawa sa kaarawan ng inyong kasakunaan: ako'y manunuya pagka ang inyong takot ay dumarating;
27 When panic rains down on you like a storm, when trouble hits you like a whirlwind, when sorrow and pain come on you,
Pagka ang iyong takot ay dumarating na parang bagyo. At ang inyong kasakunaan ay dumarating na parang ipoipo; pagka ang hirap at hapis ay dumating sa inyo.
28 then you'll call out to me for help, but I won't answer; you'll search hard for me, but won't find me.
Kung magkagayo'y tatawag sila sa akin, nguni't hindi ako sasagot; hahanapin nila akong masikap, nguni't hindi nila ako masusumpungan:
29 Why?—because they hated knowledge, and they didn't choose to respect the Lord.
Sapagka't kanilang ipinagtanim ang kaalaman, at hindi pinili ang takot sa Panginoon.
30 They're not willing to accept my advice; they despise all my warnings.
Ayaw sila ng aking payo; kanilang hinamak ang buo kong pagsaway:
31 So they'll have to eat the fruit of their own choices, bloated by their own devious schemes.
Kaya't sila'y magsisikain ng bunga ng kanilang sariling lakad, at mabubusog ng kanilang sariling mga kagagawan.
32 Stupid people are killed by their rebellion; foolish people are destroyed by their lack of concern.
Sapagka't papatayin sila ng pagtalikod ng musmos, at ang pagkawalang balisa ng mga mangmang ay ang sisira sa kanila.
33 But everyone who listens to me will be kept safe, and will live without worrying about problems.”
Nguni't ang nakikinig sa akin ay tatahang tiwasay. At tatahimik na walang takot sa kasamaan.
