Proverbs 30
1 These are the words of Agur, son of Jakeh. An oracle. This is what the man says, God, I'm really tired, I'm worn out.
Lời của A-gu-ra, con trai Gia-kê, nói với Y-thi-ên và U-can:
2 I'm so stupid I'm not really a man; I can't even think like a human being.
Tôi là người ngu dốt nhất, và cũng không hiểu biết như người thường.
3 I have not learned wisdom; I have no knowledge of the Holy One.
Tôi chưa được học sự khôn ngoan, cũng không có sự hiểu biết về Đấng Thánh.
4 Who has gone up to heaven, and come down? Who holds the winds in the palm of his hands? Who has wrapped up the waters in his cloak? Who has set the earth's boundaries? What is his name, and what is his son's name? Are you sure you don't know?
Ai đã lên trời, rồi xuống đất? Ai đã góp gió trong tay, bọc biển trong áo, tạo nên vũ trụ? Đấng ấy là Ai? Và Con Trai Ngài tên gì? Xin nói giúp tôi, nếu ngươi biết!
5 Every word God says has been proved true. He defends everyone who comes to him for protection.
Mọi lời của Đức Chúa Trời đều tinh luyện; Ngài là tấm khiên bảo vệ người nương cậy Ngài.
6 Don't add anything to his words, or he will criticize you and you'll be shown to be a liar.
Đừng thêm gì vào lời của Ngài, kẻo Ngài bắt tội, vì người thêm thắt là người nói dối.
7 God, I want to request two things from you. Please don't refuse to let me have them before I come to die.
Đức Chúa Trời ôi, trước khi con chết, xin cho con hai điều:
8 Keep me from being false, help me not to tell lies. Don't make me poor or rich; just provide me with the food I need.
Giúp con khỏi dối trá, giả hình. Đừng để con nghèo khổ, cũng đừng cho con giàu có. Xin cho con lương thực vừa đủ cần dùng.
9 Otherwise if I have plenty of money, I may give up on you, saying, “Who is the Lord?” while if I'm poor I may steal and bring the name of my God into disrepute.
Nếu giàu có dư dật, con sẽ khước từ Chúa và hỏi: “Chúa Hằng Hữu là ai?” Nếu nghèo khổ, con sẽ trộm cắp, làm ô nhơ Danh Đức Chúa Trời.
10 Don't slander a servant to his master, or he will curse you and you'll suffer for it.
Chớ vu khống người đầy tớ với chủ, người sẽ nguyền rủa con vì lỗi con tạo lấy.
11 There are some who curse their fathers and do not bless their mothers.
Có người rủa cha, và không chúc phước cho mẹ.
12 There are some who see themselves as pure but they're still filthy—they have not been washed.
Có người tự thấy mình trong trắng, nhưng chưa được rửa sạch ô uế.
13 There are some who think themselves so high and mighty, and who look down on others.
Có người đôi mắt kiêu căng, với cái nhìn khinh người.
14 There are some who have teeth like swords, incisors like knives, ready to devour the poor from the earth, the needy from society.
Có người răng sắc như gươm, hàm răng như dao cạo. Họ nhai ngấu nghiến người nghèo, ăn nuốt người thiếu thốn.
15 The leech has two daughters who cry out, “Give me! Give me!” There are three things that are never satisfied, four that never say, “Enough!”:
Con đỉa có hai miệng hút, chúng kêu gào “Hãy cho, Hãy cho!” Có ba vật chẳng hề thỏa mãn, và bốn loài không biết nói “Đủ rồi!”
16 The grave, the womb that doesn't become pregnant, the earth thirsty for water, and the fire that never says, “Enough!” (Sheol h7585)
Âm phủ, lòng dạ son sẻ, đất không bao giờ đủ nước, và ngọn lửa hừng. (Sheol h7585)
17 People who ridicule their fathers and despise obedience to the mother will have their eyes pecked out by wild ravens and eaten by young vultures.
Mắt của người chế nhạo cha, khinh bỉ mẹ, sẽ bị quạ móc đi và phụng hoàng nuốt sống.
18 These three things are amazingly hard for me, four things I just can't understand:
Có ba điều quá lạ lùng— không, bốn việc dị kỳ tôi không hiểu thấu:
19 The way an eagle soars in the sky, the way a snake slides over a rock, the way a ship sails across the sea, the way a man and a woman fall in love.
Đường đại bàng bay trên không, lối rắn bò trên đá, đường tàu chạy trên biển, và đường tình ái giữa nam nữ.
20 This is the way of a woman who commits adultery: she eats, she wipes her mouth, and then says, “I haven't done anything wrong!”
Còn thêm một điều nữa: Người đàn bà ngoại tình, phạm tội xong, chùi miệng nói: “Tôi có làm gì đâu.”
21 Three things make the earth tremble, there are four things it can't support:
Có ba điều làm đất rung chuyển— không, bốn việc khiến đất không chịu nổi:
22 a slave becoming a king, a stupid person eating like a pig,
Người nô lệ làm vua, người ngu xuẩn no đầy, thịnh vượng,
23 an unbearable woman getting married, and a maidservant taking her mistress's place.
người đàn bà ghen ghét lấy được chồng, đứa tớ gái lên làm bà chủ.
24 There are four things on earth that are small, but very wise:
Có bốn loài vật tuy nhỏ bé nhưng lại khôn ngoan lạ đời:
25 Ants—they're not strong, but they work hard all summer storing up food.
Con kiến là loài yếu ớt, dự trữ thực phẩm suốt mùa hạ.
26 Hyraxes—they don't have much power, but they make their homes in the rock.
Con chồn ít năng lực, nhưng lại biết ẩn mình trong hốc đá.
27 Locusts—they don't have a king, but they all march in line abreast.
Con châu chấu tuy không có vua, nhưng chúng bay thành đội ngũ.
28 Lizards—you can catch them in your hands, but they live in the king's palace.
Con thằn lằn mà người ta lấy tay bắt được, lại ở trong cung vua.
29 There are three things that are glorious to watch as they walk, four that look dignified as they move:
Có ba dã thú dáng đi hùng dũng đẹp đẽ— không, bốn loài có nước bước oai phong lẫm liệt:
30 The lion, supreme among wild animals, who isn't frightened of anything.
Con sư tử, chúa sơn lâm, chẳng lùi bước trước loài nào cả,
31 The strutting starling, the male goat, and a king with his army.
con công, con dê đực, và vị vua khi đi duyệt binh.
32 If you have been foolishly boasting about yourself, or if you've been planning to do something wrong, stop and put your hand over your mouth.
Nếu con vì ngu dại mà tự kiêu hoặc mưu đồ việc ác, phải biết xấu hổ, lấy tay che miệng lại.
33 Just as churning milk produces butter, and twisting someone's nose makes it bleed, so stirring up anger causes arguments.
Đánh sữa ra bơ và đấm mũi gây chảy máu, cũng vậy, chọc giận sinh cãi nhau.
