Proverbs 3
1 My son, don't forget my instructions. Always keep my commands in mind.
Akong anak, ayaw kalimti ang akong mga mando ug tipigi ang akong pagpanudlo diha sa imong kasingkasing,
2 Then you will live a long time, and have a full life.
kay ang gitas-on sa mga adlaw ug katuigan sa kinabuhi ug ang kalinaw igadugang kini diha kanimo.
3 Hold on to kindness and truth. Tie them around your neck; write them in your mind.
Ayaw tugoti nga ang pakamatinud-anon sa kasabotan ug pagkamasaligan mahimulag kanimo, ihigot kini sa imong liog, isulat kini sa papan sa imong kasingkasing.
4 That way you'll gain a good reputation and be appreciated by both God and people.
Unya makakaplag ka ug pabor ug maayong kadungganan sa panan-aw sa Dios ug sa tawo.
5 Put your trust totally in the Lord—don't rely on what you think you know!
Salig kang Yahweh sa tibuok nimong kasingkasing ug ayaw gayod pagsalig sa kaugalingon nimong panabot;
6 Remember him in everything you do, and he'll show you the right way.
sa tanan nimong mga dalan ilha siya ug itul-id niya ang imong agianan.
7 Don't think you're wise—respect God and avoid evil.
Ayaw pagmanggialamon sa kaugalingon nimong panan-aw; kahadloki si Yahweh ug talikdi ang daotan.
8 Then you will have healed and be made strong.
Makaayo kini sa imong unod ug makapabaskog sa imong lawas.
9 Honor the Lord with your wealth and with the firstfruits of all the crops you grow.
Pasidunggi si Yahweh uban sa imong bahandi ug uban sa unang mga bunga sa tanang nimong abot,
10 Then your barns will be filled with produce, and your vats will overflow with new wine.
ug mapuno ang imong mga kamalig ug ang imong sudlanan moawas, mapuno sa bag-ong bino.
11 My son, don't reject the Lord's discipline or resent it when he corrects you,
Akong anak, ayaw isalikway ang pagpanton ni Yahweh ug ayaw pagdumot sa iyang pagbadlong,
12 for the Lord corrects those he loves, as a father corrects a son who pleases him.
kay pagapantonon ni Yahweh kadtong iyang gihigugma, sama sa pagpanton sa amahan sa iyang anak nga lalaki nga nakapahimuot kaniya.
13 Happy are those who find wisdom and gain understanding,
Ang usa nga makakaplag ug kaalam malipayon, makaangkon usab siya ug pagsabot.
14 for wisdom is worth more than silver, and pays better than gold.
Ang imong maangkon gikan sa kaalam mas maayo pa kung unsa ang maihatag pagbalik sa plata ug ang ginansya niini mas maayo pa kaysa bulawan.
15 She is more valuable than rubies—everything you could ever want just doesn't compare!
Mas bililhon pa ang kaalam kaysa mga alahas ug walay imong gitinguha nga ikatandi siya.
16 She offers long life in one hand, and riches and honor in the other.
Adunay siyay hataas nga mga adlaw sa iyang tuong kamot; sa iyang walang kamot ang mga bahandi ug kadungganan.
17 She brings true happiness, and leads to peaceful prosperity.
Ang iyang mga dalan mao ang mga paagi sa kaluoy ug ang tanan niyang mga agianan mao ang kalinaw.
18 Wisdom is a tree of life to everyone who embraces her, blessing those who accept her.
Siya ang kahoy sa kinabuhi niadtong nagkupot niini, malipay kadtong nagkupot niini.
19 It was through wisdom that the Lord created the earth, and through understanding he set the heavens in place.
Pinaagi sa kaalam gitukod ni Yahweh ang kalibotan, pinaagi sa panabot iyang gipahimutang ang kalangitan.
20 It was through his knowledge the waters of the deep were broken open, and the clouds sent down the dew.
Pinaagi sa iyang kahibalo ang kahiladman naabli ug ang mga panganod nagahulog sa ilang yamog.
21 My son, hold on to good judgment and wise decisions—don't let them out of your sight,
Akong anak, padayon sa hustong paghukom ug pagpanabot, ug ayaw ibulag ang imong panan-aw kanila.
22 for they will be life to you, and an ornament for your neck.
Mahimo sila nga kinabuhi sa imong kalag ug dayandayan nga pabor aron isul-ob sa imong liog.
23 You will be able to walk confidently on your way, and you won't trip up.
Unya maglakaw ka sa imong dalan nga layo sa kakuyaw ug dili mapandol ang imong tiil;
24 When you rest, you won't be afraid; when you lie down, your sleep will be sweet.
kung mohigda ka, dili ka mahadlok; kung mohigda ka nindot ang imong pagkatulog.
25 You won't be afraid of a sudden panic, or of disasters that hit the wicked,
Ayaw kahadlok sa kalit nga kasamok ug pagpanggun-ob sa daotan, sa dihang moabot kini,
26 for the Lord will be the one you can trust in, and he will prevent you being caught in a trap.
kay si Yahweh anaa sa imong kiliran ug maglikay sa imong tiil gikan sa pagkalit-ag.
27 Don't hold back good from those who deserve it when it's something you have the power to do.
Ayaw ihikaw ang maayo gikan niadtong angayan niini, kung anaa kanimo ang kagahom sa pagbuhat.
28 Don't tell your neighbor, “Go away. Come back tomorrow and then I'll give it to you,” when you've already got it.
Ayaw sultihi ang imong silingan, “Lakaw ug balik pag-usab, ug ihatag ko kini ugma nganha kanimo,” kung aduna kay salapi.
29 Don't plan to harm your neighbor who lives nearby and trusts you.
Ayaw pagbuhat ug laraw nga makadaot sa imong silingan— ang tawo nga haduol nagpuyo ug misalig kanimo.
30 Don't quarrel with anybody for no reason, when they haven't done anything to hurt you.
Ayaw pakiglalis sa tawo kung walay rason, kung wala siyay nabuhat nga makadaot kanimo.
31 Don't be jealous of violent people—don't choose to follow their example!
Ayaw kasina sa tawong bangis o pilia ang bisan unsa sa iyang mga dalan.
32 For the Lord hates deceitful people, but he is a friend to those who do what is good.
Tungod kay ang tawong malimbongon dulumtanan kang Yahweh, apan ang tawong matarong mahimo niyang suod nga higala.
33 The houses of the wicked are cursed by the Lord, but he blesses the homes of those who live right.
Ang tunglo ni Yahweh anaa sa balay sa mga tawong daotan, apan panalanginan niya ang panimalay sa tawong matarong.
34 He mocks those who mock, but he is kind to the humble.
Bugalbugalan niya ang mabugalbugalon, apan hatagan niya ug pabor ang mga tawong mapainubasanon.
35 The wise will receive honor, but fools are held up in disgrace.
Mapanunod sa mga maalamong tawo ang kadungganan, apan ang buangbuang pagabayawon diha sa kaulawan.
