Proverbs 25
1 These are more proverbs of Solomon, collected by the scribes of Hezekiah, king of Judah.
Төвәндә баян қилинидиғанлириму Сулайманниң пәнд-несиһәтлири; буларни Йәһуданиң падишаси Һәзәкияниң ордисидикиләр көчүрүп хатирилигән: —
2 God's greatness is in doing things that can't be known, while the greatness of kings is in revealing things.
Пәрвәрдигарниң улуқлуғи — Өзиниң қилған ишини ашкарилимиғинида; Падишаһларниң улуқлуғи — бир ишниң сирини йешәлигинидә.
3 Just as the height of the heavens or the depth of the earth can't be known, the king's thinking can't be known.
Әршниң егизлигини, Зиминниң чоңқурлуғини, Вә падишаларниң көңлидикини мөлчәрләп билгили болмас.
4 Remove the waste from the silver, and the silversmith has pure silver to work with.
Авал күмүчниң поқи айрилип тавланса, Андин зәргәр нәпис бир қача ясап чиқар.
5 Remove the wicked from the king's presence and the king will rule securely and justly.
Авал падишаниң алдидики рәзил хизмәткарлири қоғливетилсә, Андин униң тәхти адаләт үстигә қурулар.
6 Don't try to make yourself look great before the king, and don't pretend to be among the important people,
Падишаһниң алдида өзүңни һәмминиң алди қилип көрсәтмә, [Униң алдидики] әрбабларниң орнида турувалма;
7 for it's better to be told, “Come up here,” than to be humiliated before a nobleman. Even though you've seen something with your own eyes,
Орнуңни өзүңдин жуқури җанабқа берип, униң алдида пәгаһқа чүшүрүлгиниңдин көрә, Өзгиләрниң сени төргә тәклип қилғини яхшидур.
8 don't rush to take legal action, for what are you going to do in the end when your neighbor shows you're wrong and humiliates you?
Алдирап дәваға бармиғин, Мабада берип, йеқиниң [үстүн чиқип] сени ләт қилса, қандақ қилисән?
9 Discuss the case with your neighbor himself, and don't betray someone else's secret,
Йеқиниң билән муназириләшсәң, Башқиларниң сирини ачма.
10 otherwise whoever hears it will make you ashamed and you'll never lose your bad reputation.
Болмиса, буни билгүчиләр сени әйипләйду, Сесиқ намдин қутулалмайсән.
11 Advice given at the right time is like golden apples set in silver.
Вақти-җайида қилинған сөз, Күмүч рамкиларға тизилған алтун алмилардур.
12 Constructive criticism from the wise to someone who listens is like a gold ring and a necklace of fine gold.
[Қулаққа] алтун һалқа, нәпис алтундин ясалған зиннәт буюми ярашқандәк, Ақиланиниң агаһландуруши көңүл қойғанниң қулиқиға яришар.
13 Faithful messengers are as refreshing to their master as cold snow on a hot harvest day.
Худди орма вақтидики томузда [ичкән] қар сүйидәк, Ишәшлик әлчи өзини әвәткүчиләргә шундақ болар; У ғоҗайинлириниң көкси-қарнини яшартар.
14 Someone who boasts about a gift they never give is like cloud and wind without rain.
Ямғури йоқ булут-шамал, Ялған соғатни вәдә қилип махтанғучиға охшаштур.
15 If you're patient you can persuade your superior, and soft words can break down opposition.
Узунғичә сәвир-тақәт қилинса, һөкүмдарму қайил қилинар, Жумшақ тил сүйәкләрдинму өтәр.
16 If you find honey, eat just enough, for if you eat too much, you'll be sick.
Сән һәсәл тепивалдиңму? Уни пәқәт тойғучила йә, Көп йесәң яндуруветисән.
17 Don't set foot in your neighbors' homes too often, otherwise they'll get fed up with you and hate you.
Хошнаңниң босуғисиға аз дәссә, Улар сәндин тоюп, өч болуп қалмисун.
18 Telling lies in court against a friend is like attacking them with a mace, or a sword, or an arrow.
Ялған гувалиқ билән йеқиниға қара чаплиғучи, Худди гүрзә, қилич вә өткүр оққа охшаштур.
19 Trusting in unreliable people in times of trouble is like eating with a broken tooth or walking on a bad foot.
Сунуқ чиш билән чайнаш, Токур пут [билән меңиш], Күлпәт күнидә вапасиз кишигә үмүт бағлиғандәктур.
20 Singing happy songs to someone who's broken-hearted is like taking off your coat on a cold day, or pouring vinegar onto an open wound.
Қиш күнидә кишиләрниң кийимини салдуруветиш, Яки суда үстигә аччиқ су қуюш, Қайғулуқ кишиниң алдида нахша ейтқандәктур.
21 If your enemy is hungry, give him something to eat; if he's thirsty, give him a drink of water.
Дүшминиңниң қосиғи ач болса, Нан бәр; Уссиған болса су бәр;
22 This will make him ashamed as if he had burning coals piled on his head, and the Lord will reward you.
Шундақ қилсаң, бешиға көмүр чоғини топлап салған болисән, Вә Пәрвәрдигар бу ишни саңа яндуриду.
23 In the same way that the north wind brings rain, slandering people makes them angry.
Шимал тәрәптин чиққан шамал қаттиқ ямғур елип кәлгәндәк, Чеқимчи шум чирайни кәлтүрәр.
24 It's better to live in a corner of a housetop than to share a whole house with an argumentative wife.
Соқушқақ хотун билән [азадә] өйдә биллә турғандин көрә, Өгүзниң бир булуңида [ялғуз] йетип-қопқан яхши.
25 Good news from a distant country is like cold water to an exhausted traveler.
Уссап кәткән кишигә муздәк су берилгәндәк, Жирақ жуттин кәлгән хуш хәвәрму әнә шундақ болар.
26 Good people who give in to the wicked are like a muddied spring or a polluted well.
Петиқдилип сүйи лейип кәткән булақ, Сүйи булғиветилгән қудуқ, Рәзилләргә йол қойған һәққаний адәмгә охшаштур.
27 It's not good to eat too much honey, or to want too much praise.
Һәсәлни һәддидин зиядә йейиш яхши болмас; Бирақ улуқлуқни издәшниң өзи улуқ иштур.
28 Someone without control is as exposed as a town whose walls have been breached.
Өзини туталмайдиған киши, Вәйран болған, сепилсиз қалған шәһәргә охшайду.
