Proverbs 25
1 These are more proverbs of Solomon, collected by the scribes of Hezekiah, king of Judah.
Teć są przypowieści Salomonowe, które zebrali mężowie Ezechyjasza, króla Judzkiego.
2 God's greatness is in doing things that can't be known, while the greatness of kings is in revealing things.
Sława to Boża, taić sprawę; ale sława królów, wywiadywać się rzeczy.
3 Just as the height of the heavens or the depth of the earth can't be known, the king's thinking can't be known.
Wysokość niebios, i głębokość ziemi, i serce królów nie są doścignione.
4 Remove the waste from the silver, and the silversmith has pure silver to work with.
Odejm zużelicę od srebra, a wynijdzie odlewającemu naczynie kosztowne.
5 Remove the wicked from the king's presence and the king will rule securely and justly.
Odejm niezbożnika od oblicza królewskiego, a umocni się w sprawiedliwości stolica jego.
6 Don't try to make yourself look great before the king, and don't pretend to be among the important people,
Nie udawaj się za zacnego przed królem, a na miejscu wielmożnych nie stawaj;
7 for it's better to be told, “Come up here,” than to be humiliated before a nobleman. Even though you've seen something with your own eyes,
Bo lepiej jest, iż ci rzeką: Postąp sam: a niżeliby cię zniżyć miano przed księciem; co widują oczy twoje.
8 don't rush to take legal action, for what are you going to do in the end when your neighbor shows you're wrong and humiliates you?
Nie pokwapiaj się do swaru, byś snać na ostatek nie wiedział, co masz czynić, gdyby cię zawstydził bliźni twój.
9 Discuss the case with your neighbor himself, and don't betray someone else's secret,
Prowadź do końca sprawę swoję z przyjacielem twoim, a tajemnicy drugiego nie objawiaj;
10 otherwise whoever hears it will make you ashamed and you'll never lose your bad reputation.
By cię snać nie zelżył ten, co cię słucha, a niesława twoja zostałaby na tobie.
11 Advice given at the right time is like golden apples set in silver.
Jakie jest jabłko złote z wyrzezaniem srebrnem, takieć jest słowo do rzeczy powiedziane.
12 Constructive criticism from the wise to someone who listens is like a gold ring and a necklace of fine gold.
Ten, który mądrze napomina, jest u tego, co słucha, jako nausznica złota, i klejnot z szczerego złota.
13 Faithful messengers are as refreshing to their master as cold snow on a hot harvest day.
Jako zimno śnieżne czasu żniwa: tak poseł wierny tym, którzy go posyłają; bo dusze panów swych ochładza.
14 Someone who boasts about a gift they never give is like cloud and wind without rain.
Człowiek, który się chlubi darem zmyślonym, jest jako wiatr i obłoki bez deszczu.
15 If you're patient you can persuade your superior, and soft words can break down opposition.
Książę cierpliwością bywa zmiękczony, a język łagodny kości łamie.
16 If you find honey, eat just enough, for if you eat too much, you'll be sick.
Znajdzieszli miód, jedzże, ileć potrzeba, by snać objadłszy się go nie zwrócił.
17 Don't set foot in your neighbors' homes too often, otherwise they'll get fed up with you and hate you.
Powściągnij nogę twoję od domu bliźniego twego, by snać będąc ciebie syt, nie miał cię w nienawiści.
18 Telling lies in court against a friend is like attacking them with a mace, or a sword, or an arrow.
Każdy, kto mówi fałszywe świadectwo przeciw bliźniemu swemu, jest jako młot, i miecz, i strzała ostra.
19 Trusting in unreliable people in times of trouble is like eating with a broken tooth or walking on a bad foot.
Ufność w człowieku przewrotnym jest w dzień ucisku jako ząb wyłamany i noga wywiniona.
20 Singing happy songs to someone who's broken-hearted is like taking off your coat on a cold day, or pouring vinegar onto an open wound.
Jako ten, który zewłoczy odzienie czasu zimy, albo leje ocet na saletrę, taki jest ten, który śpiewa pieśni sercu smutnemu.
21 If your enemy is hungry, give him something to eat; if he's thirsty, give him a drink of water.
Jeźliżeby łaknął ten, co cię nienawidzi, nakarm go chlebem; a jeźliby pragnął, daj mu się napić wody;
22 This will make him ashamed as if he had burning coals piled on his head, and the Lord will reward you.
Bo węgle rozpalone zgromadzisz na głowę jego, a Pan ci nagrodzi.
23 In the same way that the north wind brings rain, slandering people makes them angry.
Jako wiatr północny deszcz przynosi: tak przynosi twarz gniewliwą język uszczypliwy.
24 It's better to live in a corner of a housetop than to share a whole house with an argumentative wife.
Lepiej mieszkać w kącie pod dachem, niżeli z żoną swarliwą w domu przestronnym.
25 Good news from a distant country is like cold water to an exhausted traveler.
Jako woda chłodna duszy pragnącej: tak wieść dobra z ziemi dalekiej.
26 Good people who give in to the wicked are like a muddied spring or a polluted well.
Jako źródło nogami pomącone, albo zdrój zepsuty: tak sprawiedliwy, który upada przed niezbożnym.
27 It's not good to eat too much honey, or to want too much praise.
Jako jeść wiele miodu nie jest rzecz dobra: tak szukanie własnej sławy jest niesławne.
28 Someone without control is as exposed as a town whose walls have been breached.
Mąż, który nie ma mocy nad duchem swoim, jest jako miasto rozwalone bez muru.
