Proverbs 24
1 Don't be jealous of evil people; don't long to spend time with them,
Chớ ganh tị người ác, cũng đừng mong kết bạn với họ.
2 for they think up cruel plans and discuss how to cause trouble.
Vì lòng chúng đầy âm mưu bạo tàn, môi nói ra toàn lời nguy hại.
3 A house is built by wisdom; its foundation is made secure through understanding.
Nhà cửa xây trên nền khôn ngoan và được vững vàng do hiểu biết.
4 Its rooms are filled by knowledge with all kinds of valuable and beautiful objects.
Do tri thức các phòng được đầy vật quý hiếm.
5 If you have wisdom, you are strong; if you have knowledge, your power increases,
Người khôn ngoan là người có sức lớn, người tri thức lại càng thêm năng lực.
6 for with wise guidance you can go to war; you will be victorious by having many good advisors.
Đánh giặc phải nhờ mưu khôn ngoan; muốn chiến thắng, cần nhiều mưu sĩ.
7 Wisdom goes over the heads of stupid people; they have nothing to contribute when important matters are discussed.
Với người dại, khôn ngoan là điều cao xa quá. Nơi cổng thành, nó chẳng dám hé miệng ra.
8 Anyone who plans to do evil will be seen as a troublemaker.
Ai mưu tính điều ác, sẽ nổi danh là người gian xảo.
9 Plans thought up by stupid people are sinful. Everyone hates those who are scornful of others.
Âm mưu của người dại là tội lỗi; người nhạo báng bị người ta ghê tởm.
10 If you give up in times of trouble, it shows how weak you are.
Chỉ người yếu hèn mới sờn lòng trong ngày hoạn nạn.
11 Rescue those who are being led away to be executed; save those who are stumbling on their way to be slaughtered.
Hãy cứu người bị đưa đến cõi chết; hãy ngăn bước người lảo đảo đi đến chỗ tử vong.
12 If you say, “Look, we didn't know anything about this,” don't you think the God who judges your motives will see what's happening? He who watches over you knows, and he will pay people back for what they've done.
Đừng tự nói: “Chúng tôi chẳng biết chuyện gì cả.” Vì Đức Chúa Trời hiểu rõ lòng người, và Ngài nhìn thấy. Đấng canh giữ mạng sống con biết rõ con đã biết. Ngài sẽ báo trả mỗi người tùy việc họ đã làm.
13 My son, eating honey is good for you; the honeycomb tastes sweet.
Con ơi, hãy ăn mật ong vì nó tốt, mật của tàn ong ngon ngọt cho miệng con.
14 In the same way, you should know that wisdom is good for you; if you find it, there will be a future for you, and your hope will not be crushed.
Cũng hãy biết rằng khôn ngoan ngọt ngào cho linh hồn con. Nếu con tìm được khôn ngoan, con sẽ tràn đầy hy vọng, và hy vọng của con sẽ không bị cắt đứt.
15 Don't be like a criminal waiting to ambush the home of good people; don't attack the place where they live.
Đừng rình rập nhà người công chính, cũng đừng cướp phá nơi ở của người,
16 Those who do right may fall down seven times, and still get up again; but the wicked are brought down by disaster.
Vì người công chính vẫn đứng dậy, dù bị ngã bảy lần. Nhưng chỉ một tai vạ, người ác đã bại liệt ngay.
17 Don't celebrate when your enemies fall; don't be glad when they trip up,
Khi kẻ địch sa cơ, con chớ mừng; khi nó ngã, lòng con đừng hớn hở.
18 otherwise when the Lord sees it, he'll be unhappy with you and won't punish your enemies as he planned.
Kẻo e Chúa Hằng Hữu không bằng lòng và ngưng ra tay trừng phạt nó chăng.
19 Don't get all upset over the wicked, or be jealous of those who do wrong,
Chớ nóng lòng vì công việc người ác, đừng ganh tị khi người dữ thành đạt.
20 for evil people have no future—the lamp of the wicked will be snuffed out.
Đời người ác không có tương lai; đèn người dữ nay mai sẽ tắt.
21 My son, honor the Lord and the king, and don't join those who are rebellious,
Con ơi, phải kính sợ Chúa và tôn trọng vua. Đừng liên kết với bọn người phản loạn,
22 for disaster will suddenly fall on them. Who knows how the Lord and king will punish them?
vì họa tai sẽ đến bất ngờ. Ai lường được hình phạt của Chúa Hằng Hữu và vua?
23 These are more sayings of the wise: Showing favoritism when passing judgment is wrong.
Đây là lời của người khôn ngoan: Khi xét xử, đừng thiên vị ai cả.
24 Those who tell the guilty, “You're innocent,” will be cursed by the people and hated by the nation,
Ai tuyên bố với người ác rằng “Anh vô tội,” sẽ bị mọi người nguyền rủa không thôi.
25 while those who convict the guilty will be appreciated, and will receive a rich blessing.
Ai trách phạt người ác, sẽ được mọi người ưa thích; và tràn đầy phước hạnh.
26 An honest answer is a kiss on the lips.
Lời nói thẳng xuất phát từ tình thương.
27 Do the work you need to do outside first, then prepare and sow your fields, and only after that start building your house.
Lo làm ăn trong ngoài chu tất, rồi hãy tính đến việc cất nhà.
28 Don't testify against your neighbors without having a good reason, and don't tell lies.
Đừng vô cớ làm chứng hại láng giềng; môi miệng con đừng thốt ra lời dối trá.
29 Don't say to yourself, “I'm going to do to him what he did to me! I'll pay him back for what he's done!”
Chớ nói: “Tôi báo trả lại điều nó làm cho tôi! Tôi chỉ tốt với người tốt với tôi thôi!”
30 I walked past the field of a lazy man, past a vineyard of someone with no sense.
Ta có qua ruộng một người kém siêng năng, và vườn nho của người ngu dại.
31 It was all overgrown with thorns, the ground was covered with weeds, and the stone wall had fallen down.
Cỏ mọc um tùm, gai phủ giăng. Rào dậu điêu tàn nghiêng ngửa đổ.
32 As I looked I thought about it, and what I saw taught me a lesson:
Quan sát cảnh ấy, ta để ý, suy xét, và học được rằng:
33 You may say, “Please, just a little more sleep, a little longer snooze, a little more folding of the arms to rest”—
Ngủ một chút, mơ màng thêm một chút, khoanh tay nghỉ một chút nữa thôi—
34 and poverty will attack you like a robber, destitution like an armed warrior.
cảnh nghèo đến như kẻ trộm; bạo tàn, đột ngột như phường cướp tấn công.
