Proverbs 20
1 Wine turns you into a mocker, alcohol makes you aggressive; you're stupid to be deceived by drink.
Wino [jest] szydercą, mocny trunek – wrzaskliwy, a każdy, kto zostaje zwiedziony przez nie, jest niemądry.
2 When a king gets terribly angry, he sounds like a roaring lion; anyone who makes him furious is liable to be killed.
Strach, [który budzi] król, jest jak ryk lwa; kto go rozgniewa, grzeszy przeciwko swojej duszy.
3 Avoiding conflict is the proper thing to do, but stupid people are quick to argue.
Zaprzestać sporu jest zaszczytem dla człowieka, ale [każdy] głupiec się w niego wdaje.
4 Slackers don't sow when they should, so when harvest comes they don't have anything.
Leniwy nie orze z powodu zimna; dlatego będzie żebrać we żniwa, ale nic nie [otrzyma].
5 Discovering what someone is planning in their mind is like looking at deep water, but a person who has understanding will find out.
Rada w sercu człowieka jest jak głęboka woda, lecz człowiek roztropny zaczerpnie jej.
6 Many people tell you they're loyal, but can you find someone really trustworthy?
Większość ludzi przechwala się swoją dobrocią, ale wiernego człowieka któż znajdzie?
7 Good people live honestly; how happy are their children if they follow them.
Sprawiedliwy postępuje uczciwie, błogosławione [są] po nim jego dzieci.
8 When a king sits in judgment he recognizes all that isn't right.
Król siedzący na swoim sędziowskim tronie rozprasza swoimi oczami wszelkie zło.
9 Who can claim, “I've made sure my conscience is clean; I've purified myself from sin”?
Któż może powiedzieć: Oczyściłem swoje serce, jestem czysty od swego grzechu?
10 The Lord hates both dishonest weights and dishonest measures.
Dwojakie odważniki i dwojaka miara – obydwa budzą odrazę w PANU.
11 Even children reveal what they're like by what they do, whether their actions are good and right.
Nawet dziecko poznaje się po uczynkach, czy jego czyn jest czysty i prawy.
12 The Lord made our ears to hear and our eyes to see.
Ucho, które słyszy, i oko, które widzi, oba uczynił PAN.
13 If you love sleeping you'll become poor. Wake up and get busy, and you'll have plenty to eat.
Nie kochaj spania, byś nie zubożał; otwórz oczy, a nasycisz się chlebem.
14 “It's really rubbish,” says the one buying, but afterwards goes and boasts to others about making a good deal.
[To] liche, [to] liche, mówi kupujący, ale chwali się, gdy odchodzi.
15 There's gold and plenty of expensive gemstones, but talking sense is a more valuable jewel.
Istnieje złoto i obfitość pereł, ale wargi rozumne są kosztownym klejnotem.
16 If someone guarantees a stranger's debt with their cloak, be sure to take it! Make sure you have whatever is pledged to foreigners!
Zabierz szatę tego, [który ręczył] za obcego, a od tego, [który ręczył] za cudzą kobietę, zabierz zastaw.
17 Food you get by cheating may taste sweet, but afterwards it will be like a mouthful of gravel.
Chleb oszustwa smakuje człowiekowi, ale potem jego usta będą napełnione piaskiem.
18 With sound advice, plans are successful; if you're going to war, make sure you have good guidance.
Zamysły są utwierdzone dzięki radzie, a wojnę prowadź z rozwagą.
19 A gossip goes around revealing secrets; stay away from people who talk a lot.
Plotkarz zdradza tajemnice; dlatego nie zadawaj się z tym, który pochlebia wargami.
20 Anyone who curses their father or mother will have their light put out and end in utter darkness.
Kto złorzeczy swemu ojcu albo matce, tego pochodnia zgaśnie w gęstych ciemnościach.
21 Wealth gained too soon won't do you any good in the end.
Dziedzictwo prędko nabyte na początku nie będzie błogosławione na końcu.
22 Don't say, “I'll get you back for doing me wrong.” Leave it to the Lord, and he'll help you.
Nie mów: Odpłacę złem. Czekaj na PANA, a wybawi cię.
23 The Lord hates incorrect weights; using dishonest scales is wrong.
Dwojakie odważniki budzą odrazę w PANU, a fałszywa waga nie jest dobra.
24 The Lord shows us the way to go, so how would we decide for ourselves?
Od PANA pochodzą drogi człowieka; jakże może człowiek zrozumieć własną drogę?
25 It's a mistake to make a promise to God and then have second thoughts about it later.
Sidłem dla człowieka jest pożreć to, co święte, i zastanowić się dopiero po złożeniu ślubów.
26 A wise king separates out the wicked by winnowing and punishes them by threshing.
Mądry król rozprasza niegodziwych i wywiera na nich zemstę.
27 The Lord's light shines on the conscience, revealing our deepest thoughts.
Duch człowieka [jest] pochodnią PANA, [która] bada wszystkie skrytości wnętrza.
28 Trustworthy love and faithfulness keep a king safe; trustworthy love supports his rule.
Miłosierdzie i prawda strzegą króla, a jego tron oparty jest na miłosierdziu.
29 Young men value their strength, but the old value even more the wisdom that comes with gray hair.
Chlubą młodzieńców jest ich siła, a ozdobą starców – sędziwość.
30 Wounds and blows clean away what's evil; beatings clean what's deep down inside.
Siność ran oczyszcza zło, a razy – głębię wnętrza.
