Proverbs 1
1 The proverbs of Solomon, son of David, king of Israel.
Исраил падишаси Давутниң оғли Сулайманниң пәнд-несиһәтлири: —
2 They are for achieving wisdom and instruction, and to recognize sayings that bring insight.
Бу пәнд-несиһәтләр саңа әқил-парасәт, әдәп-әхлақни үгитип, сени ибрәтлик сөзләрни чүшинидиған қилиду;
3 They provide education in what makes sense, living right, judging correctly, and acting fairly.
саңа даналиқ, һәққанийлиқ, пәм-парасәт вә дуруслуқниң йолйоруқ-тәрбийисини қобул қилдуриду.
4 They give discernment to the immature, knowledge and discretion to the young.
Бу [пәнд-несиһәтләр] наданларни зерәк қилип, яшларни билимлик вә сәзгүр қилиду;
5 Wise people will listen and gain in learning, and those who have good judgment will gain skills in guidance,
буларға қулақ селиши билән даналар билимини ашуриду, йорутулған кишиләр техиму дана мәслиһәткә еришиду,
6 understanding the proverbs and puzzles, the sayings and questions of the wise.
шундақла пәнд-несиһәтләр һәм тәмсилләрниң мәнасини, данишмәнләрниң һекмәтлири һәм тилсим сөзлирини чүшинидиған қилиниду.
7 Honoring the Lord is where true knowledge begins, but fools treat wisdom and good advice with contempt.
Пәрвәрдигардин қорқуш билимниң башлинишидур; Ахмақлар даналиқни вә тәрбийини көзгә илмайду.
8 My son, pay attention to your father's instruction, and don't reject your mother's teaching.
И оғлум, атаңниң тәрбийисигә қулақ сал, анаңниң сөз-несиһәтидин айрилма;
9 They are a wreath of grace to decorate your head; they are pendants for your neck.
чүнки улар сениң бешиңға тақалған гүл чәмбирәк, бойнуңға есилған марҗан болиду.
10 My son, if evil people try to tempt you, don't give into them.
И оғлум, яманлар сени аздурса, уларға әгәшмигин.
11 They may tell you, “Come with us. Let's go and hide, ready to kill someone. Let's ambush someone for fun!
Әгәр улар: — Жүр, қапқан қуруп адәм өлтүрәйли; Йошурунивелип, бирәр бегуна кәлгәндә урайли!
Тәһтисарадәк уларни жутуветәйли, Сақ болсиму, һаңға чүшкәнләрдәк уларни жиқитайли; (Sheol h7585)
13 We'll take from them all kinds of valuable things and fill our homes with the stuff we steal!
Улардин хилму-хил қиммәтлик мал-дунияға егә болуп, Өйлиримизни олҗа билән толдуримиз.
14 Come and join us and we'll all share what we get!”
Биз билән шерик бол, Һәмянимиз бир болсун, десә, —
15 My son, don't follow their ways. Don't go in that direction with them.
И оғлум, уларға йолдаш болма, Өзүңни уларниң изидин нери қил!
16 For they rush to do evil; they hurry to commit violence and murder.
Чүнки уларниң путлири рәзилликкә жүгүриду, Қолини қан қилиш үчүн алдирайду.
17 There's no point in trying to lure birds into a net when they can see it.
Һәр қандақ учарқанат туюп қалғанда қапқан қоюш бекар аваричиликтур;
18 However, these evil people hide ready to kill others, but they themselves are the victims. They're only ambushing themselves!
Лекин булар дәл өз қенини төкүш үчүн сақлайду; Өз җанлириға замин болушни күтиду.
19 This is what happens to you if you try to become rich through crime—it kills you!
Нәпси йоғинап кәткән һәр бир адәмниң йоллириниң ақивити мана шундақ; [Һарам мал-дуния] өз егилириниң җенини алиду.
20 Wisdom calls out in the streets; she shouts aloud in the squares.
[Бүйүк] даналиқ кочида очуқ-ашкарә хитап қилмақта, Чоң мәйданларда садасини аңлатмақта.
21 She cries out at busy corners; she explains her message at the town gates:
Коча доқмушлирида адәмләрни чақирмақта, Шәһәр дәрвазилирида сөзлирини җакалимақта: —
22 “How long will you stupid people love stupidity? How long will scornful people enjoy their mocking? How long will fools hate knowledge?
И саддилар, қачанғичә мошундақ наданлиққа берилисиләр? Мәсқирә қилғучилар қачанғичә мәсқириликтин һозур алсун? Ахмақлар қачанғичә билимдин нәпрәтләнсун?!
23 Pay attention to my warnings, and I'll pour out my deepest thoughts to you—I'll explain what I know to you.
Тәнбиһлиримгә қулақ селип маңған йолуңлардин янған болсаңлар еди! Роһумни силәргә төкүп берәттим, Сөзлиримни силәргә билдүргән болаттим.
24 For I have called you, but you refused to listen; I reached out my hand to you, but you didn't care.
Лекин чақирсам, аңлимидиңлар; Қолумни узартсам, һеч қайсиңлар қаримидиңлар.
25 You ignored everything I said; you wouldn't accept any of my warnings.
Несиһәтлиримниң һәммисигә пәрва қилмидиңлар, Тәнбиһимни аңлашни қилчә халимидиңлар.
26 So I'll laugh at you when you're in trouble; I'll mock you when you're in a panic.
Шуңа, бешиңларға балаю-қаза кәлгәндә күлимән, Вәһимә силәргә йетиши билән мәсқирә қилимән.
27 When panic rains down on you like a storm, when trouble hits you like a whirlwind, when sorrow and pain come on you,
Һалакәт елип кәлгән вәһимә үстүңләргә чүшкәндә, Вәйранчилиқ силәргә қуюнтаздәк кәлгәндә, Силәр еғир қайғуға вә азапқа муптила болғиниңларда —
28 then you'll call out to me for help, but I won't answer; you'll search hard for me, but won't find me.
У чағда мошу кишиләр мәндин өтүнүп чақириду, Мән пәрва қилмаймән, Мени тәлмүрүп издисиму, тапалмайду.
29 Why?—because they hated knowledge, and they didn't choose to respect the Lord.
Улар билимгә нәпрәтләнгинидин, Пәрвәрдигардин әйминишни таллимиғинидин,
30 They're not willing to accept my advice; they despise all my warnings.
Мениң нәсиһитимни қилчә қобул қилғуси йоқлуғидин, Тәнбиһимгиму пәрва қилмиғиниңлардин,
31 So they'll have to eat the fruit of their own choices, bloated by their own devious schemes.
Улар өз бешини йәйду, Өз қәстлиридин толуқ азап тартиду;
32 Stupid people are killed by their rebellion; foolish people are destroyed by their lack of concern.
Чүнки саддиларниң йолдин чиқиши өз җениға замин болиду; Ахмақлар раһәтлик турмушидин өзлирини һалак қилиду.
33 But everyone who listens to me will be kept safe, and will live without worrying about problems.”
Лекин маңа қулақ салғанлар аман-есән яшайду, Балаю-қазалардин, ғәм-әндишләрдин халий болуп, хатирҗәм туриду.
