Proverbs 1
1 The proverbs of Solomon, son of David, king of Israel.
Ang kawikaan ni Solomon na anak na lalaki ni David, ang hari ng Israel.
2 They are for achieving wisdom and instruction, and to recognize sayings that bring insight.
Ang mga kawikaan na ito ay para magturo ng karunungan at tagubilin, para magturo ng mga salita ng kaalaman,
3 They provide education in what makes sense, living right, judging correctly, and acting fairly.
upang kayo ay makatanggap nang pagtutuwid para mamuhay kayo sa paggawa ng kung ano ang tama, makatarungan at patas.
4 They give discernment to the immature, knowledge and discretion to the young.
Ang mga kawikaan ay para din magbigay ng karunungan sa mga hindi pa naituro at para magbigay kaalaman at mabuting pagpapasya sa mga kabataan.
5 Wise people will listen and gain in learning, and those who have good judgment will gain skills in guidance,
Hayaan ang mga matatalinong tao na makinig at dagdagan ang kanilang nalalaman, at hayaan ang mga nakakaintinding tao na makakuha ng patnubay,
6 understanding the proverbs and puzzles, the sayings and questions of the wise.
para maunawaan ang mga kawikaan, mga kasabihan, at mga salita ng matatalinong tao at kanilang mga palaisipan.
7 Honoring the Lord is where true knowledge begins, but fools treat wisdom and good advice with contempt.
Ang pagkatakot kay Yahweh ay ang simula ng kaalaman - ang mga hangal ay kinamumuhian ang karunungan at disiplina.
8 My son, pay attention to your father's instruction, and don't reject your mother's teaching.
Aking anak, pakinggan ang tagubilin ng iyong ama at huwag isang tabi ang mga utos ng iyong ina;
9 They are a wreath of grace to decorate your head; they are pendants for your neck.
ito ay magiging kaaya-ayang korona sa iyong ulo at mga palawit sa iyong leeg.
10 My son, if evil people try to tempt you, don't give into them.
Aking anak, kung sinusubukan kang udyukan ng mga makasalanan sa kanilang mga pagkakasala, tumangging sumunod sa kanila.
11 They may tell you, “Come with us. Let's go and hide, ready to kill someone. Let's ambush someone for fun!
Kung kanilang sasabihin na, “Sumama ka sa amin, tayo ay mag-abang upang makagawa ng pagpatay, tayo ay magtago at sugurin ang mga walang malay na mga tao ng walang kadahilanan.
Lunukin natin sila ng buhay, katulad ng paglayo ng sheol sa mga malulusog at gawin silang katulad ng mga nahulog sa hukay. (Sheol h7585)
13 We'll take from them all kinds of valuable things and fill our homes with the stuff we steal!
Dapat nating hanapin ang lahat ng klaseng mga mahahalagang bagay; pupunuin natin ang ating tahanan ng mga bagay na ating ninakaw sa iba,
14 Come and join us and we'll all share what we get!”
Makipagsapalaran ka sa amin, tayo ay magkakaroon ng iisang lalagyanan.”
15 My son, don't follow their ways. Don't go in that direction with them.
Aking anak, huwag kang maglalakad sa daanang iyon kasama nila; huwag mong hayaang dumampi ang iyong paa kung saan sila naglalakad;
16 For they rush to do evil; they hurry to commit violence and murder.
ang kanilang mga paa ay tumatakbo sa kasamaan at sila ay nagmamadali para sa pagdanak ng dugo.
17 There's no point in trying to lure birds into a net when they can see it.
Sapagkat walang saysay na ikalat ang lambat upang bumitag ng isang ibon habang nanonood ang ibon.
18 However, these evil people hide ready to kill others, but they themselves are the victims. They're only ambushing themselves!
Ang mga lalaking ito ay nag-aabang para patayin ang kanilang mga sarili - sila ay naglagay ng bitag para sa kanilang mga sarili.
19 This is what happens to you if you try to become rich through crime—it kills you!
Ganoon din ang mga paraan ng lahat na nagtamo ng kayaman sa pamamagitan ng hindi makatarungan; ang hindi makatuwirang pagtamo ay nag-aalis ng buhay sa mga kumakapit dito.
20 Wisdom calls out in the streets; she shouts aloud in the squares.
Umiiyak ng malakas sa lansangan ang karunungan, kaniyang nilalakasan ang kaniyang boses sa isang liwasang-bayan,
21 She cries out at busy corners; she explains her message at the town gates:
sa gitna ng maingay na lansangan siya ay umiyak, sa pasukan ng lungsod ng tarangkahan siya ay nagsalita.
22 “How long will you stupid people love stupidity? How long will scornful people enjoy their mocking? How long will fools hate knowledge?
“Kayong mga walang karunungan, Gaano katagal ninyo mamahalin ang inyong hindi naiintindihan? Kayong mga nangungutya, gaano kayo katagal magalak sa pangungutya at kayong mga hangal, gaano kayo katagal mamumuhi sa kaalaman?
23 Pay attention to my warnings, and I'll pour out my deepest thoughts to you—I'll explain what I know to you.
Bigyang pansin ang aking paninita; ibubuhos ko ang aking saloobin sa inyo, ipapaalam ko ang salita ko sa inyo.
24 For I have called you, but you refused to listen; I reached out my hand to you, but you didn't care.
Ako ay tumawag, at kayo ay tumangging makinig; inaabot ko sila ng aking kamay, ngunit walang nagbigay pansin.
25 You ignored everything I said; you wouldn't accept any of my warnings.
Ngunit isinawalang bahala ninyo ang aking mga bilin at hindi ninyo binigyan ng pansin ang aking pagsasaway.
26 So I'll laugh at you when you're in trouble; I'll mock you when you're in a panic.
Tatawanan ko kayo sa inyong kapamahakan, kukutyain ko kayo kapag dumating ang malaking takot —
27 When panic rains down on you like a storm, when trouble hits you like a whirlwind, when sorrow and pain come on you,
kapag dumating ang inyong kinakatakutang pangamba tulad ng bagyo at tinangay kayo ng sakuna na parang buhawi, kapag ang kabalisahan at dalamhati ay dumating sa inyo.
28 then you'll call out to me for help, but I won't answer; you'll search hard for me, but won't find me.
Pagkatapos sila ay tatawag sa akin at hindi ako sasagot; desperado silang tatawag sa akin, ngunit hindi nila ako mahahanap.
29 Why?—because they hated knowledge, and they didn't choose to respect the Lord.
Dahil kanilang kinapopootan ang karunungan at hindi pinili ang pagkatakot kay Yahweh,
30 They're not willing to accept my advice; they despise all my warnings.
hindi nila susundin ang aking tagubilin, at kanilang kinamuhian ang aking mga pagtatama.
31 So they'll have to eat the fruit of their own choices, bloated by their own devious schemes.
Kakainin nila ang bunga sa kanilang pamamaraan, at sa bunga ng kanilang mga balak sila ay maaaring mabusog.
32 Stupid people are killed by their rebellion; foolish people are destroyed by their lack of concern.
Ang mga hindi naturuan ay pinapatay kapag sila ay umalis, at ang kakulangan ng mga hangal ang sisira sa kanila.
33 But everyone who listens to me will be kept safe, and will live without worrying about problems.”
Pero ang sinumang makikinig sa akin ay mamumuhay nang ligtas at magtatamo ng walang pagkatakot sa mga sakuna.”
