Mark 14
1 It was now two days before Passover and the Feast of Unleavened Bread. The chief priests and the religious leaders were trying to find a surreptitious way to arrest Jesus and have him killed.
Tveim dögum síðar hófst páskahátíðin – en þá neyta Gyðingar ekki brauðs með súru geri. Æðstu prestarnir og aðrir leiðtogar þjóðarinnar voru enn að leita að tækifæri til að handtaka Jesú svo lítið bæri á og lífláta hann.
2 “But not during Passover,” they said to themselves, “otherwise the people may riot.”
„En það er útilokað á páskahátíðinni, “sögðu þeir, „því þá færi allt í bál og brand.“
3 Meanwhile Jesus was in Bethany, eating a meal at Simon the leper's home. A woman came in with an alabaster jar of very expensive pure nard perfume. She broke the jar open and poured the perfume on Jesus' head.
Jesús var um þessar mundir staddur í Betaníu, heima hjá Símoni holdsveika. Meðan þeir voru að borða kvöldverð, kom kona inn með fallega flösku með dýrri ilmolíu. Hún braut innsiglið af flöskunni og hellti innihaldinu yfir höfuð Jesú.
4 Some of those who were there became annoyed and said, “Why waste this perfume?
Sumir, sem þarna voru, hneyksluðust á þessari „sóun“eins og þeir kölluðu það. „Hvað á þetta að þýða, “tautuðu þeir. „Hún hefði getað selt ilmolíuna fyrir stórfé og gefið það fátækum.“
5 It could've been sold for a year's wages and the money given to the poor.” They were angry with her.
6 But Jesus replied, “Leave her alone! Why are you criticizing her for doing something beautiful to me?
„Látið hana í friði, “sagði Jesús. „Af hverju gagnrýnið þið hana fyrir gott verk?
7 You'll always have the poor with you, and you can help them whenever you want. But you won't always have me with you.
Fátæka hafið þið ávallt hjá ykkur og þeim getið þið liðsinnt hvenær sem þið viljið, en mig hafið þið ekki ávallt.
8 She did what she could: she anointed my body in anticipation of my burial.
Hún gerði það sem hún gat og hún hefur smurt líkama minn fyrir fram til greftrunar.
9 I tell you the truth: wherever the good news is spread in the world, people will remember what she did.”
Ég segi ykkur satt: Hvar sem fagnaðarerindið verður boðað í þessum heimi, mun þess getið sem hún gerði og það lofað.“
10 Then Judas Iscariot, one of the twelve disciples, went to the chief priests and arranged to betray Jesus to them.
Þegar hér var komið, fór Júdas Ískaríot til æðstu prestanna, staðráðinn í að svíkja Jesú í hendur þeirra.
11 When they heard this, they were delighted, and promised to pay him. So Judas began to look for an opportunity to betray Jesus.
Þegar þeim varð ljóst erindi Júdasar, lifnaði yfir þeim og þeir hétu honum launum. Eftir það leitaði Júdas að hentugu tækifæri til að svíkja Jesú.
12 On the first day of the Feast of Unleavened Bread, the time when the Passover lamb is sacrificed, Jesus' disciples asked him, “Where do you want us to go and prepare the Passover meal for you?”
Á fyrsta degi páskahátíðarinnar, þegar lömbunum var slátrað, spurðu lærisveinar Jesú hann hvar hann ætlaði að neyta páskamáltíðarinnar.
13 He sent two of his disciples, telling them, “Go into the city and there you'll meet a man carrying a water pot. Follow him,
Þá sendi hann tvo þeirra til Jerúsalem til að undirbúa máltíðina. „Þegar þið komið inn í borgina, “sagði hann, „munuð þið sjá mann koma á móti ykkur með vatnskrús. Fylgið honum eftir.
14 and when he goes into a house, ask the owner where I and my disciples can celebrate the Passover.
Þar sem hann fer inn í hús, skuluð þið segja við húsráðandann: „Meistari okkar sendi okkur til að líta á herbergið, sem þú ætlaðir okkur til að neyta páskamáltíðarinnar í.“
15 He will take you to a large upstairs room that is furnished and ready. You can make preparations for us there.”
Þá mun hann fara með ykkur upp á loft og inn í stórt herbergi, búið þægindum. Þar skuluð þið undirbúa kvöldmáltíð okkar.“
16 The disciples went into the city, and found things just as he'd described them. They prepared the Passover meal.
Lærisveinarnir tveir fóru því til borgarinnar og fundu allt eins og Jesús hafði sagt og undirbjuggu hátíðarverðinn.
17 In the evening Jesus went there with the twelve disciples.
Um kvöldið kom Jesús ásamt lærisveinunum.
18 While they were sitting eating, Jesus said, “I tell you the truth: one of you is going to betray me; one who is eating with me now.”
Þegar þeir voru sestir við borðið sagði Jesús: „Ég segi ykkur satt: Einn ykkar mun svíkja mig, einn ykkar, sem hér sitjið og borðið með mér.“
19 They were shocked, and they each asked, “It's not me, is it?”
Lærisveinunum brá mjög við þessi orð og mikil spenna lá í loftinu. „Er það ég?“spurðu þeir einn af öðrum.
20 “It's one of the Twelve, one of you sharing this food with me,” he replied.
„Já, það er einn ykkar tólf, sem nú borðið hér með mér, “svaraði Jesús.
21 “The Son of man will die, just as the Scriptures predicted. But how terrible it will be for the man who betrays the Son of man! It would be better for that man if he'd never been born.”
„Ég verð að deyja eins og spámennirnir sögðu fyrir, en mikil er ógæfa þess sem mig svíkur. Betra væri að hann hefði aldrei fæðst.“
22 As they were eating, Jesus picked up some bread. He blessed it, and gave it to them. “Take it. This is my body,” he told them.
Meðan á máltíðinni stóð tók Jesús brauð, og þakkaði Guði. Hann braut það í bita, rétti þeim og sagði: „Borðið þetta – það er líkami minn.“
23 Then he picked up the cup. He blessed it, and gave it to them. They all drank from it.
Síðan tók hann bikar með víni, þakkaði og rétti þeim og þeir drukku allir af honum.
24 “This is my blood,” he told them, “the agreement that's being poured out for many.
Síðan sagði hann: „Þetta er blóð mitt, sem úthellt er fyrir marga. Það er innsigli hins nýja sáttmála milli Guðs og manna.
25 I tell you the truth, I won't drink of the fruit of the vine until the day I drink it fresh in God's kingdom.”
Ég segi ykkur satt að ég mun ekki bragða vín fyrr en ég drekk nýja vínið í guðsríki.“
26 After they had sung a psalm, they left for the Mount of Olives.
Síðan sungu þeir sálm og að því búnu fóru þeir út til Olíufjallsins.
27 “All of you will abandon me,” Jesus told them. “For as the Scriptures say, ‘I will attack the shepherd, and the sheep will be completely scattered.’
„Þið munuð allir yfirgefa mig, “sagði Jesús, „því Guðs orð segir: „Ég mun slá hirðinn og hjörðin mun tvístrast.“
28 But after I have risen from the dead, I will go before you to Galilee.”
En eftir að ég er risinn upp frá dauðum, mun ég fara til Galíleu og hitta ykkur þar.“
29 “I won't abandon you even if everyone else does,” Peter replied.
Þá sagði Pétur: „Ég mun aldrei yfirgefa þig, hvað sem hinir gera.“
30 Jesus answered him, “I tell you the truth that today, this very night, before the rooster crows twice, you will deny that you even know me three times.”
„Pétur, “sagði Jesús, „áður en haninn hefur galað tvisvar í fyrramálið muntu þrisvar afneita mér.“
31 But Peter was totally adamant, saying, “Even if I have to die with you, I will never deny you.” All of them said the same.
„Nei!“hrópaði Pétur. „Ég mun aldrei afneita þér, jafnvel þótt ég ætti að deyja með þér.“Og allir hinir tóku í sama streng.
32 They arrived at a place called Gethsemane, where Jesus told his disciples, “Sit here while I go and pray.”
Þeir komu í garð sem heitir Getsemane og þar sagði Jesús við lærisveinana: „Setjist hérna og bíðið meðan ég fer og biðst fyrir.“
33 He took Peter, James, and John with him. He began to be very disturbed and troubled.
Síðan gekk hann lengra ásamt Pétri, Jakobi og Jóhannesi. Þá varð hann angistarfullur og tók að skjálfa.
34 Jesus told them, “My agony is so painful it feels like I'm dying. Please, remain here and stay awake.”
Hann sagði við þá: „Ég er hryggur og fullur örvæntingar á stund dauðans – bíðið hér og vakið með mér.“
35 He went a little farther on and then fell to the ground. He prayed, asking to be spared the time that was coming, if it were possible.
Hann gekk spölkorn lengra, féll til jarðar og bað þess að sú hræðilega stund, sem biði hans, rynni aldrei upp, ef unnt væri.
36 “Abba, Father! You can do everything,” he said. “Please, take this cup of suffering away from me. Yet it's not what I want, but what you want.”
„Faðir, “sagði hann, „allt er þér mögulegt. Taktu þennan þjáningarbikar frá mér, en verði samt þinn vilji en ekki minn.“
37 Then Jesus returned and found the disciples asleep. “Simon, are you sleeping?” he asked Peter. “Couldn't you stay awake for just an hour?
Síðan gekk hann þangað sem lærisveinarnir þrír voru og fann þá sofandi. „Símon!“sagði hann. „Ertu sofandi? Gastu ekki einu sinni vakað með mér eina stund?
38 Stay awake, and pray so you won't fall into temptation. The spirit is willing, but the body is weak.”
Vakið og biðjið til þess að þið fallið ekki í freistni. Þótt andinn sé fús, er holdið veikt.“
39 He left them once more, and prayed, saying the same things.
Síðan fór hann aftur frá þeim og bað sömu bænar.
40 Then he returned, and again he found them sleeping because they couldn't keep their eyes open. They didn't know what to say!
Eftir það kom hann til þeirra og fann þá enn sofandi. Þeir voru mjög þreyttir og vissu ekki hvað þeir áttu að segja.
41 He returned a third time, and asked them, “Are you still asleep? Are you still resting? Well that's enough, because the time has come! Look, the Son of man is about to be betrayed into the hands of sinners.
Í þriðja skipti kom hann til þeirra og sagði: „Sofið þið enn og hvílist? Nú er ekki tími til að sofa! Ég hef verið svikinn í hendur vondra manna.
42 Get up! Let's go! See, here comes my betrayer.”
Standið upp, við verðum að fara! Sjáið! Svikari minn er að koma!“
43 Just as he was saying this, Judas—one of the twelve disciples—arrived with a mob carrying swords and clubs, sent by the chief priests, religious leaders, and elders.
Áður en hann hafði sleppt orðinu, kom Júdas (einn af lærisveinum hans) með hóp manna vopnaða sverðum og kylfum. Menn þessa höfðu æðstu prestarnir og aðrir leiðtogar þjóðarinnar sent.
44 Now the betrayer had arranged a sign with them: “He's the one that I kiss. Arrest him, and take him away under guard.”
Júdas hafði sagt við þá: „Handtakið þann sem ég heilsa. Það verður auðvelt að ná honum.“
45 Judas went right up to Jesus. “Rabbi,” he said, and kissed him affectionately.
Jafnskjótt og þeir komu, gekk Júdas til Jesú og sagði glaðlega: „Meistari!“og kyssti hann.
46 So they grabbed hold of Jesus and arrested him.
Og þeir lögðu hendur á Jesú og tóku hann.
47 But one of those standing there pulled out his sword and struck the high priest's servant, cutting off his ear.
Einhver brá sverði á loft og hjó til þjóns æðsta prestsins og sneið af honum eyrað.
48 “Am I some kind of rebel that you have come to arrest me with swords and clubs?” Jesus asked them.
Jesús sagði við hópinn: „Er ég þá hættulegur ræningi? Þið komið alvopnaðir til að handtaka mig.
49 “I was there with you, teaching in the Temple every day. Why didn't you arrest me then? But this is happening to fulfill the Scriptures.”
Af hverju tókuð þið mig ekki í musterinu? Þar kenndi ég á hverjum degi! En svona á þetta reyndar að fara, til þess að spádómarnir um mig rætist.“
50 Then all Jesus' disciples deserted him and ran away.
Meðan Jesús var að tala, yfirgáfu allir lærisveinarnir hann og flýðu.
51 (One of his followers was a young man who was wearing only a linen garment.
Og hópurinn lagði af stað með Jesú. En ungur maður, klæddur náttslopp einum saman, kom í humátt á eftir og þegar mennirnir ætluðu að grípa hann, rifnaði sloppurinn og hann flýði nakinn.
52 They seized hold of him, but he ran off naked, leaving the garment behind.)
53 They took Jesus to the high priest's house where all the chief priests, elders, and religious teachers had gathered.
Nú var farið með Jesú til hallar æðsta prestsins og þar söfnuðust fljótlega saman allir æðstu prestarnir og aðrir leiðtogar.
54 Peter followed him at a distance, and went into the courtyard of the high priest's house. He sat down with the guards and warmed himself by the fire.
Pétur kom langt á eftir og smeygði sér, svo lítið bar á, inn fyrir hliðið við bústað æðsta prestsins og settist við eldinn í garðinum ásamt þjónunum sem þar voru.
55 Inside the chief priests and the whole governing council were trying to find some evidence to have Jesus put to death, but they couldn't find anything.
Inni í húsinu reyndi hæstiréttur Gyðinga að finna einhverja sök á hendur Jesú, sem nægja mundi til dauðadóms, en árangurslaust.
56 Many were giving false testimony against him, but their statements didn't agree.
Fjöldi falsvitna gaf sig fram, en framburði þeirra bar ekki saman.
57 Some of them got up to speak falsely against Jesus.
Loksins stóðu upp nokkrir menn og báru lognar sakir á Jesú.
58 “We heard him say, ‘I will destroy this Temple that human hands built, and in three days I will build another without hands.’”
Þeir sögðu: „Við heyrðum hann segja: „Ég mun rífa niður þetta musteri sem byggt er af mannahöndum og byggja annað á þrem dögum, án þess að hönd komi þar nærri“.“
59 But even so their testimony didn't agree.
En ekki bar þeim heldur saman um þetta.
60 Then the high priest stood up in front of the council, and asked Jesus, “Have you nothing to say in response to these charges made against you?”
Þá reis æðsti presturinn upp og spurði Jesú frammi fyrir réttinum: „Þú svarar engu. Hvað viltu segja þér til varnar?“
61 But Jesus remained silent and didn't answer. So the high priest asked again, “Are you the Messiah, the Son of the Blessed One?”
Jesús svaraði honum ekki einu orði. Þá spurði æðsti presturinn: „Ert þú Kristur, sonur Guðs?“
62 “I am,” Jesus replied, “and you will see the Son of man sitting on the right of the Mighty One, and coming with the clouds of heaven.”
Jesús svaraði: „Já, það er ég og þú munt sjá mig sitja við hægri hönd Guðs og birtast öllum mönnum í skýjum himinsins.“
63 The high priest tore his clothes and asked, “Why do we need any more witnesses?
Þá reif æðsti presturinn föt sín og hrópaði: „Þurfum við framar vitnanna við! Þið heyrðuð sjálfir guðlastið. Hvað finnst ykkur?“Og þeir dæmdu hann til dauða einum rómi.
64 You have heard the blasphemy! What's your reaction?” They all found him guilty and condemned him to death.
65 Then some of them began to spit on him. They blindfolded him, hit him with their fists, and said, “Why don't you prophesy then, you ‘Prophet’!” The guards took him away and beat him up.
Nokkrir viðstaddra tóku að hrækja á Jesú, héldu fyrir augu hans og slógu hann í andlitið. „Spámaður!“æptu þeir hæðnislega, „hver sló þig núna?“Jafnvel verðirnir slógu hann, þegar þeir leiddu hann burt.
66 Meanwhile Peter was down below in the courtyard. One of the high priest's servant-girls passed by,
Meðan þetta gerðist var Pétur niðri í garðinum. Ein þjónustustúlka æðsta prestsins tók þá eftir honum, þar sem hann var að ylja sér við eldinn. Hún veitti honum nánari athygli og sagði síðan: „Þú varst áreiðanlega með Jesú frá Nasaret.“
67 and seeing Peter warming himself, looked straight at him and said, “You were with Jesus of Nazareth too!”
68 But he denied it. “I don't know what you're talking about or what you mean,” he replied. Then he went out to the forecourt, and a rooster crowed.
Pétur neitaði og sagði: „Ég skil ekki hvað þú átt við!“Síðan færði hann sig nær hliðinu. Þá gól haninn!
69 Seeing him there, the servant girl repeated to those standing around, “This man is one of them!”
Eftir stundarkorn kom stúlkan aftur auga á Pétur og sagði við nærstadda: „Þarna er hann! Þarna er þessi lærisveinn Jesú.“
70 Once more Peter denied it. A little while later they said to Peter again, “You're definitely one of them because you're a Galilean too!”
En hann neitaði aftur. Stuttu síðar sögðu aðrir, sem stóðu umhverfis eldinn, við Pétur: „Þú ert líka einn af þeim, því þú ert frá Galíleu.“
71 Peter began calling down curses on himself and he swore, “I don't know this man who you're talking about.”
Þá tók hann að blóta og formæla og sagði: „Ég þekki alls ekki þennan mann!“
72 Immediately the rooster crowed the second time. Then Peter remembered what Jesus had said to him: “Before the rooster crows twice, you will deny me three times.” When he realized what he'd done, he burst into tears.
Þá gól haninn í annað sinn. Og Pétur minntist orða Jesú: „Áður en haninn galar tvisvar, muntu þrisvar afneita mér.“Þá brast Pétur í grát.
