Luke 1
1 As you know, many others have attempted to put down in writing the things that have been fulfilled that involve us.
Ponieważ wielu podjęło się sporządzić opis tych wydarzeń, co do których mamy zupełną pewność;
2 They based their accounts on evidence from the earliest eyewitnesses and ministers of the Word,
Tak jak nam [je] przekazali ci, którzy od początku byli naocznymi świadkami i sługami słowa;
3 and so I also decided that since I have followed these things very carefully from the beginning, it would be a good idea to write out an accurate account of all that happened.
Postanowiłem i ja, który to wszystko od początku dokładnie wybadałem, opisać ci [to] po kolei, zacny Teofilu;
4 I have done this dear Theophilus so you can be certain that what you were taught is completely reliable.
Abyś nabrał pewności co do tego, czego cię nauczono.
5 During the time when Herod was king of Judea, there was a priest called Zechariah, who came from the Abijah priestly division. He was married to Elizabeth, who was also descended from Aaron the priest.
Za dni Heroda, króla Judei, żył pewien kapłan imieniem Zachariasz, ze zmiany Abiasza. Miał on za żonę [jedną] z córek Aarona, której na imię było Elżbieta.
6 They both did what was right before God, being careful to follow all the Lord's commandments and regulations.
Oboje byli sprawiedliwi w oczach Boga, postępując nienagannie według wszystkich przykazań i nakazów Pana.
7 They had no children because Elizabeth wasn't able to have any, and they were both growing old.
Nie mieli jednak dziecka, ponieważ Elżbieta była niepłodna, i oboje byli w podeszłym wieku.
8 While Zechariah was serving as a priest before God, on behalf of his priestly division,
A gdy pełnił służbę kapłańską przed Bogiem w kolejności swojej zmiany;
9 he was chosen by lot according to priestly custom to enter the Temple of the Lord and burn incense.
Zgodnie ze zwyczajem urzędu kapłańskiego padł na niego los, aby wejść do świątyni Pana i palić kadzidło.
10 During the time of offering incense a large crowd of people were praying outside.
A cała rzesza ludzi modliła się na zewnątrz w czasie kadzenia.
11 An angel of the Lord appeared to Zechariah, standing to the right of the altar of incense.
Wtedy ukazał mu się anioł Pana stojący po prawej stronie ołtarza kadzenia.
12 When Zechariah saw the angel, he was startled and became terrified.
I przeraził się Zachariasz na jego widok, i ogarnął go strach.
13 But the angel told him, “Don't be afraid, Zechariah. Your prayer has been heard, and your wife Elizabeth will bear you a son, and you shall call him John.
Lecz anioł powiedział do niego: Nie bój się, Zachariaszu, bo twoja modlitwa została wysłuchana. Elżbieta, twoja żona, urodzi ci syna, któremu nadasz imię Jan.
14 He will bring you joy and gladness, and many will celebrate his birth.
Będzie to dla ciebie radość i wesele; i wielu będzie się radować z jego narodzin.
15 He will be great in the sight of the Lord. He will refuse to drink wine or other alcoholic drink. He will be filled with the Holy Spirit even before he's born.
Będzie bowiem wielki w oczach Pana. Nie będzie pił wina ani mocnego napoju i zostanie napełniony Duchem Świętym już w łonie swojej matki.
16 He will turn many Israelites back to the Lord their God.
I wielu z synów Izraela nawróci do Pana, ich Boga.
17 He will go ahead of the Lord in the spirit and power of Elijah, to turn the fathers back to thinking about their children, and to turn those who are rebellious back to a right understanding—to prepare a people ready for the Lord.”
On bowiem pójdzie przed nim w duchu i mocy Eliasza, aby zwrócić serca ojców ku dzieciom, a opornych ku roztropności sprawiedliwych, aby przygotować Panu lud gotowy.
18 “How can I be sure about this?” Zechariah asked the angel. “I'm an old man, and my wife is getting old too.”
I powiedział Zachariasz do anioła: Po czym to poznam? Bo ja jestem stary i moja żona jest w podeszłym wieku.
19 “I am Gabriel,” the angel replied. “I stand in God's presence, and I was sent to speak to you and give you this good news.
A anioł mu odpowiedział: Ja jestem Gabriel, który stoi przed Bogiem. Zostałem posłany, aby mówić do ciebie i przynieść ci tę radosną nowinę.
20 But since you didn't believe what I told you, you'll become dumb, unable to speak, until the appointed time when my words come true.”
I będziesz niemy, i nie będziesz mógł mówić aż do dnia, kiedy się to stanie, dlatego że nie uwierzyłeś moim słowom, które się wypełnią w swoim czasie.
21 Outside the people were waiting for Zechariah, wondering why he was taking so long in the Temple.
A ludzie czekali na Zachariasza i dziwili się, że tak długo przebywa w świątyni.
22 When eventually he came out, he wasn't able to speak to them. They realized he'd seen a vision in the Temple, for though he could make gestures, he was completely dumb.
Kiedy wyszedł, nie mógł do nich mówić. I zrozumieli, że miał widzenie w świątyni, bo dawał im znaki, i pozostał niemy.
23 After he'd finished his time of service, he went back home.
A gdy skończyły się dni jego posługi, wrócił do swego domu.
24 Some time later his wife Elizabeth became pregnant. She stayed at home for five months.
Po tych dniach Elżbieta, jego żona, poczęła i ukrywała się przez pięć miesięcy, mówiąc:
25 “The Lord has done this for me,” she said, “now that he's taken away my disgrace in the eyes of others.”
Tak mi uczynił Pan w dniach, kiedy wejrzał [na mnie], aby zdjąć moją hańbę w oczach ludzi.
26 In the sixth month of her pregnancy God sent the angel Gabriel to a young girl called Mary who lived in the town of Nazareth in Galilee.
A w szóstym miesiącu Bóg posłał anioła Gabriela do miasta w Galilei, zwanego Nazaret;
27 She was engaged to a man named Joseph.
Do dziewicy zaślubionej mężczyźnie, któremu na imię było Józef, z rodu Dawida; a dziewicy było na imię Maria.
28 The angel greeted her. “You are very privileged,” he told her. “The Lord is with you.”
Kiedy anioł przyszedł do niej, powiedział: Witaj, obdarowana łaską, Pan jest z tobą. Błogosławiona jesteś między kobietami.
29 Mary was very puzzled at what he said, and wondered what this greeting meant.
Ale ona, ujrzawszy [go], zlękła się z powodu jego słów i zastanawiała się, co miałoby znaczyć to pozdrowienie.
30 “Don't worry, Mary,” the angel went on, “for God has shown his graciousness to you.
Wtedy anioł powiedział do niej: Nie bój się, Mario, znalazłaś bowiem łaskę u Boga.
31 You will become pregnant and give birth to a son. You shall call him Jesus.
Oto poczniesz w [swym] łonie i urodzisz syna, któremu nadasz imię Jezus.
32 He will be very great, and he will be called the Son of the Most High. The Lord God will give him the throne of David his father,
Będzie on wielki i będzie nazwany Synem Najwyższego, a Pan Bóg da mu tron jego ojca Dawida.
33 and he will reign over the house of Jacob forever. His kingdom will never come to an end.” (aiōn g165)
I będzie królował nad domem Jakuba na wieki, a jego królestwu nie będzie końca. (aiōn g165)
34 “How is this possible?” Mary asked. “I'm still a virgin.”
Wtedy Maria powiedziała do anioła: Jak to się stanie, skoro nie obcowałam z mężczyzną?
35 He replied, “The Holy Spirit will come upon you, and the power of the Most High will cover you. The baby who is to be born is holy, and will be called the Son of God.
A anioł jej odpowiedział: Duch Święty zstąpi na ciebie i moc Najwyższego zacieni cię. Dlatego też to święte, co się z ciebie narodzi, będzie nazwane Synem Bożym.
36 And Elizabeth, your relative, even she is pregnant in her old age. The woman that people said couldn't have children is already six months pregnant.
A oto Elżbieta, twoja krewna, także poczęła syna w swojej starości i jest w szóstym miesiącu ta, którą nazywano niepłodną.
37 Nothing is impossible for God.”
Dla Boga bowiem nie ma nic niemożliwego.
38 “Here I am, ready to be the Lord's servant,” said Mary. “May it happen to me just as you said.” Then the angel left her.
I powiedziała Maria: Oto służebnica Pana, niech mi się stanie według twego słowa. Wtedy odszedł od niej anioł.
39 A little while later, Mary got herself ready and hurried up into the hills of Judea, to the town where
W tych dniach Maria wstała i poszła z pośpiechem w góry do miasta w Judei.
40 Zechariah's house was. She called out to Elizabeth as she went in.
Weszła do domu Zachariasza i pozdrowiła Elżbietę.
41 As soon as Elizabeth heard Mary's voice, the baby jumped for joy inside her. Elizabeth was filled with the Holy Spirit,
A gdy Elżbieta usłyszała pozdrowienie Marii, poruszyło się dziecko w jej łonie i Elżbieta została napełniona Duchem Świętym.
42 and cried out in a loud voice, “How blessed you are among women, and how blessed will be the child born to you!
I zawołała donośnym głosem: Błogosławiona jesteś między kobietami i błogosławiony jest owoc twego łona.
43 Why am I so honored that the mother of my Lord should visit me?
A skądże mi to, że matka mego Pana przyszła do mnie?
44 As soon as I heard you call out in greeting, my baby jumped for joy inside me.
Gdy bowiem głos twego pozdrowienia zabrzmiał w moich uszach, poruszyło się z radości dziecko w moim łonie.
45 How fortunate you are, because you are convinced that the Lord will do what he has promised you!”
A błogosławiona, która uwierzyła. Spełni się bowiem to, co zostało jej powiedziane przez Pana.
46 Mary replied, “How I praise the Lord!
Wtedy Maria powiedziała: Wielbi moja dusza Pana;
47 I am so happy with God my Savior,
I rozradował się mój duch w Bogu, moim Zbawicielu;
48 because he decided that I, his servant, was worthy of his consideration, despite my humble background. From now on every generation will say I was blessed.
Bo wejrzał na uniżenie swojej służebnicy. Oto bowiem wszystkie pokolenia będą mnie odtąd nazywać błogosławioną.
49 God Almighty has done great things for me; his name is holy.
Bo uczynił mi wielkie rzeczy ten, który jest mocny, i święte jest jego imię.
50 His mercy lasts for generation after generation to those who respect him.
A jego miłosierdzie z pokolenia na pokolenie nad tymi, którzy się go boją.
51 With his power he has broken to pieces those who arrogantly think they're so clever.
Okazał moc swoim ramieniem i rozproszył pysznych w myślach ich serc.
52 He tears the powerful down from their thrones, and elevates those who are humble.
Strącił mocarzy z tronów, a wywyższył pokornych.
53 He fills the hungry with good things to eat, and he sends the rich away empty-handed.
Głodnych napełnił dobrami, a bogaczy odprawił z niczym.
54 He has helped his servant Israel, remembering him in mercy,
Ujął się za Izraelem, swym sługą, pomny na [swoje] miłosierdzie;
Jak mówił do naszych ojców, [do] Abrahama i jego potomstwa na wieki. (aiōn g165)
56 Mary stayed with her for three months and then returned home.
I została z nią Maria około trzech miesięcy, a potem wróciła do swego domu.
57 The time came for Elizabeth to have her baby and she gave birth to a son.
Dla Elżbiety zaś nadszedł czas porodu i urodziła syna.
58 Her neighbors and relatives heard how the Lord had showed her great kindness, and they celebrated together with her.
A gdy jej sąsiedzi i krewni usłyszeli, że Pan okazał jej swoje wielkie miłosierdzie, cieszyli się razem z nią.
59 Eight days later they came to circumcise the boy. They planned to call him Zechariah after his father.
A ósmego dnia przyszli, aby obrzezać dziecko, i [chcieli] nadać mu imię jego ojca, Zachariasza.
60 “No,” Elizabeth said. “He shall be called John.”
Ale jego matka powiedziała: Nie tak, lecz będzie się nazywał Jan.
61 “But there's nobody among your relatives who has this name,” they told her.
I powiedzieli do niej: Nie ma nikogo w twoim rodzie, kogo by nazwano tym imieniem.
62 Through gestures they asked Zechariah, the boy's father, what he wanted to call his son.
Pytali więc znakami jego ojca, jak chce go nazwać.
63 Zechariah motioned for something to write on. To everyone's surprise he wrote, “His name is John.”
A on poprosił o tabliczkę i napisał: Jan jest jego imię. I dziwili się wszyscy.
64 Immediately he could speak again, and he started praising God.
Natychmiast otworzyły się jego usta i [rozwiązał się] jego język, i mówił, wielbiąc Boga.
65 All those living nearby were in awe at what had happened, and the news spread throughout the hill country of Judea.
I padł strach na wszystkich ich sąsiadów, i po całej górskiej krainie judzkiej rozgłoszone zostały wszystkie te słowa.
66 Everyone who heard the news wondered what it meant. “What will the little boy grow up to be?” they asked, for it was clear he was very special to God.
Wszyscy zaś, którzy o tym słyszeli, brali to sobie do serca i mówili: Cóż to będzie za dziecko? I była z nim ręka Pańska.
67 Zechariah, his father, filled with the Holy Spirit, spoke this prophecy:
A Zachariasz, jego ojciec, będąc napełniony Duchem Świętym, prorokował:
68 “The Lord, the God of Israel, he is wonderful, for he has come to his people and set them free.
Błogosławiony niech będzie Pan, Bóg Izraela, bo nawiedził i odkupił swój lud;
69 He has given us a great Savior from the line of his servant David,
I wzbudził nam róg zbawienia w domu Dawida, swego sługi;
Jak mówił przez usta swoich świętych proroków, którzy byli od wieków; (aiōn g165)
71 He promised to save us from our enemies, from those who hate us.
[Że nas] wybawi od naszych nieprzyjaciół i z ręki wszystkich, którzy nas nienawidzą;
72 He was merciful to our fathers, remembering his holy agreement—
Aby okazać miłosierdzie naszym ojcom i przypomnieć swoje święte przymierze;
73 the promise that he made to our father Abraham.
I przysięgę, którą złożył Abrahamowi, naszemu ojcu;
74 He gives us freedom from fear and rescues us from our enemies,
Że nam da, [abyśmy] mu służyli bez lęku, wybawieni z ręki naszych nieprzyjaciół;
75 so we can serve him by doing what is good and right for our whole lives.
W świętości i sprawiedliwości przed nim po wszystkie dni naszego życia.
76 Even though you are only a small child, you will be called the prophet of the Most High, for you will go ahead of the Lord to prepare his way,
A ty, dziecko, będziesz nazwane prorokiem Najwyższego, bo pójdziesz przed obliczem Pana, aby przygotować jego drogi;
77 providing knowledge of salvation to his people through the forgiveness of their sins.
I żeby jego ludowi dać poznać zbawienie przez przebaczenie mu grzechów;
78 Through God's caring kindness to us, heaven's dawn will break upon us
Dzięki serdecznemu miłosierdziu naszego Boga, przez które nawiedził nas wschód [słońca] z wysoka;
79 to shine on those who live in darkness and under the shadow of death, and to guide us along the path of peace.”
Aby oświecić siedzących w ciemności i w cieniu śmierci, aby skierować nasze kroki na drogę pokoju.
80 The boy John grew and became spiritually strong. He lived in the desert until the time came for his public ministry to Israel.
A dziecko rosło i umacniało się w duchu, i przebywało na pustyniach aż do dnia ukazania się przed Izraelem.
