Luke 1
1 Given that many have undertaken to set in order a narrative concerning those things that really did take place among us,
Ponieważ wielu podjęło się sporządzić opis tych wydarzeń, co do których mamy zupełną pewność;
2 just as those who became eyewitnesses, from the beginning, and ministers of the Word delivered them to us,
Tak jak nam [je] przekazali ci, którzy od początku byli naocznymi świadkami i sługami słowa;
3 it seemed good to me also, most excellent Theophilus, having taken careful note of everything from Above, to write to you with precision and in sequence,
Postanowiłem i ja, który to wszystko od początku dokładnie wybadałem, opisać ci [to] po kolei, zacny Teofilu;
4 so that you may know the certainty of the things in which you were instructed.
Abyś nabrał pewności co do tego, czego cię nauczono.
5 In the days of Herod, the king of Judea, there was a certain priest named Zacharias, of the priestly division of Abijah. His wife was of the daughters of Aaron and her name was Elizabeth.
Za dni Heroda, króla Judei, żył pewien kapłan imieniem Zachariasz, ze zmiany Abiasza. Miał on za żonę [jedną] z córek Aarona, której na imię było Elżbieta.
6 They were both righteous before God, walking blamelessly in all the commandments and ordinances of the Lord.
Oboje byli sprawiedliwi w oczach Boga, postępując nienagannie według wszystkich przykazań i nakazów Pana.
7 But they had no child, because Elizabeth was barren; and they both were well advanced in years.
Nie mieli jednak dziecka, ponieważ Elżbieta była niepłodna, i oboje byli w podeszłym wieku.
8 Now it happened, as he was officiating as priest before God in the order of his division,
A gdy pełnił służbę kapłańską przed Bogiem w kolejności swojej zmiany;
9 according to the custom of the priesthood, that his lot was to burn incense, upon entering the sanctuary of the Lord;
Zgodnie ze zwyczajem urzędu kapłańskiego padł na niego los, aby wejść do świątyni Pana i palić kadzidło.
10 and the whole multitude of the people was praying outside at the hour of incense.
A cała rzesza ludzi modliła się na zewnątrz w czasie kadzenia.
11 Then an angel of the Lord appeared to him, standing at the right side of the altar of incense;
Wtedy ukazał mu się anioł Pana stojący po prawej stronie ołtarza kadzenia.
12 and upon seeing him Zacharias was shaken, and a fear fell upon him.
I przeraził się Zachariasz na jego widok, i ogarnął go strach.
13 But the angel said to him: “Do not be afraid, Zacharias, because your prayer was heard, and your wife Elizabeth will bear you a son, and you shall call his name John.
Lecz anioł powiedział do niego: Nie bój się, Zachariaszu, bo twoja modlitwa została wysłuchana. Elżbieta, twoja żona, urodzi ci syna, któremu nadasz imię Jan.
14 And you will have joy and exultation, and many will rejoice over his birth.
Będzie to dla ciebie radość i wesele; i wielu będzie się radować z jego narodzin.
15 For he will be great in the sight of the Lord; he must not drink either wine or strong drink; indeed, he will be filled with Holy Spirit already from his mother's womb.
Będzie bowiem wielki w oczach Pana. Nie będzie pił wina ani mocnego napoju i zostanie napełniony Duchem Świętym już w łonie swojej matki.
16 And he will turn many of the children of Israel to the Lord their God;
I wielu z synów Izraela nawróci do Pana, ich Boga.
17 in fact he himself will go before Him in the spirit and power of Elijah, ‘to turn the hearts of fathers to children’ and the disobedient to the mindset of the righteous, to prepare a people made ready for the Lord.”
On bowiem pójdzie przed nim w duchu i mocy Eliasza, aby zwrócić serca ojców ku dzieciom, a opornych ku roztropności sprawiedliwych, aby przygotować Panu lud gotowy.
18 But Zacharias said to the angel: “How can I be sure of this? For I am an old man, and my wife is well advanced in years.”
I powiedział Zachariasz do anioła: Po czym to poznam? Bo ja jestem stary i moja żona jest w podeszłym wieku.
19 So in answer the angel said to him: “I am Gabriel, who stands in the presence of God; I was sent to speak to you and bring you this good news.
A anioł mu odpowiedział: Ja jestem Gabriel, który stoi przed Bogiem. Zostałem posłany, aby mówić do ciebie i przynieść ci tę radosną nowinę.
20 Now look, you will be silent and not able to speak until the day in which these things happen, because you did not believe my words, which will be fulfilled in their proper time.”
I będziesz niemy, i nie będziesz mógł mówić aż do dnia, kiedy się to stanie, dlatego że nie uwierzyłeś moim słowom, które się wypełnią w swoim czasie.
21 Now the people were waiting for Zacharias and wondering at his delay in the sanctuary.
A ludzie czekali na Zachariasza i dziwili się, że tak długo przebywa w świątyni.
22 But when he came out he was unable to speak to them, and they understood that he had seen a vision in the sanctuary—he kept gesturing to them while remaining mute.
Kiedy wyszedł, nie mógł do nich mówić. I zrozumieli, że miał widzenie w świątyni, bo dawał im znaki, i pozostał niemy.
23 And so, when the days of his service were fulfilled, he took off for home.
A gdy skończyły się dni jego posługi, wrócił do swego domu.
24 Well after those days his wife Elizabeth became pregnant and stayed in seclusion five months. She kept saying,
Po tych dniach Elżbieta, jego żona, poczęła i ukrywała się przez pięć miesięcy, mówiąc:
25 “So that's what the Lord has done for me in the days when He concerned Himself to take away my reproach among the people!”
Tak mi uczynił Pan w dniach, kiedy wejrzał [na mnie], aby zdjąć moją hańbę w oczach ludzi.
26 Now in the sixth month the angel Gabriel was sent by God to a town of Galilee named Natsareth,
A w szóstym miesiącu Bóg posłał anioła Gabriela do miasta w Galilei, zwanego Nazaret;
27 to a virgin betrothed to a man whose name was Joseph, of the house of David; the virgin's name was Mary.
Do dziewicy zaślubionej mężczyźnie, któremu na imię było Józef, z rodu Dawida; a dziewicy było na imię Maria.
28 So upon entering where she was the angel said, “Rejoice, recipient of grace, the Lord is with you; blessed are you among women!”
Kiedy anioł przyszedł do niej, powiedział: Witaj, obdarowana łaską, Pan jest z tobą. Błogosławiona jesteś między kobietami.
29 But upon seeing him she was perplexed at his word and was trying to figure out what sort of greeting it might be.
Ale ona, ujrzawszy [go], zlękła się z powodu jego słów i zastanawiała się, co miałoby znaczyć to pozdrowienie.
30 The angel said to her: “Do not be afraid, Mary, because you have found favor with God.
Wtedy anioł powiedział do niej: Nie bój się, Mario, znalazłaś bowiem łaskę u Boga.
31 Now then, you will conceive in your womb and give birth to a Son, and you shall call His name JESUS.
Oto poczniesz w [swym] łonie i urodzisz syna, któremu nadasz imię Jezus.
32 He will be great, and will be called ‘Son of the Most High’; and the Lord God will give Him the throne of His father David,
Będzie on wielki i będzie nazwany Synem Najwyższego, a Pan Bóg da mu tron jego ojca Dawida.
33 and He will reign over the house of Jacob into the ages; indeed, of His kingdom there will be no end!” (aiōn g165)
I będzie królował nad domem Jakuba na wieki, a jego królestwu nie będzie końca. (aiōn g165)
34 So Mary said to the angel, “How shall this be, since I do not know a man?”
Wtedy Maria powiedziała do anioła: Jak to się stanie, skoro nie obcowałam z mężczyzną?
35 In answer the angel said to her: “Holy Spirit will come upon you and the power of the Most High will hover over you; precisely for this reason the holy One who is to be born will be called ‘Son of God’!
A anioł jej odpowiedział: Duch Święty zstąpi na ciebie i moc Najwyższego zacieni cię. Dlatego też to święte, co się z ciebie narodzi, będzie nazwane Synem Bożym.
36 Furthermore, your relative Elizabeth, she has actually conceived a son in her old age and this is now the sixth month for her who was called barren;
A oto Elżbieta, twoja krewna, także poczęła syna w swojej starości i jest w szóstym miesiącu ta, którą nazywano niepłodną.
37 because any word spoken by God will be possible.”
Dla Boga bowiem nie ma nic niemożliwego.
38 So Mary said: “Yes, I am the Lord's slave! Let it happen to me according to your word.” And the angel departed from her.
I powiedziała Maria: Oto służebnica Pana, niech mi się stanie według twego słowa. Wtedy odszedł od niej anioł.
39 Then Mary quickly got ready and went into the hill country in those days, to a town of Judah,
W tych dniach Maria wstała i poszła z pośpiechem w góry do miasta w Judei.
40 and entered the house of Zacharias and saluted Elizabeth.
Weszła do domu Zachariasza i pozdrowiła Elżbietę.
41 Well it happened that as Elizabeth heard Mary's salutation the babe bounced up and down in her womb, and Elizabeth was filled with Holy Spirit.
A gdy Elżbieta usłyszała pozdrowienie Marii, poruszyło się dziecko w jej łonie i Elżbieta została napełniona Duchem Świętym.
42 And she cried out with a great voice and said: “Blessed are you among women, and blessed is the Fruit of your womb!
I zawołała donośnym głosem: Błogosławiona jesteś między kobietami i błogosławiony jest owoc twego łona.
43 Why am I so favored that the mother of my Lord should come to me?
A skądże mi to, że matka mego Pana przyszła do mnie?
44 Yes indeed, because as the sound of your salutation came into my ears the babe bounced up and down in my womb for joy.
Gdy bowiem głos twego pozdrowienia zabrzmiał w moich uszach, poruszyło się z radości dziecko w moim łonie.
45 Blessed is she who believed, because there will be a fulfillment of the things that have been spoken to her from the Lord.”
A błogosławiona, która uwierzyła. Spełni się bowiem to, co zostało jej powiedziane przez Pana.
46 So Mary said: “My soul magnifies the Lord,
Wtedy Maria powiedziała: Wielbi moja dusza Pana;
47 and my spirit has exulted over God my Savior,
I rozradował się mój duch w Bogu, moim Zbawicielu;
48 in that He paid attention to the humble station of His slave (f). Yes indeed, because from now on all generations will declare me to be highly favored,
Bo wejrzał na uniżenie swojej służebnicy. Oto bowiem wszystkie pokolenia będą mnie odtąd nazywać błogosławioną.
49 in that the Mighty One did sublime things for me, and Holy is His name.
Bo uczynił mi wielkie rzeczy ten, który jest mocny, i święte jest jego imię.
50 His mercy is for generations of generations to those fearing Him.
A jego miłosierdzie z pokolenia na pokolenie nad tymi, którzy się go boją.
51 He has done mighty deeds with His arm; He has dispersed the arrogant in the reasoning of their hearts.
Okazał moc swoim ramieniem i rozproszył pysznych w myślach ich serc.
52 He has dethroned rulers and exalted the lowly.
Strącił mocarzy z tronów, a wywyższył pokornych.
53 He has filled the hungry with good things and sent the rich away empty.
Głodnych napełnił dobrami, a bogaczy odprawił z niczym.
54 He has taken the part of His servant Israel, in remembrance of mercy,
Ujął się za Izraelem, swym sługą, pomny na [swoje] miłosierdzie;
Jak mówił do naszych ojców, [do] Abrahama i jego potomstwa na wieki. (aiōn g165)
56 So Mary stayed with her about three months, and returned to her house.
I została z nią Maria około trzech miesięcy, a potem wróciła do swego domu.
57 Now the time for Elizabeth to give birth was completed and she bore a son.
Dla Elżbiety zaś nadszedł czas porodu i urodziła syna.
58 Her neighbors and relatives heard that the Lord had used His great mercy with her, and they rejoiced with her.
A gdy jej sąsiedzi i krewni usłyszeli, że Pan okazał jej swoje wielkie miłosierdzie, cieszyli się razem z nią.
59 So it was, on the eighth day, that they came to circumcise the child, and they started calling him by the name of his father, Zacharias.
A ósmego dnia przyszli, aby obrzezać dziecko, i [chcieli] nadać mu imię jego ojca, Zachariasza.
60 His mother reacted and said, “Absolutely not; he shall be called John!”
Ale jego matka powiedziała: Nie tak, lecz będzie się nazywał Jan.
61 So they said to her, “There is no one among your relatives who is called by this name.”
I powiedzieli do niej: Nie ma nikogo w twoim rodzie, kogo by nazwano tym imieniem.
62 So they started motioning to his father, as to what he would have him called.
Pytali więc znakami jego ojca, jak chce go nazwać.
63 Asking for a writing tablet he wrote this: “His name is to be John!” They all marveled.
A on poprosił o tabliczkę i napisał: Jan jest jego imię. I dziwili się wszyscy.
64 Immediately his mouth was opened and his tongue freed and he started to speak, blessing God.
Natychmiast otworzyły się jego usta i [rozwiązał się] jego język, i mówił, wielbiąc Boga.
65 (Well a fear came on all who lived around them; and all these sayings kept being talked about throughout all the hill country of Judea.
I padł strach na wszystkich ich sąsiadów, i po całej górskiej krainie judzkiej rozgłoszone zostały wszystkie te słowa.
66 All who heard kept them in their hearts saying, “What then will this child be?” And the hand of the Lord was with him.)
Wszyscy zaś, którzy o tym słyszeli, brali to sobie do serca i mówili: Cóż to będzie za dziecko? I była z nim ręka Pańska.
67 Now his father Zacharias was filled with Holy Spirit and prophesied saying:
A Zachariasz, jego ojciec, będąc napełniony Duchem Świętym, prorokował:
68 “Blessed be the Lord, the God of Israel, because He has visited and provided redemption for His people;
Błogosławiony niech będzie Pan, Bóg Izraela, bo nawiedził i odkupił swój lud;
69 and has raised up a horn of deliverance for us in the house of His servant David
I wzbudził nam róg zbawienia w domu Dawida, swego sługi;
Jak mówił przez usta swoich świętych proroków, którzy byli od wieków; (aiōn g165)
71 deliverance from our enemies and out of the hand of all who hate us;
[Że nas] wybawi od naszych nieprzyjaciół i z ręki wszystkich, którzy nas nienawidzą;
72 to use mercy with our fathers, even to remember His Holy covenant,
Aby okazać miłosierdzie naszym ojcom i przypomnieć swoje święte przymierze;
73 the oath that He swore to our father Abraham;
I przysięgę, którą złożył Abrahamowi, naszemu ojcu;
74 to grant to us (having been rescued from the hand of our enemies) to serve Him without fear,
Że nam da, [abyśmy] mu służyli bez lęku, wybawieni z ręki naszych nieprzyjaciół;
75 in holiness and righteousness before Him all the days of our life.
W świętości i sprawiedliwości przed nim po wszystkie dni naszego życia.
76 And you, child, will be called Prophet of the Most High, because you will go before the face of the Lord to prepare His ways,
A ty, dziecko, będziesz nazwane prorokiem Najwyższego, bo pójdziesz przed obliczem Pana, aby przygotować jego drogi;
77 to give a knowledge of salvation to His people by the forgiveness of their sins,
I żeby jego ludowi dać poznać zbawienie przez przebaczenie mu grzechów;
78 through the merciful compassions of our God, with which the divine Dawn has contemplated us,
Dzięki serdecznemu miłosierdziu naszego Boga, przez które nawiedził nas wschód [słońca] z wysoka;
79 to give light to those who are sitting in darkness and the shadow of death, to guide our feet into the way of peace.”
Aby oświecić siedzących w ciemności i w cieniu śmierci, aby skierować nasze kroki na drogę pokoju.
80 So the child kept growing and being strengthened in spirit, and he stayed in uninhabited areas until the day of his manifestation to Israel.
A dziecko rosło i umacniało się w duchu, i przebywało na pustyniach aż do dnia ukazania się przed Izraelem.
