Proverbs 20
1 Wine is a luxurious thing, and drunkenness riotous: whosoever is delighted therewith shell not be wise.
Ti arak ket kasla mananglalais ken ti naingel a mainom ket kasla makaringgor; saan a nasirib ti siasinoman nga iyaw-awan ti arak.
2 As the roaring of a lion, so also is the dread of a king: he that provoketh him, sinneth against his own soul.
Ti panagbuteng iti ari ket kasla panagbuteng iti agngerngernger nga urbon a leon; ti mangpaunget kenkuana ket mapukawna ti biagna.
3 It is an honour for a man to separate himself from quarrels: but all fools are meddling with reproaches.
Pakaidayawan ti siasinoman ti mangliklik iti riri, ngem makibiang ti maag iti panagsinnuppiat.
4 Because of the cold the sluggard would not plough: he shall beg therefore in the summer, and it shall not be given him.
Saan nga agarado ti maysa a sadut a tao iti tiempo a masapulen nga agmula; agbirokto isuna iti maapit iti tiempo ti panagaapit ngem awanto ti maapitna.
5 Counsel in the heart of a man is like deep water: but a wise man will draw it out.
Dagiti panggep nga adda iti puso ti maysa a tao ket kasla adalem a danum, ngem addanto mannakaawat a tao a mangparuar kadagitoy.
6 Many men are called merciful: but who shall find a faithful man?
Adu a tao ti mangibagbaga a napudnoda, ngem adda aya met masarakam a tao a napudno?
7 The just that walketh in his simplicity, shall leave behind him blessed children.
Ti tao nga agar-aramid iti nalinteg ket agbibiag iti kinapudnona, ken naragsak dagiti annakna a sumarsaruno kenkuana.
8 The king, that sitteth on the throne of judgment, scattereth away all evil with his look.
Ti ari nga agtugtugaw iti tronona a mangar-aramid kadagiti pagrebbengan ti maysa nga ukom ket arigna a tataepanna babaen kadagiti matana dagiti amin a dakes nga adda iti sangoananna.
9 Who can say: My heart is clean, I am pure from sin?
Siasino ti makaibaga a, “Pinagtalinaedko a nadalus ti pusok; nawayawayaanak manipud iti basol”?
10 Diverse weights and diverse measures, both are abominable before God.
Kagurgura ni Yahweh ti panangbaliw iti umno a timbang kasta met ti nakaor a rukod.
11 By his inclinations a child is known, if his works be clean and right.
Uray ti agtutubo ket mabalin a maammoan ti kababalinna babaen kadagiti tignayna, mabalin a maammoan no nadalus wenno nalinteg ti aramidna.
12 The hearing ear, and the seeing eye, the Lord hath made them both.
Dagiti lapayag a makangngeg ken dagiti mata a makakita-agpada nga inaramid ni Yahweh dagitoy.
13 Love not sleep, lest poverty oppress thee: open thy eyes, and be filled with bread.
Saanmo nga ayaten ti pannaturog di la ket ta agbalinka a nakurapay; lukatam dagiti matam ket maaddaanka iti nawadwad a makan.
14 It is nought, it is nought, saith every buyer: and when he is gone away, then he will boast.
“Nagngina metten!” kuna ti gumatang, ngem inton makapanawen isuna ket agpaspasindayagen.
15 There is gold, and a multitude of jewels: but the lips of knowledge are a precious vessel.
Adda balitok ken adu ti agkakangina a batbato, ngem maiyarig a napateg nga alahas dagiti nasirib a sasao.
16 Take away the garment of him that is surety for a stranger, and take a pledge from him for strangers.
Alaem ti pagan-anay no ti makinkukua iti pagan-anay ket pinatalgedanna ti kuarta nga inutang ti maysa a saanna nga am-ammo, ken pagbalinem nga isuna ti agbalin a pammatalged no patalgedanna dagiti mannakikamalala.
17 The bread of lying is sweet to a man: but afterwards his mouth shall be filled with gravel.
Nasam-it ti raman ti tinapay a naala babaen iti panangallilaw, ngem kalpasan dayta, mapnonto iti darat ti ngiwat ti nangan.
18 Designs are strengthened by counsels: and wars are to be managed by governments.
Dagiti plano ket maar-aramid babaen iti balakad, ken sakanto laeng makigubat no adda nasirib a naibalakad kenka.
19 Meddle not with him that revealeth secrets, and walketh deceitfully, and openeth wide his lips.
Ti managtsismis ket agibutaktak kadagiti palimed, ket isu a saanka a rumbeng a makikadua kadagiti tattao a nasao unay.
20 He that curseth his father, and mother, his lamp shall be put out in the midst of darkness.
No ilunlunod ti maysa a tao ti ama wenno ti inana, maiddepto ti pagsilawanna iti tengnga ti kasipngetan.
21 The inheritance gotten hastily in the beginning, in the end shall be without a blessing.
Ti tawid a nalaka a makagun-od iti damo ket bassitto laeng ti nasayaat maaramidanna iti udina.
22 Say not: I will return evil: wait for the Lord and he will deliver thee.
Saanmo nga ibaga a, “Balsenkanto iti daytoy a nagbiddutam kaniak!” Urayem a ni Yahweh ti mangispal kenka.
23 Diverse weights are an abomination before the Lord: a deceitful balance is not good.
Kagurgura ni Yahweh dagiti nakaor a panangtimbang, ken saan a nasayaat dagiti nakusit a pagtimbangan.
24 The steps of man are guided by the Lord: but who is the man that can understand his own way?
Iturturong ni Yahweh dagiti addang ti maysa a tao; kasanona koma ngay ngarud a maawatan dagiti pasamak iti biagna?
25 It is ruin to a man to devour holy ones, and after vows to retract.
Maiyarig a maysa a silo para iti maysa a tao ti panaggaganatna a mangibaga a, “Nasantoan daytoy a banag,” sana rugian a panunoten ti maipapan iti kayat a sawen dayta a banag kalpasan laeng iti panagsapatana.
26 A wise king scattereth the wicked, and bringeth over them the wheel.
Itataep ti masirib nga ari dagiti nadangkes, sana padalanan dagitoy iti pagir-irik.
27 The spirit of a man is the lamp of the Lord, which searcheth all the hidden things of the bowels.
Ti espiritu ti maysa a tao ket maiyarig a pagsilawan nga inted ni Yahweh, a mangsukimat kadagiti amin a paset iti kaungganna.
28 Mercy and truth preserve the king, and his throne is strengthened by clemency.
Ti kinapudno iti tulag ken kinamatalek ti mangsaluad iti ari; ayat ti mangpatalinaed iti tronona.
29 The joy of young men is their strength: and the dignity of old men, their grey hairs.
Ti pakaidayawan dagiti agtutubo a lallaki ket ti pigsada, ken ti dayag dagiti natataengan a tattao ket ti ubanda.
30 The blueness of a wound shall wipe away evils: and stripes in the more inward parts of the belly.
Dagiti dunor ti mangdalus iti kinadakes, ken dagiti saplit ti mangdalus iti kaunggan ti maysa a tao.
