Proverbs 20
1 Wine is a luxurious thing, and drunkenness riotous: whosoever is delighted therewith shell not be wise.
Ang bino mao ang mabugalbugalon ug ang isog nga ilimnon mao ang sabaan; si bisan kinsa nga mahisalaag pinaagi sa ilimnon dili manggialamon.
2 As the roaring of a lion, so also is the dread of a king: he that provoketh him, sinneth against his own soul.
Ang pagkahadlok ngadto sa hari sama sa pagkahadlok sa nagngulob nga batan-ong liyon; siya nga nagpasuko kaniya makabsan sa iyang kinabuhi.
3 It is an honour for a man to separate himself from quarrels: but all fools are meddling with reproaches.
Dungog gayod kini alang ni bisan kinsa nga makalikay sa panagbingkil, apan ang matag kabuang mosangko sa pagpakiglalis.
4 Because of the cold the sluggard would not plough: he shall beg therefore in the summer, and it shall not be given him.
Dili magdaro ang tawong tapolan sa panahon sa tingtugnaw; mangita siya ug abot panahon sa ting-ani apan wala gayod siyay makuha.
5 Counsel in the heart of a man is like deep water: but a wise man will draw it out.
Ang mga katuyoan sa kasingkasing sa tawo sama sa lalom nga tubig, apan makasag-ob niini ang tawo nga may panabot.
6 Many men are called merciful: but who shall find a faithful man?
Daghang mga tawo ang magpahayag nga matinud-anon siya, apan kinsa man ang makakaplag kaniya nga matinumanon?
7 The just that walketh in his simplicity, shall leave behind him blessed children.
Ang tawo nga nagbuhat ug maayo nagalakaw diha sa iyang katarong ug magmalipayon ang iyang mga anak nga lalaki nga magsunod kaniya.
8 The king, that sitteth on the throne of judgment, scattereth away all evil with his look.
Ang hari nga maglingkod diha sa trono nga magabuhat sa buluhaton sa maghuhukom magapatibulaag sa tanang daotan pinaagi sa iyang mata.
9 Who can say: My heart is clean, I am pure from sin?
Kinsa man ang makaingon, “Hinlo ang akong kasingkasing; gawasnon ako sa akong sala”?
10 Diverse weights and diverse measures, both are abominable before God.
Ang nagkalainlain nga timbangan ug ang dili insakto nga mga sukdanan, kasilagan kini ni Yahweh.
11 By his inclinations a child is known, if his works be clean and right.
Bisan pa ang batan-on maila pinaagi sa iyang mga buhat, kung putli ug matarong ba ang iyang binuhatan.
12 The hearing ear, and the seeing eye, the Lord hath made them both.
Ang mga dalunggan nga makadungog ang mga mata nga makakita, gibuhat kini ni Yahweh.
13 Love not sleep, lest poverty oppress thee: open thy eyes, and be filled with bread.
Ayaw higugmaa ang pagkatulog o mahiagom ka sa pagkakabos; bukha ang imong mga mata ug aduna kay daghan nga makaon.
14 It is nought, it is nought, saith every buyer: and when he is gone away, then he will boast.
“Dili maayo! Dili maayo!” miingon ang tigpamalit, apan sa dihang makalakaw na siya magpagarbo na siya.
15 There is gold, and a multitude of jewels: but the lips of knowledge are a precious vessel.
Adunay bulawan ug daghan nga mga mahalon nga mga bato, apan ang mga ngabil sa kahibalo mao ang bililhon nga alahas.
16 Take away the garment of him that is surety for a stranger, and take a pledge from him for strangers.
Kuhaa ang bisti sa tag-iya nga naghulam ug salapi ingon nga garantiya sa utang sa usa ka langyaw, ug kuhaa kini kung siya garantiya alang sa mga babaye nga mananapaw.
17 The bread of lying is sweet to a man: but afterwards his mouth shall be filled with gravel.
Tam-is ang tinapay nga nakuha pinaagi sa pagpanlimbong, apan sa kinaulahian mapuno sa balas ang iyang baba.
18 Designs are strengthened by counsels: and wars are to be managed by governments.
Natukod ang mga laraw pinaagi sa tambag ug uban lamang sa maalamong giya nga makiggubat ka.
19 Meddle not with him that revealeth secrets, and walketh deceitfully, and openeth wide his lips.
Ang pagtabi makabutyag sa mga tinago ug busa kinahanglan nga dili ka makig-uban sa mga tawo nga tabian.
20 He that curseth his father, and mother, his lamp shall be put out in the midst of darkness.
Kung tunglohon sa tawo ang iyang amahan o ang iyang inahan, mapalong ang iyang lampara taliwala sa kangitngit.
21 The inheritance gotten hastily in the beginning, in the end shall be without a blessing.
Ang panulondon nga gidalidali lamang sa pagkuha sa sinugdanan walay maayong mahimo sa kaulahian.
22 Say not: I will return evil: wait for the Lord and he will deliver thee.
Ayaw pagsulti, “Mobalos ako sa imong sayop nga gihimo!” Paghulat kang Yahweh kay siya ang moluwas kanimo.
23 Diverse weights are an abomination before the Lord: a deceitful balance is not good.
Gikasilagan ni Yahweh ang dili insakto nga mga timbangan ug dili gayod maayo ang mga limbongan nga taksanan.
24 The steps of man are guided by the Lord: but who is the man that can understand his own way?
Gigiyahan ni Yahweh ang mga lakang sa tawo; unsaon man niya pagsabot sa iyang paagi?
25 It is ruin to a man to devour holy ones, and after vows to retract.
Lit-ag alang sa tawo ang pagdalidali ug ingon nga, “Balaan kini nga butang,” ug magsugod lang ug hunahuna sa buot ipasabot niini human sa iyang panaad.
26 A wise king scattereth the wicked, and bringeth over them the wheel.
Lainon sa maalamon nga hari ang mga daotan ug patuyokon ang galingan alang kanila.
27 The spirit of a man is the lamp of the Lord, which searcheth all the hidden things of the bowels.
Ang espiritu sa tawo mao ang lampara ni Yahweh, nga magsusi sa kinahiladman niya nga mga bahin.
28 Mercy and truth preserve the king, and his throne is strengthened by clemency.
Ang matinud-anon nga kasabotan ug pagkamasaligan maoy makapanalipod sa hari; nahimong luwas ang iyang trono pinaagi sa gugma.
29 The joy of young men is their strength: and the dignity of old men, their grey hairs.
Ang himaya sa batan-ong mga lalaki mao ang ilang kusog, ug ang dungog sa mga tigulang mao ang ilang puti nga buhok.
30 The blueness of a wound shall wipe away evils: and stripes in the more inward parts of the belly.
Ang mga paghuyop makahimo paghinlo sa samad sa daotan ug ang mga pagbunal makapahinlo sa kinauyokan nga mga bahin.
