Proverbs 25
1 These are also proverbs of Solomon, which the men of Hezekiah king of Judah transcribed.
Dagitoy dagiti dadduma pay a nainsiriban a sasao ni Solomon nga insurat dagiti tattao ni Ezekias nga ari ti Juda.
2 It is the glory of God to conceal a thing; but the glory of kings is to search out a thing.
Pakaitan-okan ti Dios ti panangilimedna iti maysa a banag, ngem pakaidayawan dagiti ari ti mangsukimat iti daytoy.
3 The heavens for height, and the earth for depth, and the heart of kings is unsearchable.
Kas kangato dagiti langit a nangato ken kauneg ti daga, kasta ti kaiyarigan ti panangsukimat iti puso dagiti ari.
4 Take away the dross from the silver, and there cometh forth a vessel for the refiner:
Ikkatem ti lati iti pirak, tapno mabalin nga aramaten ti mammanday ti pirak.
5 take away the wicked from before the king, and his throne shall be established in righteousness.
Kasta met nga ikkatem dagiti nadangkes a tattao iti imatang ti ari ket mapatibkerto ti tronona babaen iti panangaramidna iti umno.
6 Put not thyself forward in the presence of the king, and stand not in the place of the great;
Saanmo nga itan-ok ti bagim iti imatang ti ari ken saanka nga agtakder iti disso a para laeng kadagiti natatakneng a tattao.
7 for better it is that it be said unto thee, Come up hither, than that thou shouldest be put lower in the presence of the prince whom thine eyes see.
Nasaysayaat nga ibagana kenka nga, “Umaykadtoy,” ngem iti maibabainka iti sangoanan ti natakneng a tao. Ti nasaksiam,
8 Go not forth hastily to strive, lest [thou know not] what to do in the end thereof, when thy neighbour hath put thee to shame.
ket saanmo a dagus nga ipausig. Ta anianto ngay ti maaramidam no sikanto ti ibabain ti kaarrubam iti dayta a nasaksiam?
9 Debate thy cause with thy neighbour, but reveal not the secret of another;
Pagiinnadalanyo ti saanyo a pagkinnaawatan iti kaarrubam a dakdakayo laeng ket saanmo nga ipakaammo dayta a palimed iti sabali,
10 lest he that heareth [it] disgrace thee, and thine evil report turn not away.
ta no saan ket amangan no ibabainnakanto ti makangngeg ket mangiwarasto iti saan a nasayaat a maipanggep kenka ket saanto dayta a mapasardeng.
11 [As] apples of gold in pictures of silver, is a word spoken in season.
Ti panangibaga iti nasasayaat a sao ket kas iti balitok a naikabil iti pirak.
12 An ear-ring of gold, and an ornament of fine gold, is a wise reprover upon an attentive ear.
Ti nasirib a panangtubngar iti maysa a dumdumngeg ket kasla balitok a singsing wenno alahas a naaramid manipud iti kapipintasan a balitok.
13 As the cold of snow in the time of harvest, [so] is a faithful messenger to them that send him: for he refresheth the soul of his masters.
Ti napudno a mensahero ket mangipapaay iti nasayaat a rikna iti nangibaon kenkuana a kas iti lammiis ti niebe iti tiempo ti panagaapit.
14 Clouds and wind without rain, [so] is a man that boasteth himself of a false gift.
Kas kadagiti ulep ken angin nga awan tudona ti kaiyarigan ti tao a mangipaspasindayag iti sagut a saanna met kadi nga ited.
15 By long forbearing is a ruler persuaded, and a soft tongue breaketh the bone.
Babaen iti kinaanus, mabalinka a makaallukoy iti turay, ken ti nalukneng a dila ket arigna a mabalin a makatukkol iti tulang.
16 Hast thou found honey? Eat so much as is sufficient for thee, lest thou be surfeited therewith, and vomit it.
No makasarakka iti diro, manganka laeng iti apagisu-ta no mapalalluam, isarwamto met laeng.
17 Let thy foot be seldom in thy neighbour's house; lest he be weary of thee and hate thee.
Saanmo a kanayon nga ibaddek ta sakam iti balay ti kaarrubam ta amangan no mauma kenka ket guraennaka.
18 A maul, and a sword, and a sharp arrow, is a man that beareth false witness against his neighbour.
Ti tao a mangibagbaga iti palso a pammaneknek maibusor iti karrubana ket kasla igam a mausar iti gubat, wenno maysa a kampilan, wenno maysa a natirad a pana.
19 A broken tooth, and a tottering foot, is confidence in an unfaithful [man] in the day of trouble.
Ti saan a napudno a tao a pagtaltalkam iti tiempo pannakariribuk ket arigna ti nadadael a ngipen wenno saka a maikagkaglis.
20 [As] he that taketh off a garment in cold weather, [and as] vinegar upon nitre, so is he that singeth songs to a sad heart.
Ti tao nga ikankantaanna ti maysa a tao a nadagsen ti riknana ket kasla tay tao a mangus-ussob iti kawesna iti tiempo ti lammin, wenno kasla suka a naibukbok iti sugat.
21 If thine enemy be hungry, give him bread to eat; and if he be thirsty, give him water to drink:
No mabisbisin ti kabusormo, ikkam isuna iti taraon a kanenna, ken no mawaw isuna, ikkam iti danum nga inumenna,
22 for thou shalt heap coals of fire upon his head, and Jehovah shall reward thee.
ta arigna a mangpalaka kadagiti beggang nga ikabilmo ti ulona, ket gunggunaannakanto ni Yahweh.
23 The north wind bringeth forth rain, and the angry countenance a backbiting tongue.
Ti kaiyarigan ti tao a mangpaunget kadagiti tattao ket kas iti angin manipud iti amianan a sigurado a mangiyeg iti tudo.
24 It is better to dwell in a corner of the housetop, than with a contentious woman, and a house in common.
Nasaysayaat ti agnaed iti suli ti tuktok ti balay ngem ti makikabbalay iti babai a mannakiapa.
25 [As] cold waters to a thirsty soul, so is good news from a far country.
Ti pakaiyarigan ti nasayaat a damag manipud iti adayo a pagilian ket kas iti nalammiis a danum iti tao a mawaw.
26 A troubled fountain, and a defiled well, is a righteous [man] that giveth way before the wicked.
Ti naimbag a tao nga agdiwerdiwer iti sangoanan dagiti nadangkes a tattao ket kas iti saan a mapagnumaran nga ubbog wenno nadadael a burayok.
27 It is not good to eat much honey; and to search into weighty matters is [itself] a weight.
Saan a nasayaat ti mangan iti adu unay a diro; dayta ket kasla panangbirbirok iti adu a pakaitan-okan.
28 He that hath no rule over his own spirit is [as] a city broken down, without walls.
Ti tao nga awanan panagteppel ket maiyarig iti siudad a nadadael ken awan paderna.
