Matthew 5
1 But seeing the crowds, he went up into the mountain, and having sat down, his disciples came to him;
Ug sa pagkakita niya sa mga panon sa katawhan, siya mitungas sa bukid, ug sa nakalingkod siya ang iyang mga tinun-an miduol kaniya.
2 and, having opened his mouth, he taught them, saying,
Ug kanila mibungat siya sa iyang baba sa pagtudlo nga nag-ingon:
3 Blessed [are] the poor in spirit, for theirs is the kingdom of the heavens.
"Bulahan ang mga kabus sa espiritu, kay ila ang gingharian sa langit.
4 Blessed they that mourn, for they shall be comforted.
"Bulahan ang mga nagamasulob-on, kay sila pagalipayon.
5 Blessed the meek, for they shall inherit the earth.
"Bulahan ang mga maaghop, kay sila magapanunod sa yuta.
6 Blessed they who hunger and thirst after righteousness, for they shall be filled.
"Bulahan ang mga gigutom ug gi-uhaw sa pagkamatarung, kay sila pagabusgon.
7 Blessed the merciful, for they shall find mercy.
"Bulahan ang mga maloluy-on, kay magadawat silag kaluoy.
8 Blessed the pure in heart, for they shall see God.
"Bulahan ang mga maputli ug kasingkasing kay makakita sila sa Dios.
9 Blessed the peace-makers, for they shall be called sons of God.
"Bulahan ang mga magbubuhat ug kadaitan, kay sila pagatawgon nga mga anak sa Dios.
10 Blessed they who are persecuted on account of righteousness, for theirs is the kingdom of the heavens.
"Bulahan ang mga ginalutos tungod sa pagkamatarung, kay ila ang gingharian sa langit.
11 Blessed are ye when they may reproach and persecute you, and say every wicked thing against you, lying, for my sake.
"Bulahan kamo sa diha nga panamastamasan kamo sa mga tawo, ug pagalutoson kamo, ug pagabutangbutangan kamo sa tanang matang sa kadautan batok kaninyo tungod kanako.
12 Rejoice and exult, for your reward is great in the heavens; for thus have they persecuted the prophets who were before you.
Kinahanglan managmaya ug managkalipay kamo, kay daku ang inyong balus didto sa langit, kay sa ingon man niini gilutos sa mga tawo ang mga profeta nga nanghiuna kaninyo.
13 Ye are the salt of the earth; but if the salt have become insipid, wherewith shall it be salted? It is no longer fit for anything but to be cast out and to be trodden under foot by men.
"Kamo mao ang asin alang sa yuta; apan kon ang asin kawad-an sa iyang lami, unsaon pa man sa pagpabalik niini sa iyang kaparat? Kini dili na gayud magpulos sa bisan unsa, kondili angay na lang kining isalibay sa gawas aron tunobtunoban sa mga tawo.
14 Ye are the light of the world: a city situated on the top of a mountain cannot be hid.
"Kamo mao ang kahayag alang sa kalibutan. Ang siyudad nga mahimutang sa ibabaw sa bungtod dili gayud mahisalipdan.
15 Nor do [men] light a lamp and put it under the bushel, but upon the lamp-stand, and it shines for all who are in the house.
Ang mga tawo dili usab magdagkot ug suga aron ibutang kini sa ilalum sa gantangan, kondili sa ibabaw sa tongtonganan; ug kini magaiwag kanilang tanan nga anaa sa sulod sa balay.
16 Let your light thus shine before men, so that they may see your upright works, and glorify your Father who is in the heavens.
Pasigaa ninyo ang inyong kahayag sa atubangan sa mga tawo aron makita nila ang inyong mga maayong buhat ug dayegon nila ang inyong Amahan nga anaa sa langit.
17 Think not that I am come to make void the law or the prophets; I am not come to make void, but to fulfil.
"Ayaw kamo paghunahuna nga mianhi ako aron sa pagbungkag sa kasugoan o sa mga profeta; ako mianhi dili sa pagbungkag kondili sa pagtuman niini.
18 For verily I say unto you, Until the heaven and the earth pass away, one iota or one tittle shall in no wise pass from the law till all come to pass.
Kay sa pagkatinuod, sultihan ko kamo, nga samtang magalungtad pa ang langit ug ang yuta, walay pagasayloan sa kasugoan bisan usa na lang ka kudlit o usa ka tulpok niini hangtud ang tanan matuman.
19 Whosoever then shall do away with one of these least commandments, and shall teach men so, shall be called least in the kingdom of the heavens; but whosoever shall practise and teach [them], he shall be called great in the kingdom of the heavens.
Tungod niini, bisan kinsa nga magapahuyang sa usa sa mga labing diyutay niining mga sugo ug magapanudlo sa mga tawo sa pagbuhat sa ingon, kini siya pagaisipon nga iwit didto sa gingharian sa langit; apan bisan kinsa nga magatuman ug magapanudlo niini, kini siya pagaisipon nga daku didto sa gingharian sa langit.
20 For I say unto you, that unless your righteousness surpass [that] of the scribes and Pharisees, ye shall in no wise enter into the kingdom of the heavens.
Kay sultihan ko kamo, nga kon ang inyong pagkamatarung dili gani molabaw sa ila sa mga escriba ug sa mga Fariseo, dili gayud kamo makasulod sa gingharian sa langit.
21 Ye have heard that it was said to the ancients, Thou shalt not kill; but whosoever shall kill shall be subject to the judgment.
"Kamo nakadungog na niini nga gikasulti ngadto sa mga tawo sa karaan, nga nagaingon, `Ayaw pagbuno; ug bisan kinsa nga makabuno mahiagum sa hukom.'
22 But I say unto you, that every one that is lightly angry with his brother shall be subject to the judgment; but whosoever shall say to his brother, Raca, shall be subject to [be called before] the sanhedrim; but whosoever shall say, Fool, shall be subject to the penalty of the hell of fire. (Geenna g1067)
Apan sultihan ko kamo, nga bisan kinsa nga masuko batok sa iyang igsoon, mahiagum na sa hukmanan; ug bisan kinsa nga moingon, `Kuwanggol ka!' mahiagum sa Sanhedrin; ug bisan kinsa nga moingon, `Boang ka!' mahiagum sa infierno nga kalayo. (Geenna g1067)
23 If therefore thou shouldest offer thy gift at the altar, and there shouldest remember that thy brother has something against thee,
Busa, kon ikaw magadala sa imong halad ngadto sa halaran, ug diha mahinumdom ka nga ang imo diayng igsoon may gikasuk-an man batok kanimo,
24 leave there thy gift before the altar, and first go, be reconciled to thy brother, and then come and offer thy gift.
nan, biyai ang imong halad diha sa atubangan sa halaran, ug umadto ka ug pakig-uli una sa imong igsoon, ug unya bumalik ka ug ihalad mo ang imong halad.
25 Make friends with thine adverse party quickly, whilst thou art in the way with him; lest some time the adverse party deliver thee to the judge, and the judge deliver thee to the officer, and thou be cast into prison.
Pakighigala dayon sa imong magsusumbong samtang nagakuyog pa kamo sa dalan padulong sa hukmanan, kay tingali unya hinoon itugyan ikaw sa imong magsusumbong ngadto sa maghuhukom, ug ang maghuhukom magatugyan kanimo ngadto sa bantay, ug ibanlud ikaw sa bilanggoan.
26 Verily I say to thee, Thou shalt in no wise come out thence till thou hast paid the last farthing.
Sa pagkatinuod, magaingon ako kanimo, nga dili ka na gayud unya makagowa gikan didto hangtud kabayran mo na ang katapusang sintabo.
27 Ye have heard that it has been said, Thou shalt not commit adultery.
"Nakadungog kamo sa giingon, `Ayaw pagpanapaw.'
28 But I say unto you, that every one who looks upon a woman to lust after her has already committed adultery with her in his heart.
Apan sultihan ko kamo, nga bisan kadtong magatan-awg babaye uban sa pagkaibog kaniya, nakapanapaw na kaniya diha sa sulod sa iyang kaugalingong kasingkasing.
29 But if thy right eye be a snare to thee, pluck it out and cast it from thee: for it is profitable for thee that one of thy members perish, and not thy whole body be cast into hell. (Geenna g1067)
Busa, kon ang imong too nga mata mao ang makaingon kanimo sa imong pagpakasala, lugita ug isalibay kini; kay maayo pa alang kanimo nga mawad-an kag usa ka bahin sa imong lawas kay sa ibanlud ang tibuok mong lawas ngadto sa infierno. (Geenna g1067)
30 And if thy right hand be a snare to thee, cut it off and cast it from thee: for it is profitable for thee that one of thy members perish, and not thy whole body be cast into hell. (Geenna g1067)
Ug kon ang imong too nga kamot mao ang makaingon kanimo sa imong pagpakasala, putla ug isalibay kini; kay maayo pa alang kanimo nga mawad-an kag usa ka bahin sa imong lawas kay sa iadto ang tibuok mong lawas ngadto sa infierno. (Geenna g1067)
31 It has been said too, Whosoever shall put away his wife, let him give her a letter of divorce.
"Giingon usab, `Bisan kinsa nga mobulag sa iyang asawa, kinahanglan iyang hatagan siyag usa ka sulat-pamatuod sa pakigbulag.'
32 But I say unto you, that whosoever shall put away his wife, except for cause of fornication, makes her commit adultery, and whosoever marries one that is put away commits adultery.
Apan magaingon ako kaninyo nga bisan kinsa nga mobulag sa iyang asawa, gawas kon ang hinungdan mao ang pakighilawas, nagahimo kaniya nga mananapaw; ug ang mangasawa sa usa ka babayeng binulagan, nakapanapaw.
33 Again, ye have heard that it has been said to the ancients, Thou shalt not forswear thyself, but shalt render to the Lord what thou hast sworn.
"Usab nakadungog na kamo niini nga gikasulti ngadto sa mga tawo sa karaan, nga nagaingon, `Ayaw pagbinakak sa imong pagpanumpa, kondili kinahanglan tumanon mo ang imong gipanumpaan ngadto sa Ginoo.
34 But I say unto you, Do not swear at all; neither by the heaven, because it is [the] throne of God;
Apan magaingon ako kaninyo, Ayaw gayud kamo pagpanumpa, bisan pa kon tungod sa langit, kay kini mao ang trono sa Dios;
35 nor by the earth, because it is [the] footstool of his feet; nor by Jerusalem, because it is [the] city of the great King.
bisan pa kon tungod sa yuta, kay kini mao ang tongtonganan sa iyang mga tiil; bisan pa kon tungod sa Jerusalem, kay kini mao ang siyudad sa dakung Hari.
36 Neither shalt thou swear by thy head, because thou canst not make one hair white or black.
Ug ayaw pagpanumpa tungod sa imong ulo, kay ikaw dili arang makapaputi ni makapaitom sa bisan usa na lang ka lugas nga buhok niini.
37 But let your word be Yea, yea; Nay, nay; but what is more than these is from evil.
Apan ang inyong sulti himoa lamang nga `Oo' o `Dili'; kay bisan unsa nga kapin na niini nagagikan sa dautan.
38 Ye have heard that it has been said, Eye for eye and tooth for tooth.
"Kamo nakadungog na nga giingon, `Mata tungod sa mata ug ngipon tungod sa ngipon."
39 But I say unto you, not to resist evil; but whoever shall strike thee on thy right cheek, turn to him also the other;
Apan magaingon ako kaninyo. Ayaw ninyo pagsukli ang tawong dautan. Hinonoa, kon may mosagpa kanimo sa too mong aping, itahan mo kaniya ang pikas usab;
40 and to him that would go to law with thee and take thy body coat, leave him thy cloak also.
ug kon may makigburoka kanimo ug moilog sa imong kamisola, ihatag pa usab kaniya ang imong kupo;
41 And whoever will compel thee to go one mile, go with him two.
ug kon may mopugos kanimo sa pagpauban aniyag usa ka milya, ubani siyag duha ka milya.
42 To him that asks of thee give, and from him that desires to borrow of thee turn not away.
Hatagi ang magpakilimos animo, ug ayaw balibari ang buot mohulam kanimo.
43 Ye have heard that it has been said, Thou shalt love thy neighbour and hate thine enemy.
"Kamo nakaduingog na nga giingon, `Higugmaa ang imong silingan
44 But I say unto you, Love your enemies, [bless those who curse you, ] do good to those who hate you, and pray for those who [insult you and] persecute you,
Apan magaingon ako kaninyo, Higugmaa ninyo ang inyong mga kaaway ug pag-ampo kamo alang sa mga magalutos kaninyo,
45 that ye may be [the] sons of your Father who is in [the] heavens; for he makes his sun rise on evil and good, and sends rain on just and unjust.
aron mahimo kamong mga anak sa inyong Amahan nga anaa sa langit; kay siya nagapasubang sa iyang Adlaw sa ibabaw sa mga dautan ug sa ibabaw sa mga maayo, ug nagpadalag ulan ngadto sa mga matarung ug sa mga dili matarung.
46 For if ye should love those who love you, what reward have ye? Do not also the tax-gatherers the same?
Kay kon mao ray inyong higugmaon ang mga nahigugma kaninyo, unsa may balus nga madawat ninyo? Dili ba ang mga maniningil sa buhis nagabuhat man sa ingon?
47 And if ye should salute your brethren only, what do ye extraordinary? Do not also the Gentiles the same?
Ug kon mao ray inyong yukboan ang inyong mga kaigsoonan, unsa may inyiong nahimo nga labaw pa kay sa uban? Dili ba ang mga Gentil nagabuhat man sa ingon?
48 Be ye therefore perfect as your heavenly Father is perfect.
Busa, kamo kinahanglan magmahingpit ingon nga hingpit ang inyong Amahan nga langitnon.
