Luke 12
1 In those [times], the myriads of the crowd being gathered together, so that they trod one on another, he began to say to his disciples first, Beware of the leaven of the Pharisees, which is hypocrisy;
Андэ кодья вряма стидэпэ бут мануша, кадя со тасавэнаспэ машкар пэстэ. Исусо ля тэ пхэнэл майанглал Пэстирэ сытярнэнди: — Фэрисавэн фарисеёнэндиря закваскатар, кай тэ на авэн тумэ дуемуендирэ.
2 but there is nothing covered up which shall not be revealed, nor secret that shall not be known;
Нинай нисо гарадо, со на отпхэрнавэлапэ, и нисо чёрэхано, со на ужандёла.
3 therefore whatever ye have said in the darkness shall be heard in the light, and what ye have spoken in the ear in chambers shall be proclaimed upon the housetops.
Со тумэ пхэнэн чёрэханэс рятяса, кода ашундёла десэ; и со тумэ пхэнэнас тыхо андрэ андо чер, авэла тэ цыписавэлпэ упрал пай чера.
4 But I say to you, my friends, Fear not those who kill the body and after this have no more that they can do.
Мэ пхэнав тумэнди, Мэрнэ амалэнди: на даран колэндар, ко умарэла тило и будэр нисо на терэла.
5 But I will shew you whom ye shall fear: Fear him who after he has killed has authority to cast into hell; yea, I say to you, Fear him. (Geenna g1067)
Мэ сикавава тумэнди, Кастар трэбуй тэ даран: даран Колэстар, Ко на качи умарэла, но исин Лэстэ баримос тэ шол андо геена. Чячес пхэнав тумэнди, Лэстар даран. (Geenna g1067)
6 Are not five sparrows sold for two assaria? and one of them is not forgotten before God.
Най панч цэкнэ чирикля битиндён пала дуй копийки? И ни пала екх лэндар о Дэл на бистардя.
7 But even the hairs of your head are all numbered. Fear not therefore, ye are better than many sparrows.
А тумэндэ и бал по шэро всаворэ побиндэ! На даран — тумэ майкуч бутэ цэкнэ чирикляндар.
8 But I say to you, Whosoever shall confess me before men, the Son of man will confess him also before the angels of God;
Пхэнав тумэнди: всаворэ, ко прижанэна Ман англай мануша, и Шаво Манушыкано прижанэла колэс англай ангелоря Дэвлэстирэ.
9 but he that shall have denied me before men shall be denied before the angels of God;
А ко отпхэндёла Мандар англай мануш, колэстар и Вов отпхэндёла англай ангелоря Дэвлэстирэ.
10 and whoever shall say a word against the Son of man it shall be forgiven him; but to him that speaks injuriously against the Holy Spirit it shall not be forgiven.
Всаворэ, ко пхэнэла вырито лав по Шаво Манушыкано, эртисардёла лэсти, а ко пхэнэла вырито лав пэ Свэнто Духо, колэсти на эртисардёла.
11 But when they bring you before the synagogues and rulers and the authorities, be not careful how or what ye shall answer, or what ye shall say;
Кала тумэн андярэна андэ синагоги, кай пхурэдэра и барэ рая, на гындон пала кода, сар тэ фэрисарэн пэс и со тэ пхэнэн.
12 for the Holy Spirit shall teach you in the hour itself what should be said.
Свэнто Духо сытярэла тумэн, со андэ кодья вряма трэбуй тэ пхэнэн.
13 And a person said to him out of the crowd, Teacher, speak to my brother to divide the inheritance with me.
Варико андай мануш пхэндя Исусости: — Сытяримари! Пхэн мэрнэ пхралэсти, кай вов тэ дэл котор андар хулаимос, саво ашыляпэ амэнди дадэстар.
14 But he said to him, Man, who established me [as] a judge or a divider over you?
Исусо пхэндя: — Мануш, ко тховдя Ман тэ сындосарав тумэн и тэ роздав тумаро хулаимос машкар тумэндэ?
15 And he said to them, Take heed and keep yourselves from all covetousness, for [it is] not because a man is in abundance [that] his life is in his possessions.
Вов пхэндя лэнди: — Дикхэн, кай тэ на стидэн бут барвалимос. Вов тумаро жувимос бахталэса на терэла.
16 And he spoke a parable to them, saying, The land of a certain rich man brought forth abundantly.
Тай Исусо роспхэндя лэнди дума: — Екхэ барвалэ манушэстэ бариля пэ мал бут ворзо.
17 And he reasoned within himself saying, What shall I do? for I have not [a place] where I shall lay up my fruits.
Тай вов гындолас пэсти: «Со манди тэ терав? Най кай мандэ тэ тхав кода, со выбариля».
18 And he said, This will I do: I will take away my granaries and build greater, and there I will lay up all my produce and my good things;
Тунчи Вов пхэндя: «Акэ со мэ терава: пхагава пусына мэрнэ и терава авэр майбарэ, стидава тай тхава о ворзо и всаворо барвалимос мэрно кордэ.
19 and I will say to my soul, Soul, thou hast much good things laid by for many years; repose thyself, eat, drink, be merry.
Тунчи мэ пхэнава пэстирэ жувимасти: "Ай, жувимос мэрно! Акана бут барвалимос пашлёл тутэ, пэ бут бэрша хутилэла. Отчиюв, ха, пи и радосав!"»
20 But God said to him, Fool, this night thy soul shall be required of thee; and whose shall be what thou hast prepared?
О Дэл пхэндя лэсти: «Бигодяко! Адес андэ кадья рят залэна тутар жувимос тиро. Касти доросэлапэ када, со ту гытосардян?»
21 Thus is he who lays up treasure for himself, and is not rich toward God.
Кадя авэла всаворэнца, ко стидэл барвалимос важ пэсти, а на стидэл барвалимос важ о Дэл.
22 And he said to his disciples, For this cause I say unto you, Be not careful for life, what ye shall eat, nor for the body, what ye shall put on.
Тунчи Исусо пхэндя пэстирэ сытярнэнди: — Важ кода Мэ пхэнав тумэнди: на пэрэжувэн пала тумаро жувимос, со тумэнди тэ ха, и пала тило, андэр со тумэнди тэ урядён.
23 The life is more than food, and the body than raiment.
Жувимос майкуч хамастар, и тумаро тило майкуч йидатар.
24 Consider the ravens, that they sow not nor reap; which have neither storehouse nor granary; and God feeds them. How much better are ye than the birds?
Подикхэн пэ вороноря: онэ на шон ворзо и на стидэн, нинай пэстирэ пусына и амбароря, но о Дэл праварэл лэн. Пэ скачи тумэ фэдэр чирикляндар!
25 But which of you by being careful can add to his stature one cubit?
Ко ж тумэндар, грыжатар, терэла майлунго пэско жувимос пэ екх чясо?
26 If therefore ye cannot [do] even what is least, why are ye careful about the rest?
Сар тумэ на стерна када найбаро рындо, состар грыжонпэ пала вся авэр?
27 Consider the lilies how they grow: they neither toil nor spin; but I say unto you, Not even Solomon in all his glory was clothed as one of these.
Подикхэн, сар барён лулудя. Онэ на терэн бути и на сувэн пэсти йида, нэ пхэнав тумэнди, со Соломоно андай всаворо пэско барвалимос и баримос на урявдяпэ кадя, сар екх лэндар.
28 But if God thus clothe the grass, which to-day is in the field and to-morrow is cast into [the] oven, how much rather you, O ye of little faith?
Сар о Дэл кадя урявэл чяр пэ мал, сави адес исин, а тэся шона ла андо бов, чи на урявэла Вов и тумэн, ко цыра патял?
29 And ye, seek not what ye shall eat or what ye shall drink, and be not in anxiety;
На родэн, со тумэнди тэ ха тай со тэ пэ, и на грыжавэн пала када.
30 for all these things do the nations of the world seek after, and your Father knows that ye have need of these things;
Всаворэ народоря кала люматирэ качи гындосарэн пала када. Ай тумаро Дад жанэл, со тумэнди трэбуй вся када.
31 but seek his kingdom, and [all] these things shall be added to you.
Родэн фэдэр Лэско Тхагаримос, а када вся додэна тумэнди.
32 Fear not, little flock, for it has been the good pleasure of your Father to give you the kingdom.
На даран, найбаро стадо! Дад тумаро камэл тэ дэл тумэнди Тхагаримос.
33 Sell what ye possess and give alms; make to yourselves purses which do not grow old, a treasure which does not fail in the heavens, where thief does not draw near nor moth destroy.
Битинэн тумаро хабэ и дэн чёрорэнди. Терэн пэсти кацавэ тышылы, савэ на спхиравэнпэ, барвалимос по болыбэн, саво на цэкнёл, каринг ни чёр на дожала, ни моль на схала.
34 For where your treasure is, there also will your heart be.
Кай тумаро барвалимос, котэ авэла и води тумаро.
35 Let your loins be girded about, and lamps burning;
Авэнтэ гытомэ: йида пэр тумэндэ мэк авэла пэрэпхангли кущикаса, и мэк пхабон тумарэ каганцоря.
36 and ye like men who wait their own lord whenever he may leave the wedding, that when he comes and knocks, they may open to him immediately.
Авэнтэ сар бутярнэ, савэ ажутярэн пэстирэс хулас пав ябьяв. Кала хулай авэла и марэла андэ удар, онэ андэ кодья вряма отпхэрнавэна лэсти.
37 Blessed are those bondmen whom the lord [on] coming shall find watching; verily I say unto you, that he will gird himself and make them recline at table, and coming up will serve them.
Бахталэ кола бутярнэ, савэн о хулай, сар рисавэла, аракхэла лэн, кай на совэн. Чячимаса пхэнав тумэнди, вов тунчи ежэно пэрэпхандёла кущикаса, бэшлярэла лэн палай мэсали и авэла тэ подэл важ лэнди.
38 And if he come in the second watch, and come in the third watch, and find [them] thus, blessed are those [bondmen].
Бахталэ кола бутярнэ, савэн хулай аракхэла, кай онэ ажутярэн лэс андэ епаш рят, и тэсара.
39 But this know, that if the master of the house had known in what hour the thief was coming, he would have watched, and not have suffered his house to be dug through.
Жанэнтэ, сар тэ жанэл о хулай лэ черэско, андэ сави вряма авэла чёр, вов на домэкэлас бы, кай вов тэ загулел андо чер.
40 And ye therefore, be ye ready, for in the hour in which ye do not think [it], the Son of man comes.
И тумэ авэнтэ гытомэ, колэстар со Шаво Манушыкано авэла андэ кодья вряма, андэ сави тумэ на ажутярэн.
41 And Peter said to him, Lord, sayest thou this parable to us, or also to all?
Пэтро пхэндя: — Рай, Ту пхэнэс кадья дума качи амэнди чи всаворэнди?
42 And the Lord said, Who then is the faithful and prudent steward, whom his lord will set over his household, to give the measure of corn in season?
Рай пхэндя: — Саво исин патимаско и годяко пхурэдэр бутярно андо чер, савэс о хулай тховдя пашай пэстирэ бутярнэ, кай тэ роздэл хамос лэнди пай вряма?
43 Blessed is that bondman whom his lord [on] coming shall find doing thus;
Бахтало кодва бутярно, савэс о хулай, кала рисавэла, удикхэла, со вов кадя терэл.
44 verily I say unto you, that he will set him over all that he has.
Пхэнав тумэнди чячимаса, калэс бутярнэс хулай тховэла пэ всаворо пэско хабэ.
45 But if that bondman should say in his heart, My lord delays to come, and begin to beat the menservants and the maidservants, and to eat and to drink and to be drunken,
А сар кодва бутярно пхэнэла андэ води: «Мэрно хулай авэла на сыго», — и авэла тэ марэ бутярнэн и бутярнян, тэ ха и тэ пэ, кай тэ матёл,
46 the lord of that bondman shall come in a day when he does not expect it, and in an hour he knows not of, and shall cut him in two and appoint his portion with the unbelievers.
тунчи авэла лэско хулай андо дес, кала вов на ажутярэл, и андэ кодья вряма, кала вов на жанэл. Вов росшынэла по епаш лэс и дэла лэсти екх шана найпатимастирэ манушэнца.
47 But that bondman who knew his own lord's will, and had not prepared [himself] nor done his will, shall be beaten with many [stripes];
Кодва бутярно, саво жанэлас, со камэл хулай, и на терэлас, сар камля хулай, нэ на сас гытомэ и на терэлас, авэла фартэ мардо.
48 but he who knew [it] not, and did things worthy of stripes, shall be beaten with few. And to every one to whom much has been given, much shall be required from him; and to whom [men] have committed much, they will ask from him the more.
А кодва, саво на жанэлас, и терэлас кода, пала со трэбуй тэ марэн, мардо авэла цыра. Касти сас бут дино, колэстар и бут замангэна, и касти бут дэласпэ, майбут пушэлапэ.
49 I have come to cast a fire on the earth; and what will I if already it has been kindled?
Мэ авилем тэ анав яг пэ пхув, и сар Мэ камав, соб вой икхатар тэ роспхаболпэ!
50 But I have a baptism to be baptised with, and how am I straitened until it shall have been accomplished!
Манди трэбуй тэ прожав болдимос, и сар Мэ грыжосавав, кала када терэлапэ!
51 Think ye that I have come to give peace in the earth? Nay, I say to you, but rather division:
Тумэ гындосарэн, Мэ авилем, кай тэ анав пэ пхув миро? Най, пхэнав тумэнди, мэ авилем тэ анав вражымос.
52 for from henceforth there shall be five in one house divided; three shall be divided against two, and two against three:
Йири андай панч мануш розжалапэ: трин англай дуй, и дуй англай трин.
53 father against son, and son against father; mother against daughter, and daughter against mother; a mother-in-law against her daughter-in-law, and a daughter-in-law against her mother-in-law.
Дад розжалапэ лэ шавэса, ай шаво лэ дадэса; дэй розжалапэ ла щяса, ай и щей пэстиря даса; свэкруха розжалапэ ла боряса, ай и бори ла свэкрухаса.
54 And he said also to the crowds, When ye see a cloud rising out of the west, straightway ye say, A shower is coming; and so it happens.
Исусо пхэндя лэ манушэнди: — Сар тумэ дикхэн по западо тучя, андэ кодья вряма пхэнэн, со авэла брышынд, и кадя терэлпэ.
55 And when [ye see] the south wind blow, ye say, There will be heat; and it happens.
Кала пхурдэл тати балвал пав юго, тумэ пхэнэн: «Авэла фартэ тато», — и кади терэлпэ.
56 Hypocrites, ye know how to judge of the appearance of the earth and of the heaven; how [is it then that] ye do not discern this time?
Дуемуендирэ! Тумэ жанэн, сар тэ полэн шпэры по болыбэн и пэ пхув, а состар на полэн, сави икхатар авиля вряма?
57 And why even of yourselves judge ye not what is right?
Важ со тумэ ежэнэ на сындосарэн, андэр со о чячимос?
58 For as thou goest with thine adverse party before a magistrate, strive in the way to be reconciled with him, lest he drag thee away to the judge, and the judge shall deliver thee to the officer, and the officer cast thee into prison.
Сар жас тирэса вражымареса кав пхурэдэр, допхэнпэ лэса пав дром. Сар када на терэса, вов тут андярэла кав сындомари, ай о сындомари отдэла тут халавдэнди, а халавдэ бэшлярэна тут андо баруно.
59 I say unto thee, Thou shalt in no wise come out thence until thou hast paid the very last mite.
Пхэнав тути, со на выжаса котар, аж сар на выпотинэса всаворэ ловэ.
