Exodus 21

1 And these are the judgments which thou shalt set before them.

Karon mao kini ang mga tulomanon nga igapahayag mo kanila.

2 If thou buy a Hebrew bondman, six years shall he serve; and in the seventh he shall go out free for nothing.

Kong magpalit ka ug sulogoon nga Hebreohanon, unom ka tuig magaalagad siya; apan sa ikapito makagawas siya sa pagkaulipon sa walay bayad.

3 If he came in alone, he shall go out alone: if he had a wife, then his wife shall go out with him.

Kong siya mosulod nga usa ra, makagawas siya nga usa ra: Kong siya adunay asawa, nan makagawas siya ug ang iyang asawa uban kaniya.

4 If his master have given him a wife, and she have borne him sons or daughters, the wife and her children shall be her master's, and he shall go out alone.

Kong ang iyang agalon magahatag kaniya ug asawa, ug ang asawa magaanak kaniya ug mga anak nga lalake kun mga anak nga babaye; ang asawa ug ang iyang mga anak mapanag-iya sa ilang agalon, ug siya makagawas nga usa ra.

5 But if the bondman shall say distinctly, I love my master, my wife, and my children, I will not go free;

Apan kong ang alagad magaingon: ako nahagugma sa akong agalon, sa akong asawa ug sa akong mga anak; ako dili mogawas nga walay bayad:

6 then his master shall bring him before the judges, and shall bring him to the door, or to the door-post; and his master shall bore his ear through with an awl; and he shall be his bondman for ever.

Nan pagadad-on siya sa iyang agalon ngadto sa Dios, ug pagadad-on siya ngadto sa pultahan kun ngadto sa haligi sa pultahan; ug ang iyang agalon magapalungag sa iyang dalunggan sa hilihod, ug siya maiyang alagad nga sa walay katapusan.

7 And if a man shall sell his daughter as a handmaid, she shall not go out as the bondmen go out.

Ug kong ang usa ka tawo magabaligya sa iyang anak nga babaye sa pagkaulipon, dili makagawas siya ingon sa pagpakagawas sa mga ulipon nga lalake.

8 If she is unacceptable in the eyes of her master, who had taken her for himself, then shall he let her be ransomed: to sell her unto a foreign people he hath no power, after having dealt unfaithfully with her.

Kong siya dili makapahamuot sa iyang agalon, nga nangasawa kaniya, nan igatugot kaniya nga paglukaton siya; ang pagbaligya niining babaye sa katawohan nga dumuloong wala itugot sa lalake, sa nakita nga gilimbongan niya ang babaye.

9 And if he have appointed her unto his son, he shall deal with her after the law of daughters.

Ug kong siya igapaasawa sa iyang anak nga lalake, siya magabuhat alang kaniya ingon nga usa sa mga anak nga babaye.

10 If he take himself another, her food, her clothing, and her conjugal rights he shall not diminish.

Kong siya magapili ug lain nga asawa, dili pag-ibanan ang iyang kalan-on, ang iyang bisti, ang katungdanan sa pagkaminyo.

11 And if he do not these three things unto her, then shall she go out free without money.

Ug kong ang lalake dili makabuhat niining totolo ka mga butang alang sa babaye, nan siya mahagula sa walay bayad.

12 He that striketh a man, so that he die, shall certainly be put to death.

Kadtong makasamad sa usa ka tawo sa pagkaagi nga siya mamatay, pagapatyon gayud siya.

13 But if he have not lain in wait, and God have delivered [him] into his hand, I will appoint thee a place to which he shall flee.

Ug kong ang usa ka tawo dili maghupo kondili nga ang Dios ang mitugyan kaniya sa iyang mga kamot; nan ako magatudlo kanimo ug dapit nga pagakalagiwan niya.

14 But if a man act wantonly toward his neighbour, and slay him with guile, thou shalt take him from mine altar, that he may die.

Ug Kong ang usa ka tawo magapalabilabi batok sa iyang isigkatawo, aron sa pagpatay kaniya sa budhi, kuhaon mo siya gikan sa akong halaran aron mamatay siya.

15 And he that striketh his father, or his mother, shall certainly be put to death.

Ug ang magasamad sa iyang amahan kun sa iyang inahan, pagapatyon gayud siya.

16 And he that stealeth a man, and selleth him, or if he be found in his hand, he shall certainly be put to death.

Ug siya nga nagakawat ug usa ka tawo, ug nagabaligya kaniya, kun hikaplagan kini sa iyang mga kamot, pagapatyon gayud siya.

17 And he that curseth his father, or his mother, shall certainly be put to death.

Ug siya nga magatunglo sa iyang amahan kun sa iyang inahan, pagapatyon gayud siya.

18 And if men dispute, and one strike the other with a stone, or with the fist, and he die not, but take to [his] bed,

Ug kong may mga tawo nga manag-away, ug ang usa magasamad sa usa uban sa bato, kun sa iyang kinomo, ug siya dili mamatay, kondili magahigda siya sa banig;

19 — if he rise, and walk abroad upon his staff, then shall he that struck [him] be guiltless; only he shall pay [for] the loss of his time, and shall cause [him] to be thoroughly healed.

Kong makabangon ug makalakaw siya sa gawas nga magasungkod, nan ang nagsamad kaniya makagawas; siya magabayad lamang kaniya sa panahon nga nausik, ug siya pagapatambalan niya hangtud nga mamaayo na gayud.

20 And if a man strike his bondman or his handmaid with a staff, and he die under his hand, he shall certainly be avenged.

Ug kong ang usa ka tawo magasamad sa iyang ulipon nga lalake kun sa iyang ulipon nga babaye uban sa bunal, ug siya mamatay sa ilalum sa iyang kamot, pagasilotan gayud siya.

21 Only, if he continue [to live] a day or two days, he shall not be avenged; for he is his money.

Apan kong kini mabuhi sa usa kun duruha ka adlaw, dili siya pagasilotan, kay siya iyang salapi.

22 And if men strive together, and strike a woman with child, so that she be delivered, and no mischief happen, he shall in any case be fined, according as the woman's husband shall impose on him, and shall give it as the judges estimate.

Kong may mga tawo nga manag-away ug makasamad sa usa ka babaye nga nagamabdos, sa pagkaagi nga kini siya makuhaan, ug walay kadaut nga nahitabo, ang nakasamad pagamultahan ingon sa igapahamtang kaniya sa bana sa babaye, ug magabayad siya sumala sa gimbut-an sa mga maghuhukom.

23 But if mischief happen, then thou shalt give life for life,

Apan kong adunay kadaut nga mahinabo, nan magabayad ka ug kinabuhi tungod sa kinabuhi,

24 eye for eye, tooth for tooth, hand for hand, foot for foot,

Mata tungod sa mata, ngipon tungod sa ngipon, kamot tungod sa kamot, tiil tungod sa tiil,

25 branding for branding, wound for wound, stripe for stripe.

Paso tungod sa paso, samad tungod sa samad, labud tungod sa labud.

26 And if a man strike the eye of his bondman or the eye of his handmaid, and it be marred, he shall let him go for his eye.

Ug kong ang usa ka tawo makasamad sa mata sa iyang ulipon nga lalake, kun sa mata sa iyang ulipon nga babaye ug mabuta kini, pagabuhian siya sa walay bayad tungod sa iyang mata.

27 And if he knock out his bondman's tooth or his handmaid's tooth, he shall let him go free for his tooth.

Ug kong mahingo ang ngipon sa iyang ulipon nga lalake, kun ang ngipon sa iyang ulipon nga babaye, tungod sa iyang ngipon, pagabuhian siya sa walay bayad.

28 And if an ox gore a man or a woman, so that they die, then the ox shall certainly be stoned, and its flesh shall not be eaten; but the owner of the ox shall be guiltless.

Kong ang usa ka lalake kun usa ka babaye pagasungayon sa usa ka vaca, nga unya mamatay, ang vaca pagabatoon, ug dili pagakan-on ang unod niini; apan ang tag-iya sa vaca pagabuhian.

29 But if the ox have gored heretofore, and it have been testified to its owner, and he have not kept it in, and it kill a man or a woman, — the ox shall be stoned, and its owner also shall be put to death.

Apan kong ang maong vaca adunay batasan sa pagsungay sukad pa sa miaging panahon, ug kini gipahibalo na sa tag-iya, ug wala niya pagbantayi, apan kini nakamatay ug lalake kun babaye, ang vaca pagabatoon, ug ang tag-iya niini pagapatyon usab.

30 If there be imposed on him a satisfaction, then he shall give the ransom of his life, according to what is imposed on him.

Kong pagapahamtangan siya ug lukat, nan igahatag ang lukat tungod sa iyang kinabuhi sumala sa igapahamtang kaniya:

31 Whether it gore a son or gore a daughter, according to this judgment shall it be done to him.

Bisan kong kini makasungay ug anak nga lalake kun makasungay ug anak nga babaye, sama niini nga paghukom pagabuhaton kaniya.

32 If the ox gore a bondman or a handmaid, he shall give to their master thirty shekels of silver, and the ox shall be stoned.

Kong ang vaca makasungay ug ulipon nga lalake kun ulipon nga babaye, magabayad ug katloan ka siclo nga salapi ang iyang agalon, ug ang vaca pagabatoon.

33 — And if a man open a pit, or if a man dig a pit, and do not cover it, and an ox or an ass fall into it,

Ug kong ang usa ka tawo makalukab ug gahong, kun magakalot ug gahong, ug dili niya pagtabonan, ug mahulog didto ang vaca kun asno,

34 the owner of the pit shall make it good, shall give money to the owner of them; and the dead [ox] shall be his.

Ang tag-iya sa gahong magabayad niini; magahatag siya ug salapi sa tag-iya niini ug ang namatay nga mananap mamaiya.

35 — And if one man's ox gore his neighbour's ox, and it die, then they shall sell the live ox, and divide the money thereof, and divide the dead also.

Ug kong ang vaca sa usa ka tawo makasamad sa vaca sa iyang isigkatawo, sa pagkaagi nga kini mamatay, unya igabaligya nila ang vaca nga buhi, ug pagabahinon nila ang bili niini, ug pagabahinon usab nila ang patay.

36 Or if it be known that the ox have gored heretofore, and its owner have not kept him in, he shall in any case restore ox for ox; and the dead shall be his.

Apan kong hibaloan nga ang vaca nga nakasungay adunay taras sa pagpanungay sukad pa sa miaging panahon, ug ang iyang tag-iya wala magabantay niini, magabayad siya ug vaca tungod sa vaca, ug ang patay maiya.