Acts 10
1 But a certain man in Caesarea, — by name Cornelius, a centurion of the band called Italic,
Í Sesareu bjó rómverskur maður, Kornelíus, og var hann foringi yfir ítalskri hersveit.
2 pious, and fearing God with all his house, [both] giving much alms to the people, and supplicating God continually,
Hann var guðrækinn og ráðvandur og sömu sögu var að segja um allt hans heimafólk. Hann var örlátur við fátæka og þurfandi, og mikill bænamaður.
3 — saw plainly in a vision, about the ninth hour of the day, an angel of God coming unto him, and saying to him, Cornelius.
Um þrjúleytið, dag einn, sá hann sýn. Hann var glaðvakandi þegar þetta gerðist. Hann sá engil Drottins koma til sín og segja: „Kornelíus!“
4 But he, having fixed his eyes upon him, and become full of fear, said, What is it, Lord? And he said to him, Thy prayers and thine alms have gone up for a memorial before God.
Kornelíus varð hræddur, starði á engilinn og spurði: „Hvað viltu, herra?“Engillinn svaraði: „Guð hefur ekki gleymt bænum þínum og kærleiksverkum.
5 And now send men to Joppa and fetch Simon, who is surnamed Peter.
Sendu nú menn til Joppe til að hafa uppi á manni, sem heitir Símon Pétur og dvelst hjá Símoni sútara, en hann á heima niðri við sjóinn. Biddu hann að koma og heimsækja þig.“
6 He lodges with a certain Simon, a tanner, whose house is by the sea.
7 And when the angel who was speaking to him had departed, having called two of his household and a pious soldier of those who were constantly with him,
Þegar engillinn var farinn, kallaði Kornelíus á tvo þjóna og guðrækinn hermann – náinn vin sinn.
8 and related all things to them, he sent them to Joppa.
Hann sagði þeim hvað gerst hafði og sendi þá áleiðis til Joppe.
9 And on the morrow, as these were journeying and drawing near to the city, Peter went up on the house to pray, about the sixth hour.
Um hádegisbilið daginn eftir nálguðust mennirnir Joppe og um líkt leyti fór Pétur upp á þak hússins til að biðjast fyrir. Á þakinu fann Pétur til hungurs. Meðan hann beið þar eftir matnum sá hann sýn.
10 And he became hungry and desired to eat. But as they were making ready an ecstasy came upon him:
11 and he beholds the heaven opened, and a certain vessel descending, as a great sheet, [bound] by [the] four corners [and] let down to the earth;
Hann sá himininn opnast og stóran ferhyrndan dúk, sem hékk uppi á hornunum, síga til jarðar.
12 in which were all the quadrupeds and creeping things of the earth, and the fowls of the heaven.
Á dúknum voru alls konar ferfætt dýr, snákar og fuglar (sem Gyðingum er óheimilt að nota til matar).
13 And there was a voice to him, Rise, Peter, slay and eat.
Þá heyrði hann rödd sem sagði: „Slátraðu því sem þú vilt og borðaðu.“
14 And Peter said, In no wise, Lord; for I have never eaten anything common or unclean.
„Nei, Drottinn! Það geri ég ekki, “sagði Pétur, „ég hef aldrei á ævi minni borðað slíkar skepnur, enda er það bannað samkvæmt lögum okkar Gyðinga.“
15 And [there was] a voice again the second time to him, What God has cleansed, do not thou make common.
Þá kom röddin aftur og sagði: „Dirfist þú að rengja Guð? Ef hann segir eitthvað leyfilegt, þá er það leyfilegt!“
16 And this took place thrice, and the vessel was straightway taken up into heaven.
Þetta endurtók sig þrisvar sinnum, en síðan var dúkurinn dreginn aftur upp til himins.
17 And as Peter doubted in himself what the vision which he had seen might mean, behold also the men who were sent by Cornelius, having sought out the house of Simon, stood at the gate,
Pétur var alveg ringlaður. Hvað gat þessi sýn eiginlega þýtt, hugsaði hann, og hvað var honum ætlað að gera? Rétt í því hafði mönnum Kornelíusar tekist að finna húsið. Þeir stóðu fyrir utan hliðið
18 and having called [some one], they inquired if Simon who was surnamed Peter was lodged there.
og spurðu hvort Símon Pétur væri þar.
19 But as Peter continued pondering over the vision, the Spirit said to him, Behold, three men seek thee;
Pétur var enn að velta fyrir sér sýninni, þegar heilagur andi sagði við hann: „Hingað eru komnir þrír menn, sem vilja finna þig.
20 but rise up, go down, and go with them, nothing doubting, because I have sent them.
Farðu niður, taktu á móti þeim og farðu síðan með þeim. Hafðu engar áhyggjur, þeir eru á mínum vegum.“
21 And Peter going down to the men said, Behold, I am he whom ye seek: what is the cause for which ye come?
Þá fór Pétur niður og sagði: „Ég er maðurinn, sem þið eruð að leita að. Hvað viljið þið mér?“
22 And they said, Cornelius, a centurion, a righteous man, and fearing God, and borne witness to by the whole nation of the Jews, has been divinely instructed by a holy angel to send for thee to his house, and hear words from thee.
Þeir sögðu honum þá frá Kornelíusi, rómverska liðsforingjanum, sem væri góður og guðrækinn maður, vel þokkaður af Gyðingum og að engill hefði sagt honum hvað hann ætti að gera.
23 Having therefore invited them in, he lodged them. And on the morrow, rising up he went away with them, and certain of the brethren from Joppa went with him.
Pétur bauð þeim inn og þar gistu þeir um nóttina. Daginn eftir lagði hann af stað með þeim til Joppe, ásamt nokkrum öðrum trúuðum mönnum,
24 And on the morrow they came to Caesarea. But Cornelius was looking for them, having called together his kinsmen and [his] intimate friends.
og þar næsta dag komu þeir til Sesareu. Kornelíus átti von á Pétri og hafði því kallað saman ættingja sína og vini, svo þeir fengju líka að hitta hann.
25 And when Peter was now coming in, Cornelius met him, and falling down did [him] homage.
Þegar Pétur gekk inn féll Kornelíus til fóta honum og sýndi honum lotningu.
26 But Peter made him rise, saying, Rise up: I myself also am a man.
„Stattu upp, maður!“sagði Pétur, „ég er ekki Guð!“
27 And he went in, talking with him, and found many gathered together.
Síðan ræddust þeir við stutta stund, en fóru því næst inn til hinna.
28 And he said to them, Ye know how it is unlawful for a Jew to be joined or come to one of a strange race, and to me God has shewn to call no man common or unclean.
Pétur ávarpaði viðstadda með þessum orðum: „Þið vitið, að það er andstætt lögum okkar Gyðinga að ég komi inn á heimili heiðingja eins og ég hef nú gert. En Guð opinberaði mér í sýn að ég mætti aldrei fyrirlíta nokkurn mann.
29 Wherefore also, having been sent for, I came without saying anything against it. I inquire therefore for what reason ye have sent for me.
Ég kom því jafnskjótt og ég var beðinn. Segið mér nú hvað þið viljið mér.“
30 And Cornelius said, Four days ago I had been [fasting] unto this hour, and the ninth [I was] praying in my house, and lo, a man stood before me in bright clothing,
Kornelíus svaraði og sagði: „Fyrir réttum fjórum dögum var ég á bæn, eins og ég er vanur á þessum tíma dags. Þá stóð skyndilega maður fyrir framan mig og það lýsti af honum!
31 and said, Cornelius, thy prayer has been heard, and thy alms have come in remembrance before God.
Hann sagði við mig: „Kornelíus, Guð hefur ekki gleymt bænum þínum né kærleiksverkum.
32 Send therefore to Joppa and fetch Simon, who is surnamed Peter; he lodges in the house of Simon, a tanner, by the sea [who when he is come will speak to thee].
Nú skaltu senda menn til Joppe og boða til fundar við þig Símon Pétur, sem er staddur á heimili Símonar sútara niðri við sjóinn.“
33 Immediately therefore I sent to thee, and thou hast well done in coming. Now therefore we are all present before God to hear all things that are commanded thee of God.
Ég sendi því strax eftir þér og þú gerðir vel að koma svona fljótt. Nú erum við hér frammi fyrir Drottni og bíðum þess, fullir eftirvæntingar, að heyra það sem hann vill að þú segir okkur.“
34 And Peter opening his mouth said, Of a truth I perceive that God is no respecter of persons,
„Mér er orðið ljóst, “svaraði Pétur, „að Guð tekur ekki Gyðinga fram yfir aðra menn.
35 but in every nation he that fears him and works righteousness is acceptable to him.
Hann tekur vel á móti hverjum þeim sem tilbiður hann og lætur trú sína birtast í grandvarleik og góðum verkum.
36 The word which he sent to the sons of Israel, preaching peace by Jesus Christ, (he is Lord of all things, )
Ég er viss um að þið hafið heyrt gleðiboðskapinn sem barst Ísraelsþjóðinni – að við getum sæst við Guð fyrir trú á Jesú Krist, hann sem er Drottinn allra. Þessi boðskapur barst frá Galíleu og um alla Júdeu á dögum Jóhannesar skírara.
37 ye know; the testimony which has spread through the whole of Judaea, beginning from Galilee after the baptism which John preached —
38 Jesus who [was] of Nazareth: how God anointed him with [the] Holy Spirit and with power; who went through [all quarters] doing good, and healing all that were under the power of the devil, because God was with him.
Eflaust vitið þið líka, að Guð smurði Jesú frá Nasaret með heilögum anda og krafti. Hann fór víða, vann kærleiksverk og græddi alla, sem undirokaðir voru af djöflinum, því að Guð var með honum.
39 We also [are] witnesses of all things which he did both in the country of the Jews and in Jerusalem; whom they also slew, having hanged him on a cross.
Við postularnir erum vottar alls þess sem hann gerði í Ísrael og Jerúsalem, þar sem hann var síðar deyddur á krossi.
40 This [man] God raised up the third day and gave him to be openly seen,
Að þrem dögum liðnum reisti Guð hann upp frá dauðum og lét hann birtast – ekki almenningi – heldur okkur, vottunum, sem hann hafði útvalið áður. Við átum og drukkum með honum eftir upprisu hans.
41 not of all the people, but of witnesses who were chosen before of God, us who have eaten and drunk with him after he arose from among [the] dead.
42 And he commanded us to preach to the people, and to testify that he it is who was determinately appointed of God [to be] judge of living and dead.
Síðan sendi hann okkur til að boða gleðiboðskapinn og bera því vitni, að hann sé settur af Guði til að vera dómari allra, bæði lifandi og dauðra.
43 To him all the prophets bear witness that every one that believes on him will receive through his name remission of sins.
Spámennirnir hafa líka skrifað um hann, allir sem einn, og sagt að hver sem á hann trúi, muni hans vegna, fá fyrirgefningu syndanna.“
44 While Peter was yet speaking these words the Holy Spirit fell upon all those who were hearing the word.
Meðan Pétur var að tala, kom heilagur andi allt í einu yfir þá sem hlustuðu.
45 And the faithful of the circumcision were astonished, as many as came with Peter, that upon the nations also the gift of the Holy Spirit was poured out:
Gyðingarnir, sem komu með Pétri, urðu forviða! Þeir áttu ekki von á að gjöf heilags anda hlotnaðist einnig heiðingjunum.
46 for they heard them speaking with tongues and magnifying God. Then Peter answered,
En hér var ekki um að villast, því þeir heyrðu þá tala tungum og lofa Guð! Þá spurði Pétur: „Hafið þið nokkuð á móti því að við skírum þá, fyrst þeir hafa tekið á móti heilögum anda á sama hátt og við?“
47 Can any one forbid water that these should not be baptised, who have received the Holy Spirit as we also [did]?
48 And he commanded them to be baptised in the name of the Lord. Then they begged him to stay some days.
Síðan voru þeir allir skírðir í nafni Jesú Krists og að því loknu bað Kornelíus hann að dvelja hjá sér nokkra daga.
