Proverbs 24
1 Do not imitate evil men, nor desire to be among them.
Яманларға рәшк қилма, Улар билән барди-кәлди қилишни арзу қилма;
2 For their mind meditates on robberies, and their lips speak deceptions.
Чүнки уларниң көңли зораванлиқнила ойлар; Уларниң ағзи азар йәткүзүшни сөзләр.
3 By wisdom shall a house be built, and by prudence shall it be strengthened.
Аилә болса даналиқ асасида бәрпа қилинар; Чүшиниш билән мустәһкәмлинәр.
4 By doctrine, the storerooms shall be filled with every substance that is precious and most beautiful.
Билим билән өйниң ханилири һәр хил қиммәтлик, есил гөһәрләргә толдурулар.
5 A wise man is strong, and a well-taught man is robust and valiant.
Дана адәм зор күчкә егидур; Билими бар адәм қудритини ашурар.
6 For war is undertaken in an orderly manner, and safety shall be where there are many counsels.
Пухта несиһәтләр билән җәң қилғин; Ғәлибә болса Бирдин-бир Улуқ Мәслиһәтчи билән болар.
7 Wisdom is beyond the foolish; at the gate he will not open his mouth.
Даналиқ әқилсиз адәмгә нисбәтән толиму егиз, чүшиниксиздур; [Чоңлар] шәһәр дәрвазиси алдиға жиғилғанда у зуван ачалмас.
8 Whoever intends to do evil shall be called foolish.
Әскиликни нийәтлигән адәм «сүйқәстчи» атилар.
9 The intention of the foolish is sin. And the detractor is an abomination among men.
Ахмақлиқтин болған нийәт гунадур; Һакавур киши адәмләргә жиркиничликтур.
10 If you despair, being weary in the day of anguish, your strength will be diminished.
Бешиңға еғир күн чүшкәндә җасарәтсиз болсаң, Күчсиз һесаплинисән.
11 Rescue those who are led away to death. And do not cease from delivering those who are dragged away to a violent death.
[Сәвәпсиз] өлүмгә тартилғанларни қутқузғин; Боғузлиниш хәвпидә турғанлардин ярдәм қолуңни тартма;
12 If you would say: “I do not have sufficient strength.” He who inspects the heart, the same one understands, and nothing slips past the one who preserves your soul. And he shall repay a man according to his works.
Әгәр сән: «Бу иштин хәвиримиз йоқтур» десәң, Һәр адәмниң көңлини таразиға Салғучи буни көрмәсму? Җениңни һаят Сақлиғучи уни билмәсму? У һәр бир инсан балсиниң өз қилғанлири бойичә уларниң өзигә яндурмасму?
13 My son, eat honey, because it is good, and the honeycomb, because it is so sweet to your throat.
И оғлум, һәсәл [тапсаң] истимал қил, у яхшидур. Һәрә көнигидин алған һәсәл болса татлиқ тетийду;
14 So, too, is the doctrine of wisdom to your soul. When you have found it, you will have hope in the end, and your hope shall not perish.
Даналиқ билән тонушсаң, уму көңлүңгә шуниңдәк болар; Уни тапқиниңда җәзмән яхши көридиған күнүң болиду, Арзу-үмүтүң бекарға кәтмәс.
15 Do not lie in wait, and do not seek impiety in the house of the just, nor spoil his rest.
И рәзил адәм, һәққанийниң өйигә йошурун һуҗум қилишни күтмә, Униң туралғусини булиғучи болма!
16 For the just one will fall seven times, and he shall rise again. But the impious will fall into evil.
Чүнки һәққаний йәттә қетим жиқилип чүшәр, Бирақ ахири йәнә орнидин турар. Лекин рәзил киши күлпәт ичигә путлишип чүшәр.
17 When your enemy will fall, do not be glad, and do not let your heart exult in his ruin,
Рәқибиң жиқилип кәтсә хуш болуп кәтмә, Дүшминиң путлишип чүшсә шатланма;
18 lest perhaps the Lord see, and it displease him, and he may take away his wrath from him.
Пәрвәрдигар буни көргәндә, Бу қилиғиңни яхши көрмәй, Бәлким ғәзивини рәқибиңгә чүшүрмәслиги мүмкин.
19 Do not contend with the most wicked, and do not be a rival to the impious.
Яманлар [раваҗ тапса], беарам болуп кәтмә; Рәзилләргә рәшк қилма.
20 For the evil hold no hope in the future, and the lamp of the impious will be extinguished.
Чүнки яманларниң келәчики йоқтур, Униң чириғиму өчүрүләр.
21 My son, fear the Lord, as well as the king. And do not mingle with detractors.
И оғлум, Пәрвәрдигардин қорққин, падишаниму һөрмәт қил. Қутратқучилар билән арилашма.
22 For their perdition shall rise up suddenly. And who knows what ruin will be for each of them?
Бундақ кишиләргә келидиған балаю-апәт уштумтут болар, [Пәрвәрдигар билән падишаниң] уларни қандақ йоқитидиғанлиғини биләмсән?
23 Likewise, these things are for the wise. It is not good to base judgment on knowledge of character.
Буларму ақиланиләрниң сөзлиридур: — Сот қилғанда бир тәрәпкә ян бесиш қәтъий болмас.
24 Those who say to the impious, “You are just,” shall be cursed by the people, and the tribes shall detest them.
Җинайәтчигә: «Әйипсиз сән» дәп һөкүм чиқарған кишигә, Хәлиқләр ләнәт ейтар; Әл-жутлар униңдин нәпрәтлинәр.
25 Those who argue against the impious shall be praised, and a blessing shall come upon them.
Бирақ улар җинайәтчиниң гунайини ечип ташлиған кишидин хурсән болар, Улар униңға бәхит-саадәт тилишәр.
26 He shall kiss the lips, who responds with upright words.
Дурус җавап бәргүчи, Гояки кишиниң ләвлиригә сөйгүчидур.
27 Prepare your outdoor work, and diligently cultivate your field, so that afterward, you may build your house.
Авал сиртта ишлириңниң йолини һазирлап, Етиз-ериқлириңни тәйярла, Андин өйүңни салғин.
28 Do not be a witness without cause against your neighbor. And do not mislead anyone with your lips.
Йеқиниңға қарши асассиз гувалиқ қилма; Ағзиңдин һеч ялғанчилиқ чиқарма.
29 Do not say, “I will do to him as he has done to me.” I will repay each one according to his work.
«У маңа қандақ қилған болса, мәнму униңға шундақ қилимән, Униң маңа қилғинини өзигә яндуримән», дегүчи болма.
30 I passed by the field of a lazy man, and by the vineyard of a foolish man,
Мән һорунниң етизлиғидин өттим, Әқилсизниң үзүмзарлиғи йенидин маңдим,
31 and behold, it was entirely filled with nettles, and thorns had covered its surface, and the stonewall was destroyed.
Мана, һәр йеридин тикәнләр өсүп чиққан, Хохилар йәр йүзини бесип кәткән, Қоруқ теми өрүлүп кәткән!
32 When I had seen this, I laid it up in my heart, and by this example, I received discipline.
Уларни көргәч, убдан ойландим; Көргинимдин савақ алдим: —
33 You will sleep a little,” I said. “You will slumber briefly. You will fold your hands a little, so as to rest.
Сән: «Йәнә бирдәм көзүмни жумувалай, Йәнә бирдәм ухливалай, Йәнә бирдәм пут-қолумни алмап йетивалай» — десәң,
34 And destitution will overtake you like a runner, and begging will overtake you like an armed man.”
Намратлиқ булаңчидәк сени бесип келәр, Һаҗәтмәнлик қалқанлиқ әскәрдәк саңа һуҗум қилар.
