Proverbs 23
1 When you sit down to eat with a leader, pay close attention to what has been set before your face,
Катта әрбаб билән һәмдәстихан болсаң, Алдиңдики ким екәнлигини убдан ойлан.
2 and put a knife to your throat, if, in such a way, you could hold your soul in your own power.
Иштийиң яман болса, Гелиңға пичақ тәңләп турғандәк өзүңни тарт.
3 Do not desire his foods, in which is the bread of deceit.
Униң назу-немәтлирини тама қилма, Улар адәм алдайдиған тамақлардур.
4 Do not be willing to labor so that you may be enriched. But set limits by your prudence.
Бай болимән дәп өзүңни упратма; Өзүңниң зеһниңни бу ишқа қаратма.
5 Do not raise your eyes toward wealth that you are not able to have. For they will make themselves wings, like those of an eagle, and they will fly in the sky.
[Байлиқларға] көз тикишиң биләнла, улар йоқ болиду; Пул-мал дәрвәқә өзигә қанат ясап, Худди бүркүттәк асманға учуп кетәр.
6 Do not eat with an envious man, and do not desire his foods.
Ач көзниң ненини йемә, Униң есил назу-немәтлирини тама қилма;
7 For, like a seer and an interpreter of dreams, he presumes what he does not know. “Eat and drink,” he will say to you; and his mind is not with you.
Чүнки униң көңли қандақ болғандәк, өзиму шундақ. У ағзида: — Қени, алсила, ичсилә! — десиму, Бирақ көңлидә сени ойлиғини йоқ.
8 The foods that you had eaten, you will vomit up. And you will lose the beauty in your words.
Йегән бир жутум таамниму қусуветисән, Униңға қилған чирайлиқ сөзлириңму бекарға кәткән болиду.
9 Do not speak into the ears of the unwise. They will despise the doctrine of your eloquence.
Ахмаққа йол көрситип салма, Чүнки у әқил сөзлириңни көзгә илмас.
10 Do not touch the boundaries of little ones, and do not enter into the field of the fatherless.
Қедимдә бекиткән йәрниң пасил ташлирини йөткимә, Житимларниң етизлириғиму аяқ басма;
11 For their close relative is strong, and he will judge their case against you.
Чүнки уларниң Һәмҗәмәт-Қутқузғучиси интайин күчлүктур; У Өзи улар үчүн үстүңдин дәва қилар.
12 Let your heart enter into doctrine, and let your ears enter into words of knowledge.
Несиһәткә көңүл қой, Илим-билимләргә қулақ сал.
13 Do not be willing to take away discipline from a child. For if you strike him with the rod, he will not die.
Балаңға тәрбийә бериштин еринмә; Әгәр таяқ билән урсаң, у өлүп кәтмәйду;
Сән уни таяқ билән урсаң, Бәлким уни тәһтисарадин қутқузивалисән. (Sheol h7585)
15 My son, if your soul will become wise, my heart will be glad with you.
И оғлум, дана болсаң, Мениң қәлбим қанчә хуш болар еди!
16 And my temperament will exult, when your lips will have spoken what is upright.
Ағзиңда орунлуқ сөзләр болса, ич-ичимдин шатлинимән.
17 Let not your heart compete with sinners. But be in the fear of the Lord all day long.
Гуна садир қилғучиларға рәшк қилма, Һәрдайим Пәрвәрдигардин әймиништә турғин;
18 For you will have hope in the end, and your expectation will not be taken away.
Шундақ қилғиниңда җәзмән көридиған яхши күнүң болиду, Арзу-үмүтүң бекарға кәтмәс.
19 Listen, my son, and be wise, and direct your soul along the way.
И оғлум, сөзүмгә қулақ селип дана бол, Қәлбиңни [Худаниң] йолиға башлиғин.
20 Do not be willing to be in the feasts of great drinkers, nor in the carousings of those who gather to feed on flesh.
Мәйхорларға арилашма, Нәпси яман гөшхорлар билән барди-кәлди қилма;
21 For those who waste time drinking, and who surrender themselves to symbols, will be consumed. And those who sleep will be clothed in rags.
Чүнки һарақкәш билән нәпси яман ахирида йоқсуллуқта қалар, Ғәпләт уйқисиға патқанларға җәндә кийимни кийгүзәр.
22 Listen to your father, who conceived you. And do not despise your mother, when she is old.
Сени тапқан атаңниң сөзини аңла, Анаң қериғанда униңға һөрмәтсизлик қилма.
23 Purchase truth, and do not sell wisdom, or doctrine, or understanding.
Һәқиқәтни сетивал, Уни һәргиз сетивәтмә. Даналиқ, тәрбийә вә йорутулушниму ал.
24 The father of the just exults in gladness; he who has conceived the wise will rejoice in him.
Һәққаний балиниң атиси чоң хошаллиқ тапар; Дана оғулни тапқан атиси униңдин хурсән болар.
25 Let your father and your mother be joyful, and may she who conceived you exult.
Ата-анаңни сөйүндүрүп, Сени туққан анаңни хуш қил.
26 My son, offer me your heart, and let your eyes keep to my ways.
И оғлум, қәлбиңни маңа тапшур; Көзлириңму һаятлиқ йоллиримға тикилсун!
27 For a loose woman is a deep pit, and a foreign woman is a constricted well.
Чүнки паһишә аял чоңқур оридур, Бузуқ ят аял тар зиндандур;
28 She lies in wait along the way like a robber. And the incautious one whom she sees, she will put to death.
Улар қарақчидәк мөкүвелип, Инсанийәт арисидики вапасизларни көпәйтәр.
29 Who has woe? Whose father has woe? Who has quarrels? Who falls into pits? Who has wounds without cause? Who has watery eyes?
Кимдә азап бар? Кимдә дәрд-әләм? Ким җедәл ичидә қалар? Ким налә-пәряд көтирәр? Ким сәвәпсиз ярилинар? Кимниң көзи қизирип кетәр?
30 Is it not those who linger over wine, and who strive to be drinking from their cups?
Дәл шарап үстидә узун олтарған, Әбҗәш шараптин тетишқа алдириған мәйхорлар!
31 Do not gaze into the wine when it turns gold, when its color shines in the glass. It enters pleasantly,
Шарапниң әҗайип қизиллиғиға, униң җамдики җулалиғиға, Кишиниң гелидин шундақ силиқ өткәнлигигә мәптун болуп қалма!
32 but in the end, it will bite like a snake, and it will spread poison like a king of snakes.
Ахирида у зәһәрлик иландәк чеқивалиду, Оқ иландәк нәштирини санҗийду.
33 Your eyes will see women who are outsiders, and your heart will utter perversities.
Көз алдиңда ғәлитә мәнзириләр көрүниду, Ағзиңдин қалаймиқан сөзләр чиқиду.
34 And you will be like someone sleeping in the middle of the sea, and like a pilot, fast asleep, who has lost his hold on the helm.
Худди деңиз-океанларда ләйләп қалғандәк, Йәлкәнлик кеминиң мома яғичи үстидә ятқандәк болисән.
35 And you will say: “They have beaten me, but I did not feel pain. They have dragged me, and I did not realize it. When will I awaken and find more wine?”
Сән чоқум: — Бириси мени урди, лекин мән яриланмидим! Бириси мени таяқ билән урди, бирақ ағриғини сәзмидим!» — дәйсән. Бирақ сән йәнә: «Һошумға кәлсәмла, мән йәнила шарапни издәймән! — дәйсән.
