Proverbs 22
1 A good name is better than many riches. And good esteem is above silver and gold.
Cenniejsze [jest] dobre imię niż wielkie bogactwa, a przychylność lepsza niż srebro i złoto.
2 The rich and poor have met one another. The Lord is the maker of them both.
Bogaty i ubogi spotykają się, PAN jest stwórcą obydwu.
3 The clever saw evil and hid himself. The innocent continued on and was afflicted with damage.
Roztropny dostrzega zło i ukrywa się, ale prości idą dalej i ponoszą karę.
4 The end of moderation is the fear of the Lord, riches and glory and life.
Owocem pokory i bojaźni PANA jest bogactwo, chwała i życie.
5 Weapons and swords are on the way of the perverse. But he who guards his own soul withdraws far from them.
Ciernie i sidła [są] na drodze przewrotnego; kto strzeże swej duszy, trzyma się z dala od nich.
6 The proverb is: A youth is close to his way; even when he is old, he will not withdraw from it.
Pouczaj dziecko w drodze, którą ma iść, a gdy się zestarzeje, nie odstąpi od niej.
7 The rich rule over the poor. And the borrower is servant to the lender.
Bogaty panuje nad ubogimi, a ten, co pożycza, jest sługą tego, który mu pożycza.
8 Whoever sows iniquity will reap evils, and by the rod of his own wrath he will be consumed.
Kto sieje nieprawość, będzie żąć cierpienie, a rózga jego gniewu przepadnie.
9 Whoever is inclined to mercy shall be blessed, for from his bread he has given to the poor. Whoever gives gifts will acquire victory and honor. But he carries away the soul of the receiver.
Kto ma dobrotliwe oko, będzie błogosławiony, bo dzieli się swym chlebem z ubogim.
10 Cast out the one who ridicules, and conflict will go out with him, and accusations and insults will cease.
Wyrzuć szydercę, a ustanie spór, owszem, zakończy się kłótnia i zniewaga.
11 Whoever loves cleanness of heart, because of the grace of his lips, will have the king as his friend.
Kto kocha czystość serca, tego wdzięk warg sprawi, że król [będzie] jego przyjacielem.
12 The eyes of the Lord watch over knowledge. And the words of the iniquitous are supplanted.
Oczy PANA strzegą wiedzy, a on obala słowa przewrotnego.
13 The lazy one says: “There is a lion outside. I might be slain in the midst of the streets.”
Leniwy mówi: Lew jest na dworze, będę zabity na środku ulicy.
14 The mouth of a foreign woman is a deep pit; the Lord was angry with him who will fall into it.
Usta obcych [kobiet są] głębokim dołem; wpadnie tam ten, na kogo PAN się gniewa.
15 Foolishness has been bound to the heart of a child, and a rod of discipline shall cause it to flee.
Głupota jest przywiązana do serca dziecka, ale rózga karności wypędzi ją z niego.
16 Whoever slanders the poor, so as to augment his own riches, will give it away to one who is richer, and will be in need.
Kto ciemięży ubogiego, aby przysporzyć sobie [bogactwa, i] kto daje bogatemu, pewnie zubożeje.
17 Incline your ear, and listen to the words of the wise. Then apply your heart to my doctrine.
Nadstaw ucha i słuchaj słów mędrców, i skłoń swe serce do mojej wiedzy;
18 It shall be beautiful to you, if you preserve it in your inner self, and it shall overflow from your lips,
Bo to miło, jeśli zachowasz je w swoim sercu, będą razem ułożone na wargach.
19 so that your confidence may be in the Lord. Therefore, I also have revealed it to you this day.
Oznajmiłem to dzisiaj właśnie tobie, abyś pokładał ufność w PANU.
20 Behold, I have written it for you in three ways, and with meditations and knowledge,
Czy nie napisałem ci znamienitych rzeczy zawierających rady i wiedzę;
21 so that I might reveal to you, firmly and with words of truth, in order to respond about these things to those who sent you.
Aby dać ci poznać pewność słów prawdy; abyś umiał odpowiedzieć słowami prawdy tym, którzy do ciebie posyłają?
22 Do not act with violence toward the pauper because he is poor. And do not weary the needy at the gate.
Nie okradaj nędzarza, ponieważ jest ubogi, ani nie uciskaj w bramie biednego.
23 For the Lord will judge his case, and he will pierce those who have pierced his soul.
PAN bowiem będzie bronił ich sprawy i wydrze duszę tym, którzy im wydzierają.
24 Do not be willing to be a friend to an angry man, and do not walk with a furious man,
Nie przyjaźnij się z człowiekiem gniewliwym i nie obcuj z człowiekiem porywczym.
25 lest perhaps you learn his ways, and take up a stumbling block to your soul.
Byś nie przywykł do jego dróg i nie zastawił sideł na swą duszę.
26 Do not be willing to be with those who certify with their hands, and who offer themselves as a guarantee against debts.
Nie bądź z tych, którzy dają porękę, ani z tych, którzy ręczą za długi;
27 For if you do not have the means to restore, what reason should there be for him to take the covering from your bed?
Jeśli nie masz czym zapłacić, dlaczego miałby ktoś zabrać spod ciebie posłanie?
28 Do not cross beyond the ancient limits that your fathers have set.
Nie przesuwaj dawnej granicy, którą ustalili twoi ojcowie.
29 Have you seen a man swift in his work? He shall stand in the sight of kings, and not before those who are disreputable.
Widzisz człowieka pilnego w swoich sprawach? On będzie stał przed królami, nie będzie stał przed podłymi.
