Deuteronomy 32
1 “Listen, O heavens, to what I am saying. Let the earth hear the words of my mouth.
«Қулақ селиңлар, әй асманлар, мән сөзләй; Ағзимниң сөзлирини аңла, и йәр-зимин!
2 Let my doctrine accumulate like the rain. Let my eloquence form like the dew, like a mist upon the plants, and like water droplets upon the grass.
Тәлимим болса ямғурдәк яғиду, Сөзлирим шәбнәмдәк тамиду, Юмран от-чөп үстигә чүшкән сим-сим ямғурдәк, Көкзарлиқниң үстигә чүшкән хасийәтлик ямғурдәк болиду.
3 For I will invoke the name of the Lord. Acknowledge the magnificence of our God!
Чүнки мән Пәрвәрдигарниң намини баян қилимән; Әнди Худайимизни улуқ дәп җакалаңлар!
4 The works of God are perfect, and all his ways are judgments. God is faithful and without any iniquity. He is just and upright.
У қорам таштур, Униң әмәллири мукәммәлдур; Униң барлиқ йоллири һәққанийдур. У наһәқлиғи йоқ, вападар бир Худа, Адил вә диянәтликтур.
5 They have sinned against him, and in their filth they are not his sons. They are a depraved and perverse generation.
Амма [Өз хәлқи] униңға бузуқлуқ қилди; Уларниң қилмишлири Униң Өз балилириниңкидәк болмиди — мана бу уларниң әйивидур! Улар әгир вә иплас бир нәсилдур!
6 How can this be the return you would offer to the Lord, O foolish and senseless people? Is he himself not your Father, who has possessed you, and made you, and created you?
Әй ахмақ вә надан хәлиқ, Пәрвәрдигарниң яхшилиғини шундақ яндурамсән? У сени бәдәл төләп һөр қилған атаң әмәсму? У сени яритип, сени тиклигән әмәсму?
7 Remember the days of antiquity. Consider each generation. Question your father, and he will declare it to you. Question your elders, and they will tell it to you.
Өткән күнләрни есиңгә алғин, Дәвирдин-дәвиргичә өткән жилларни ойлиғин; Атаңдин сора, у саңа дәп бериду; Ақсақаллириңға соал қой, улар сени хәвәрләндүриду.
8 When the Most High divided the nations, when he separated the sons of Adam, he appointed the limits of the peoples according to the number of the sons of Israel.
Һәммидин алий болғучи әлләрниң үлүшини уларға үләштүргәндә, Адәм атиниң пәрзәнтлирини бир-биридин бөлгинидә, У хәлиқләрниң чегарилирини Исраил балилириниң саниға қарап бекиткән.
9 But the Lord’s portion is his people: Jacob, the lot of his inheritance.
Чүнки Пәрвәрдигарниң несивиси болса униңға хас болған хәлқидур; Яқуп худди чәк ташлинип чиққандәк, Униң мирасидур.
10 He discovered him in a desert land, in a place of horror and a vast wilderness. He led him around and taught him, and he guarded him like the pupil of his eye,
У уни чөл бир зиминда, Шамал һувлайдиған дәһшәтлик бир баяванда уни тапти; Уни орап әтрапида қоғдап турди, Уни көз қаричуқидәк сақлиди;
11 just as an eagle encourages its young to fly, and, flying above them, stretches out its wings, and takes them up, and carries them on its shoulders.
Худди бүркүт өз чаңгисини тәвритип, Балилириниң үстидә пәрваз қилип, Қанатлирини йейип уларни пәйлириниң үстигә елип көтәргинидәк,
12 The Lord alone was his leader, and there was no strange god with him.
Пәрвәрдигарму униңға шундақ ялғуз йетәкчилик қилди; Һеч қандақ ят илаһ униң билән биллә әмәс еди.
13 He stood him upon an exalted land, so that he might eat the fruits of the fields, so that he might eat honey from the rock, and oil from the hardest stone,
У уни йәр йүзиниң егиз җайлириға миндүрди, Вә у етизлиқниң мәһсулатидин йеди, У униңға қия таштин һәсәл шоритип, Чақмақ тешидин зәйтун мейи шоратти;
14 butter from the herd, and milk from the sheep, with fat from the lambs, and with rams and goats from the sons of Bashan, with the kernel of the wheat, and so that he might drink the undiluted blood of the grape.
Саңа кала қаймиғи билән қой сүтини ичкүзүп, Қозиларниң йеғини, Башандики қочқарлар вә текиләрниң гөшини йегүзүп, Есил буғдайниң есил данлиридин йегүзди, Сән болсаң үзүм қени болған сап шарапни ичтиң.
15 The beloved grew fat, and he kicked. Having grown fat and thick and wide, he abandoned God, his Maker, and he withdrew from God, his Savior.
Лекин Йәшурун сәмрип тәпкәк болуп қалди; Бәрһәқ, сән сәмрип кәттиң, Бордилип кәттиң, Тоюнуп кәттиң! У өзини яратқан Тәңрини ташлап, Өз ниҗатиниң Қорам Тешини көзгә илмиди.
16 They provoked him with strange gods, and they stirred him to anger by their abominations.
Улар болса ят илаһларға әгишип Униң вапасизлиққа болған һәситини қозғиди, Жиргиничлик ишлар билән Униң ғәзивини кәлтүрди.
17 They immolated to demons and not to God, to gods whom they did not know, who were new and recent arrivals, whom their fathers did not worship.
Улар Егә-Тәңриси әмәс җинларға, Өзи билмәйдиған илаһларға, Ата-бовилириму қорқмайдиған, Йеңи пәйда болуп қалған илаһларға қурбанлиқ қилди.
18 You have forsaken the God who conceived you, and you have forgotten the Lord who created you.
Сән өзүңни төрәлдүргән Қорам Ташни көңлүңдин чиқардиң, Сени апиридә қилған Тәңрини унтудуң.
19 The Lord saw, and he was stirred to anger. For his own sons and daughters provoked him.
Пәрвәрдигар буни көрүп, Оғул-қизлириниң Униң аччиғини кәлтүргинидин, улардин бизар болуп мундақ деди: —
20 And he said: ‘I will hide my face from them, and I will consider their very end. For this is a perverse generation, and they are unfaithful sons.
«Мән улардин йүзүмни йошуримән, Уларниң ақивитини көрүп бақай; Чүнки улар иплас бир нәсилдур, Қәлбидә вападарлиғи йоқ балилардур.
21 They have provoked me with that which was not God, and they have angered me with their emptiness. And so, I will provoke them with that which is not a people, and I will anger them with a foolish nation.
Егә-тәңриси әмәсләр билән һәситимни кәлтүрди, Әрзимәс мәбудлири билән қәһримни қозғиди; Шуңа «һеч хәлиқ әмәс» болған бир хәлиқ арқилиқ уларниң һәситини қозғаймән, Надан бир әл арқилиқ уларниң аччиғини кәлтүримән.
22 A fire has been kindled in my fury, and it will burn even to the deepest Hell, and it will devour the earth with its produce, and it will burn the foundations of the mountains. (Sheol h7585)
Чүнки Мениң ғәзивимдин бир от туташти; У тәһтисараниң тегигичә көйүп бариду, У йәр билән униң мәһсулатини йәп кетиду, Вә тағларниң һуллириниму туташтуриду. (Sheol h7585)
23 I will heap evils upon them, and I will expend my arrows among them.
Мән уларниң үстигә балаю-апәтләрни догилаймән; Я-оқлиримни бирни қоймай уларға атимән.
24 They will be consumed by famine, and birds with a very bitter bite will devour them. I will send forth the teeth of wild beasts among them, along with the fury of creatures that scurry across the ground, and of serpents.
Улар ачарчилиқтин йегиләп кетиду, Томуз иссиқ вә вабаниң нәштәрлири тәрипидин йәп кетилиду; Уларға қарши житқуч һайванларниң чишлирини, Топида өмилигүчиләрниң зәһирини әвәтимән.
25 Outside, the sword will devastate them; and inside, there will be dread, as much for the young man as for the maiden, and as much for the newborn as for the old man.
Ташқирида қилич уларни мусибәткә салиду, Ичкиридә вәһимә басиду; У жигит билән қизни, Әмчәктики бала билән ақ чачлиқни һәммисини йоқитиду.
26 I said: Where are they? I will cause their memory to cease from among men.
Мән: «Уларни чепиветимән, Инсанларниң арисидин уларниң намини өчүримән» — дәйттим,
27 But because of the wrath of the enemies, I have delayed it. Otherwise, perhaps their enemies would be arrogant and would say: “Our exalted hand, and not the Lord, has done all these things.”
Бирақ дүшмәнниң мәсқирә қилишидин қорқтум; Исраилниң рәқиплири бу ишни хата чүшинип: — Бу иш бизниң қолимизниң күчлүклүгидин болған болса керәк, Пәрвәрдигар буни һеч қилмиди» демисун дәп, [бу ишни қилмидим].
28 They are a nation without counsel and without prudence.
Исраил несиһәттин мәһрум болған бир әл, Уларниң һеч әқил-пәми йоқтур.
29 I wish that they would be wise and understanding, and would provide for the very end.’
Аһ, улар дана болсиди! Шундақ болса буни чүшинип, Өз ақивити қандақ болидиғинини ойлайтти!
30 How is it that one pursues a thousand, and two chases ten thousand? Is it not because their God has sold them, and because the Lord has enclosed them?
Әгәр уларниң Қорам Теши уларни сетивәтмигән болса, Пәрвәрдигар уларни [дүшмәнлиригә] ташлап бәрмигән болса, Бир киши қандақму миң кишини өз алдидин һайдийалайтти?, Икки киши қандақму он миң кишини қачуралайтти?
31 For our God is not like their gods. And our enemies are judges.
Чүнки башқиларниң қорам теши болса бизниң Қорам Тешимиздәк әмәстур. Буниңға дүшмәнлиримиз өзлири гувалиқ бәрсун!
32 Their vines are of the vines of Sodom, but from the suburbs of Gomorrah. Their grapes are the grapes of gall, and their grape clusters are most bitter.
Чүнки уларниң үзүм тели Содомниң үзүм телидин, Гоморраниң етизлиқлиридин чиққандур; Үзүмлири зәһәрлик үзүмләрдур, Уларниң һәр бир сапиғи аччиқтур,
33 Their wine is the gall of snakes, and it is the incurable venom of asps.
Шараби болса әҗдиһаларниң зәһиридур, Кобраларниң әҗәллик зәһиридур.
34 ‘Have not these things been stored up with me, and sealed up amid my treasures?
[Пәрвәрдигар]: «Буларниң [һәммиси] Мениңкидә сақлақлиқ әмәсму? Өз ғәзнилиримдә мөһүрләнгән әмәсму?
35 Vengeance is mine, and I will repay them in due time, so that their foot may slip and fall. The day of perdition is near, and the time rushes to appear.’
Интиқам Мениңкидур, Яманлиқни қайтурушму шундақ, Булар улар путлишидиған вақитқичә сақлақлиқ туриду, Чүнки уларниң балаю-апәтлик күни йеқинлашмақта, Уларниң бешиға чүшидиған ишлар болса тез келиватиду.
36 The Lord will judge his people, and he will take pity on his servants. He will see that their hand has been weakened, and that those who have been enclosed have likewise failed, and that those who have been left behind have been consumed.
Чүнки Пәрвәрдигар уларниң күчи түгәп кәткәнлигини, уларниң [азийип], һәтта аҗиз яки мәйипләрниңму қалмиғинини көргәндә, У Өз хәлқиниң үстигә һөкүм чиқириду, Өз бәндилиригә меһри-шәпқәт көрситиду.
37 And he shall say: ‘Where are their gods, in whom they had confidence?
У вақитта У мундақ дәйду: «Қени, уларниң илаһлири? Өзигә таянч қилған қорам теши әнди қәйәрдидур?
38 They ate the fat of their victims, and they drank the wine of their libations. So let these rise up, and bring relief to you, and protect you in your distress.
Уларниң өткүзгән қурбанлиқлириниң йеғини йегән, Уларниң шарап һәдийәлиридики шарабини ичкәнләр қәйәргә кәтти? Әнди улар орнидин туруп силәргә ярдәм берип, панаһиңлар болсун!
39 See that I am alone, and there is no other god beside me. I will kill, and I will cause to live. I will strike, and I will heal. And there is no one who is able to rescue from my hand.
Әнди Мән Өзүм, пәқәт Мәнла «Шу»дурмән, Маңа һәмраһ һеч қандақ илаһниң йоқлуғини көрүп билиңлар. Мән өлтүрүп тирилдүримән, Зәхимләндүрүп сақайтимән; Вә һеч ким Мениң қолумдин қутқузалмайду.
40 I will lift up my hand to heaven, and I will say: I live in eternity.
Чүнки Мән қолумни асманларға көтирип: — «Әбәткичә һаяттурмән» дәп ейтип,
41 When I sharpen my sword like lightning, and my hand takes hold of judgment, then I will render vengeance to my enemies, and I will repay those who hate me.
Чақнап туридиған қиличимни иштик қилимән, Мениң қолум адаләтни қурал қилип тутиду, Дүшмәнлиримдин интиқам алимән, Мәндин нәпрәтләнгүчиләрниң қилғанлирини уларға яндуримән!
42 I will inebriate my arrows with blood, and my sword will devour flesh: from the blood of the slain and from the captive, from the exposed head of the enemies.’
Мән я оқлиримни қан ичкүзүп мәс қилимән, Мениң қиличим гөш йәйду, Мән уларни өлтүрүлгәнләр билән әсирләрниң қенини, Дүшмәнниң сәрдарлириниң башлирини йәп-ичидиған қилимән».
43 You nations, praise his people! For he will avenge the blood of his servants. And he will distribute vengeance to their enemies. And he will be merciful to the land of his people.”
Әй әлләр, Униң хәлқи билән биллә шатлиниңлар, Чүнки У Өз бәндилириниң қениниң интиқамини алиду, Өз дүшмәнлиригә қисас яндуриду, Өз зимини билән хәлқи үчүн кәчүрүм-кафарәт кәлтүрүп бериду».
44 Therefore, Moses went and spoke all the words of this canticle to the ears of the people, both he and Joshua, the son of Nun.
Әнди Муса билән Нунниң оғли Йәшуа келип бу ғәзәлниң барлиқ сөзлирини хәлиқниң алдида оқуп бәрди.
45 And he completed all these words, speaking to all of Israel.
Андин Муса бу һәммә сөзләрни барлиқ Исраил алдида ахирлаштуруп
46 And he said to them: “Set your hearts upon all the words which I am testifying to you this day. So shall you command your sons, to keep, and to do, and to fulfill all the things that have been written in this law.
уларға сөз қилип: «Мән бүгүн оттураңларда силәрни агаһландуруп гувалиқ бәргән бу барлиқ сөзләргә көңүл бөлүңлар; силәр буларни балилириңларға тапилап: «Бу қанунниң һәммә сөзлиригә әмәл қилишқа көңүл қоюңлар» дәп буйрушуңлар керәк.
47 For these things have not been entrusted to you to no purpose, but so that each one would live by them, and so that, in doing these, you may continue for a long time in the land, which you will enter upon crossing the Jordan in order to possess it.”
Чүнки бу сөз силәргә мунасивәтсиз, қуруқ сөз әмәс, бәлки силәрниң һаятиңлардур! Силәр у зиминни егиләшкә Иордан дәриясидин өтисиләр; өткәндин кейин у зиминда бу сөз арқилиқ узун өмүр көрисиләр» — деди.
48 And the Lord spoke to Moses on the same day, saying:
Йәнә шу күни Пәрвәрдигар Мусаға сөз қилип мундақ деди: —
49 “Ascend this mountain, Abarim, (that is, of crossings) onto Mount Nebo, which is in the land of Moab, opposite Jericho, and look upon the land of Canaan, which I will deliver to the sons of Israel to obtain it. And you shall die upon the mountain.
Сән ушбу Абарим теғиға, йәни Йерихониң уттуридики, Моабниң зиминидики Небо теғиға чиққин вә шу йәрдә Мән Исраилларға өз тәвәлиги болуш үчүн беридиған Қанаан зиминини көргин.
50 After climbing it, you will be joined to your people, just as your brother Aaron died on Mount Hor, and was placed with his people.
Андин акаң Һарун Һор теғида өлүп өз хәлиқлиригә қошулғандәк, сәнму чиқидиған шу тағда өлүп хәлиқлириңгә қошулғин;
51 For you trespassed against me in the midst of the sons of Israel, at the Waters of Contradiction, in Kadesh, in the desert of Sin. And you did not sanctify me among the sons of Israel.
чүнки силәр Зин чөлидики Мәрибаһ-Қадәшниң сулириниң йениға барғанда, иккиңлар Исраилларниң арисида Маңа вапасизлиқ көрситип, Исраилларниң арисида Мени «муқәддәс» дәп һөрмәтлимидиңлар.
52 You shall see the land opposite you, which I will give to the sons of Israel, but you shall not enter into it.”
Шуңа сән Исраилларға беридиған шу зиминни удулуңда көрисән, лекин униңға кирәлмәйсән.
