Proverbs 6
1 [My] son, if you become surety for your friend, you shall deliver your hand to an enemy.
Akong anak, kung gigahin nimo ang imong salapi ingon nga bayad sa utang sa imong silingan, kung nagsaad ka alang sa utang sa usa ka tawo nga wala nimo mailhi,
2 For a man's own lips become a strong snare to him, and he is caught with the lips of his own mouth.
imong gilit-ag ang imong kaugalingon pinaagi sa imong saad ug nabihag ka pinaagi sa mga pulong sa imong baba.
3 [My] son, do what I command you, and deliver yourself; for on your friend's account you are come into the power of evil [men]: faint not, but stir up even your friend for whom you are become surety.
Kung nabihag ka pinaagi sa imong mga pulong, akong anak, buhata kini ug luwasa ang imong kaugalingon, sanglit nahulog ka man sa kamot sa imong silingan; lakaw ug ipaubos ang imong kaugalingon ug isulti ang imong kahimtang ngadto sa imong silingan.
4 Give not sleep to your eyes, nor slumber with your eyelids;
Ayaw pakatulga ang imong mga mata ug ayaw papahulaya ang imong mga pilok.
5 that you may deliver yourself as a doe out of the toils, and as a bird out of a snare.
Luwasa ang imong kaugalingon sama sa lagsaw gikan sa kamot sa mangangayam, sama sa langgam gikan sa kamot sa mangangayam ug langgam.
6 Go to the ant, O sluggard; and see, and emulate his ways, and become wiser than he.
Tan-awa ang hulmigas, ikaw nga tawong tapulan, hunahunaa ang iyang mga pamaagi, ug pagmanggialamon.
7 For whereas he has no husbandry, nor any one to compel him, and is under no master,
Kini walay pangulo, opisyal, o magmamando,
8 he prepares food for himself in the summer, and lays by abundant store in harvest. Or go to the bee, and learn how diligent she is, and how earnestly she is engaged in her work; whose labours kings and private men use for health, and she is desired and respected by all: though weak in body, she is advanced by honouring wisdom.
apan nag-andam kini ug pagkaon sa ting-init ug sa panahon sa ting-ani nagtigom kini kung unsay kaonon.
9 How long will you lie, O sluggard? and when will you awake out of sleep?
Hangtod kanus-a ka matulog, ikaw nga tawong tapulan? Kanus-a ka man mobangon sa imong pagkatulog?
10 You sleep a little, and you rest a little, and you slumber a short [time], and you fold your arms over your breast a little.
“Diyutay nga pagkatulog, diyutay nga pagpahulay, gamay nga pagtiklop sa mga kamot aron sa pagpahulay”—
11 Then poverty comes upon you as an evil traveller, and lack as a swift courier: but if you be diligent, your harvest shall arrive as a fountain, and poverty shall flee away as a bad courier.
ug ang imong kakabos moabot sama sa kawatan ug ang imong panginahanglanon sama sa armadong sundalo.
12 A foolish man and a transgressor goes in ways that are not good.
Ang walay hinungdan nga tawo—ang daotang tawo—nagkinabuhi pinaagi sa pagkabaliko sa iyang sinultihan,
13 And the same winks with the eye, and makes a sign with his foot, and teaches with the beckonings of his fingers.
nagapangidhat ang iyang mga mata, nagasinyas gamit ang iyang mga tiil ug nagatudlo gamit ang iyang mga tudlo.
14 [His] perverse heart devises evils: at all times such a one causes troubles to a city.
Nagplano siya ug daotan uban sa iyang malinlahong kasingkasing; kanunay siyang nagabuhat ug kasamok.
15 Therefore his destruction shall come suddenly; overthrow and irretrievable ruin.
Busa sa kalit modangat kaniya ang iyang kalisdanan; sa diyutay nga panahon mabuak siya nga walay kaayohan.
16 For he rejoices in all things which God hates, and he is ruined by reason of impurity of soul.
Adunay unom ka mga butang nga gidumtan ni Yahweh, pito nga malaw-ay alang kaniya.
17 The eye of the haughty, a tongue unjust, hands shedding the blood of the just;
Ang mga mata sa mapahitas-ong tawo, ang dila nga nagapamakak, mga kamot nga nagpaawas sa dugo sa mga tawong walay sala,
18 and a heart devising evil thoughts, and feet hastening to do evil, —[are hateful to God].
ang kasingkasing nga mobuhat ug daotang mga laraw, mga tiil nga dali lang modagan sa pagbuhat ug daotan,
19 An unjust witness kindles falsehoods, and brings on quarrels between brethren.
ang saksi nga nagabuga ug mga bakak ug ang tawo nga nagtanom ug kasamok taliwala sa managsoon.
20 [My] son, keep the laws of your father, and reject not the ordinances of your mother:
Akong anak, tumana ang mando sa imong amahan ug ayaw isalikway ang gitudlo sa imong inahan.
21 but bind them upon your soul continually, and hang them as a chain about your neck.
Kanunay kining ihigot diha sa imong kasingkasing; ihigot kini sa imong liog.
22 Whenever you walk, lead this along and let it be with you; that it may talk with you when you wake.
Kung maglakaw ka, mogiya kini kanimo; kung matulog ka, mobantay kini kanimo; ug kung magmata ka, motudlo kini kanimo.
23 For the commandment of the law is a lamp and a light; a way of life; reproof also and correction:
Kay ang mga pagmando mao ang lampara, ug ang pagtudlo mao ang kahayag; ang pagbadlong sa pagpanton mao ang dalan sa kinabuhi.
24 to keep you continually from a married woman, and from the calumny of a strange tongue.
Ipahilayo ka niini gikan sa daotang babaye, gikan sa malumo nga mga pulong sa mananapaw.
25 Let not the desire of beauty overcome you, neither be you caught by your eyes, neither be captivated with her eyelids.
Ayaw kaibog diha sa imong kasingkasing sa iyang kaanyag ug ayaw itugot nga madani ka sa iyang mga pilok.
26 For the value of a harlot is as much as of one loaf; and a woman hunts for the precious souls of men.
Ang pakigdulog sa babayeng gabaligya ug dungog nagkantidad lamang sa usa ka tinapay, apan ang asawa sa uban maoy hinungdan nga kawad-an ka sa imong kinabuhi.
27 Shall any one bind fire in his bosom, and not burn his garments?
Makahimo ba sa pagdala ug kalayo ang tawo sa iyang dughan nga dili masunog ang iyang bisti?
28 or will any one walk on coals of fire, and not burn his feet?
Makahimo ba sa paglakaw sa baga ang tawo nga dili mapaso ang iyang mga tiil?
29 So is he that goes in to a married woman; he shall not be held guiltless, neither any one that touches her.
Mao usab ang tawo nga modulog sa asawa sa iyang silingan; ang tawo nga modulog kaniya pagasilotan gayod.
30 It is not to be wondered at if one should be taken stealing, for he steals that when hungry he may satisfy his soul:
Ang mga tawo dili motamay sa kawatan kung mangawat kini aron sa pagtagbaw sa iyang panginahanglan sa dihang gutom kini.
31 but if he should be taken, he shall repay sevenfold, and shall deliver himself by giving all his goods.
Apan kung masakpan siya, magbayad gayod siya sa makapito ka pilo sa kung unsa ang iyang gikawat; kinahanglan iyang ihatag ang tanan nga adunay bili diha sa iyang panimalay.
32 But the adulterer through lack of sense procures destruction to his soul.
Ang tawo nga nanapaw walay panabot; ang tawo nga mobuhat niini naglaglag sa iyang kaugalingon.
33 He endures both pain and disgrace, and his reproach shall never be wiped off.
Mga samad ug kaulawan mao ang angay kaniya ug ang iyang kaulawan dili mawala.
34 For the soul of her husband is full of jealousy: he will not spare in the day of vengeance.
Kay ang pangabugho makapasuko pag-ayo sa usa ka lalaki; dili siya magpakita ug kaluoy kung manimalos siya.
35 He will not forego [his] enmity for any ransom: neither will he be reconciled for many gifts.
Dili siya modawat ug bayad ug dili siya mahaylo, bisan ug hatagan nimo siya ug daghang gasa.
