Proverbs 23
1 If you sit to sup at the table of a prince, consider attentively the things set before you:
Катта әрбаб билән һәмдәстихан болсаң, Алдиңдики ким екәнлигини убдан ойлан.
2 and apply your hand, knowing that it behoves you to prepare such [meats]: but if you are very insatiable,
Иштийиң яман болса, Гелиңға пичақ тәңләп турғандәк өзүңни тарт.
3 desire not his provisions; for these belong to a false life.
Униң назу-немәтлирини тама қилма, Улар адәм алдайдиған тамақлардур.
4 If you are poor, measure not yourself with a rich man; but refrain yourself in your wisdom.
Бай болимән дәп өзүңни упратма; Өзүңниң зеһниңни бу ишқа қаратма.
5 If you should fix your eye upon him, he will disappear; for wings like an eagle's are prepared for him, and he returns to the house of his master.
[Байлиқларға] көз тикишиң биләнла, улар йоқ болиду; Пул-мал дәрвәқә өзигә қанат ясап, Худди бүркүттәк асманға учуп кетәр.
6 Sup not with an envious man, neither desire you his meats:
Ач көзниң ненини йемә, Униң есил назу-немәтлирини тама қилма;
7 so he eats and drinks as if any one should swallow a hair, and do not bring him in to yourself, nor eat your morsel with him:
Чүнки униң көңли қандақ болғандәк, өзиму шундақ. У ағзида: — Қени, алсила, ичсилә! — десиму, Бирақ көңлидә сени ойлиғини йоқ.
8 for he will vomit it up, and spoil your fair words.
Йегән бир жутум таамниму қусуветисән, Униңға қилған чирайлиқ сөзлириңму бекарға кәткән болиду.
9 Say nothing in the ears of a fool, lest at any time he sneer at your wise words.
Ахмаққа йол көрситип салма, Чүнки у әқил сөзлириңни көзгә илмас.
10 Remove not the ancient landmarks; and enter not upon the possession of the fatherless:
Қедимдә бекиткән йәрниң пасил ташлирини йөткимә, Житимларниң етизлириғиму аяқ басма;
11 for the Lord is their redeemer; he is mighty, and will plead their cause with you.
Чүнки уларниң Һәмҗәмәт-Қутқузғучиси интайин күчлүктур; У Өзи улар үчүн үстүңдин дәва қилар.
12 Apply your heart to instruction, and prepare your ears for words of discretion.
Несиһәткә көңүл қой, Илим-билимләргә қулақ сал.
13 Refrain not from chastening a child; for if you beat him with the rod, he shall not die.
Балаңға тәрбийә бериштин еринмә; Әгәр таяқ билән урсаң, у өлүп кәтмәйду;
Сән уни таяқ билән урсаң, Бәлким уни тәһтисарадин қутқузивалисән. (Sheol h7585)
15 Son, if your heart be wise, you shall also gladden my heart;
И оғлум, дана болсаң, Мениң қәлбим қанчә хуш болар еди!
16 and your lips shall converse with my lips, if they be right.
Ағзиңда орунлуқ сөзләр болса, ич-ичимдин шатлинимән.
17 Let not your heart envy sinners: but be you in the fear of the Lord all the day.
Гуна садир қилғучиларға рәшк қилма, Һәрдайим Пәрвәрдигардин әймиништә турғин;
18 For if you should keep these things, you shall have posterity; and your hope shall not be removed.
Шундақ қилғиниңда җәзмән көридиған яхши күнүң болиду, Арзу-үмүтүң бекарға кәтмәс.
19 Hear, [my] son, and be wise, and rightly direct the thoughts of your heart.
И оғлум, сөзүмгә қулақ селип дана бол, Қәлбиңни [Худаниң] йолиға башлиғин.
20 Be not a wine-bibber, neither continue long at feasts, and purchases of flesh:
Мәйхорларға арилашма, Нәпси яман гөшхорлар билән барди-кәлди қилма;
21 for every drunkard and whoremonger shall be poor; and every sluggard shall clothe himself with tatters and ragged garments.
Чүнки һарақкәш билән нәпси яман ахирида йоқсуллуқта қалар, Ғәпләт уйқисиға патқанларға җәндә кийимни кийгүзәр.
22 Listen, [my] son, to your father which begot you, and despise not [your mother] because she is grown old.
Сени тапқан атаңниң сөзини аңла, Анаң қериғанда униңға һөрмәтсизлик қилма.
Һәқиқәтни сетивал, Уни һәргиз сетивәтмә. Даналиқ, тәрбийә вә йорутулушниму ал.
24 A righteous father brings up [his children] well; and his soul rejoices over a wise son.
Һәққаний балиниң атиси чоң хошаллиқ тапар; Дана оғулни тапқан атиси униңдин хурсән болар.
25 Let your father and your mother rejoice over you, and let her that bore you be glad.
Ата-анаңни сөйүндүрүп, Сени туққан анаңни хуш қил.
26 [My] son, give me your heart, and let your eyes observe my ways.
И оғлум, қәлбиңни маңа тапшур; Көзлириңму һаятлиқ йоллиримға тикилсун!
27 For a strange house is a vessel full of holes; and a strange well is narrow.
Чүнки паһишә аял чоңқур оридур, Бузуқ ят аял тар зиндандур;
28 For such a one shall perish suddenly; and every transgressor shall be cut off.
Улар қарақчидәк мөкүвелип, Инсанийәт арисидики вапасизларни көпәйтәр.
29 Who [has] woe? who trouble? who [has] quarrels? and who vexations and disputes? who [has] bruises without a cause? whose eyes are livid?
Кимдә азап бар? Кимдә дәрд-әләм? Ким җедәл ичидә қалар? Ким налә-пәряд көтирәр? Ким сәвәпсиз ярилинар? Кимниң көзи қизирип кетәр?
30 Are not those of them that stay long at wine? [are] not [those] of them that haunt [the places] where banquets are? Be not drunk with wine; but converse with just men, and converse [with them] openly.
Дәл шарап үстидә узун олтарған, Әбҗәш шараптин тетишқа алдириған мәйхорлар!
31 For if you should set your eyes on bowls and cups, you shall afterwards go more naked than a pestle.
Шарапниң әҗайип қизиллиғиға, униң җамдики җулалиғиға, Кишиниң гелидин шундақ силиқ өткәнлигигә мәптун болуп қалма!
32 But at last [such a one] stretches himself out as one struck by a serpent, and venom is diffused through him as by a horned serpent.
Ахирида у зәһәрлик иландәк чеқивалиду, Оқ иландәк нәштирини санҗийду.
33 Whenever your eyes shall behold a strange woman, then your mouth shall speak perverse things.
Көз алдиңда ғәлитә мәнзириләр көрүниду, Ағзиңдин қалаймиқан сөзләр чиқиду.
34 And you shall lie as in the midst of the sea, and as a pilot in a great storm.
Худди деңиз-океанларда ләйләп қалғандәк, Йәлкәнлик кеминиң мома яғичи үстидә ятқандәк болисән.
35 And you shall say, They struck me, and I was not pained; and they mocked me, and I knew it not: when will it be morning, that I may go and seek those with whom I may go in company?
Сән чоқум: — Бириси мени урди, лекин мән яриланмидим! Бириси мени таяқ билән урди, бирақ ағриғини сәзмидим!» — дәйсән. Бирақ сән йәнә: «Һошумға кәлсәмла, мән йәнила шарапни издәймән! — дәйсән.
