Proverbs 22
1 A fair name is better than much wealth, and good favour is above silver and gold.
Cenniejsze [jest] dobre imię niż wielkie bogactwa, a przychylność lepsza niż srebro i złoto.
2 The rich and the poor meet together; but the Lord made them both.
Bogaty i ubogi spotykają się, PAN jest stwórcą obydwu.
3 An intelligent man seeing a bad man severely punished is himself instructed, but fools pass by and are punished.
Roztropny dostrzega zło i ukrywa się, ale prości idą dalej i ponoszą karę.
4 The fear of the Lord is the offspring of wisdom, and wealth, and glory, and life.
Owocem pokory i bojaźni PANA jest bogactwo, chwała i życie.
5 Thistles and snares are in perverse ways; but he that keeps his soul will refrain from them.
Ciernie i sidła [są] na drodze przewrotnego; kto strzeże swej duszy, trzyma się z dala od nich.
Pouczaj dziecko w drodze, którą ma iść, a gdy się zestarzeje, nie odstąpi od niej.
7 The rich will rule over the poor, and servants will lend to their own masters.
Bogaty panuje nad ubogimi, a ten, co pożycza, jest sługą tego, który mu pożycza.
8 He that sows wickedness shall reap troubles; and shall fully receive the punishment of his deeds. God loves a cheerful and liberal man; but [a man] shall fully prove the folly of his works.
Kto sieje nieprawość, będzie żąć cierpienie, a rózga jego gniewu przepadnie.
9 He that has pity on the poor shall himself be maintained; for he has given of his own bread to the poor. He that gives liberally secures victory an honour; but he takes away the life of them that posses [them].
Kto ma dobrotliwe oko, będzie błogosławiony, bo dzieli się swym chlebem z ubogim.
10 Cast out a pestilent person from the council, and strife shall go out with him; for when he sits in the council he dishonours all.
Wyrzuć szydercę, a ustanie spór, owszem, zakończy się kłótnia i zniewaga.
11 The Lord loves holy hearts, and all blameless persons are acceptable with him: a king rules with his lips.
Kto kocha czystość serca, tego wdzięk warg sprawi, że król [będzie] jego przyjacielem.
12 But the eyes of the Lord preserve discretion; but the transgressor despises [wise] words.
Oczy PANA strzegą wiedzy, a on obala słowa przewrotnego.
13 The sluggard makes excuses, and says, [There is] a lion in the ways, and murderers in the streets.
Leniwy mówi: Lew jest na dworze, będę zabity na środku ulicy.
14 The mouth of a transgressor is a deep pit; and he that is hated of the Lord shall fall into it. Evil ways are before a man, and he does not like to turn away from them; but it is needful to turn aside from a perverse and bad way.
Usta obcych [kobiet są] głębokim dołem; wpadnie tam ten, na kogo PAN się gniewa.
15 Folly is attached to the heart of a child, but the rod and instruction are [then] far from him.
Głupota jest przywiązana do serca dziecka, ale rózga karności wypędzi ją z niego.
16 He that oppresses the poor, increases his own substance, yet gives to the rich so as to make it less.
Kto ciemięży ubogiego, aby przysporzyć sobie [bogactwa, i] kto daje bogatemu, pewnie zubożeje.
17 Incline your ear to the words of wise men: hear also my word, and apply your heart,
Nadstaw ucha i słuchaj słów mędrców, i skłoń swe serce do mojej wiedzy;
18 that you may know that they are good: and if you lay them to heart, they shall also gladden you on your lips.
Bo to miło, jeśli zachowasz je w swoim sercu, będą razem ułożone na wargach.
19 That your hope may be in the Lord, and he may make your way known to you.
Oznajmiłem to dzisiaj właśnie tobie, abyś pokładał ufność w PANU.
20 And do you too repeatedly record them for yourself on the table of your heart, for counsel and knowledge.
Czy nie napisałem ci znamienitych rzeczy zawierających rady i wiedzę;
21 I therefore teach you truth, and knowledge good to hear; that you may answer words of truth to them that question you.
Aby dać ci poznać pewność słów prawdy; abyś umiał odpowiedzieć słowami prawdy tym, którzy do ciebie posyłają?
22 Do no violence to the poor, for he is needy: neither dishonour the helpless [man] in the gates.
Nie okradaj nędzarza, ponieważ jest ubogi, ani nie uciskaj w bramie biednego.
23 For the Lord will plead his cause, and you shall deliver your soul in safety.
PAN bowiem będzie bronił ich sprawy i wydrze duszę tym, którzy im wydzierają.
24 Be not companion to a furious man; neither lodge with a passionate man:
Nie przyjaźnij się z człowiekiem gniewliwym i nie obcuj z człowiekiem porywczym.
25 lest you learn of his ways, and get snares to your soul.
Byś nie przywykł do jego dróg i nie zastawił sideł na swą duszę.
26 Become not surety from respect of a man's person.
Nie bądź z tych, którzy dają porękę, ani z tych, którzy ręczą za długi;
27 For if those have not whence to give compensation, they will take the bed [that is] under you.
Jeśli nie masz czym zapłacić, dlaczego miałby ktoś zabrać spod ciebie posłanie?
28 Remove not the old landmarks, which your fathers placed.
Nie przesuwaj dawnej granicy, którą ustalili twoi ojcowie.
29 It is fit that an observant man and [one] diligent in his business should attend on kings, and not attend on slothful men.
Widzisz człowieka pilnego w swoich sprawach? On będzie stał przed królami, nie będzie stał przed podłymi.
