Proverbs 21
1 As a rush of water, so is the king's heart in God's hand: he turns it wherever he may desire to point out.
Ang kasingkasing sa hari usa ka nagadagayday nga tubig diha sa kamot ni Yahweh; gipasimang niya kini sa bisan asa niya gusto.
2 Every man seems to himself righteous; but the Lord directs the hearts.
Ang tagsatagsa ka pamaagi sa tawo matarong sa iyang kaugalingon nga mga mata, apan si Yahweh ang magatimbangtimbang sa mga kasingkasing.
3 To do justly and to speak truth, are more pleasing to God than the blood of sacrifices.
Ang pagbuhat sa pagkamatarong ug pagkamakiangayon labi pang dawaton ni Yahweh kay sa halad.
4 A high-minded man is stout-hearted in [his] pride; and the lamp of the wicked is sin.
Ang mapahitas-on nga mga mata ug mapasigarbohon nga kasingkasing— ang suga sa daotan— mga sala.
Ang mga laraw sa makugihon mogiya lamang ngadto sa pagkamauswagon, apan ang tagsatagsa nga nagabuhat nga madalidalion mosangko lamang sa kawalad-on.
6 He that gathers treasures with a lying tongue pursues vanity [on] to the snares of death.
Ang pagbaton ug mga bahandi pinaagi sa bakakon nga dila usa ka lumalabayng inalisngaw nga aso ug usa ka lit-ag nga makapatay.
7 Destruction shall lodge with the ungodly; for they refuse to do justly.
Ang kabangis sa daotan mao ang moguyod kanila palayo, kay nagdumili man sila sa pagbuhat sa katarong.
8 To the froward God sends froward ways; for his works are pure and right.
Baliko ang dalan sa tawong sad-an, apan siya nga putli nagabuhat ug matarong.
9 [It is] better to dwell in a corner on the house-top, than in plastered [rooms] with unrighteousness, and in an open house.
Mas maayo pa nga mopuyo sa lawak sa ibabaw sa balay kaysa mopuyo sa balay uban ang asawa nga malalison.
10 The soul of the ungodly shall not be pitied by any man.
Ang pangpagana sa daotan nangita sa pagkadaotan; walay kaluoy nga makit-an sa iyang mga silingan diha sa iyang mga mata.
11 When an intemperate man is punished the simple becomes wiser: and a wise man understanding will receive knowledge.
Sa dihang masilotan na ang matamayon, ang walay alamag mahimong maalamon, ug sa dihang pahamatngonan ang maalamon nga tawo, madugangan ang iyang kahibalo.
12 A righteous man understands the hearts of the ungodly: and despises the ungodly for their wickedness.
Siya nga nagabuhat ug matarong nagabantay sa balay sa daotan; iyang ipasukamod ang daotan ngadto sa pagkagun-ob.
13 He that stops his ears from hearing the poor, himself also shall cry, and there shall be none to hear [him].
Siya nga magasampong sa iyang mga igdulungog sa mga pagtuaw sa mga kabos, magatuaw usab siya, apan dili siya patalinghogan.
14 A secret gift calms anger: but he that forbears to give stirs up strong wrath.
Makapahupay sa kasuko ang gasa sa tago ug makapahupay sa hilabihan nga kaligutgot ang gasa sa tago.
15 [It is] the joy of the righteous to do judgement: but a holy [man] is abominable with evil-doers.
Sa dihang mapahamtang na ang katarong, magdala kini ug kalipay ngadto sa tawo nga nagabuhat sa matarong, apan magdala kini ug kalisang sa nagabuhat ug daotan.
16 A man that wanders out of the way of righteousness, shall rest in the congregation of giants.
Siya nga nahisalaag gikan sa dalan sa panabot, magapahulay siya ngadto sa tigomanan sa mga patay.
17 A poor man loves mirth, loving wine and oil in abundance;
Bisan kinsa nga nahigugma sa kahilayan mahimo nga kabos; siya nga nahigugma sa bino ug lana dili maadunahan.
18 and a transgressor is the abomination of a righteous man.
Ang daotan nga tawo maoy lukat alang sa nagabuhat ug matarong, ug ang maluibon maoy lukat alang sa matinud-anon.
19 [It is] better to dwell in a wilderness than with a quarrelsome and talkative and passionate woman.
Mas maayo pang magpuyo sa kamingawan kay sa uban ang babaye nga tigpasiugda ug kasamok ug hilabihan ka bagulbolan.
20 A desirable treasure will rest on the mouth of the wise; but foolish men will swallow it up.
Adunay bililhon nga bahandi ug lana sa panimalay sa manggialamon, apan usik-usikan lamang kini sa tawong buangbuang.
21 The way of righteousness and mercy will find life and glory.
Siya nga nagabuhat ug matarong ug manggiluluy-on— kining tawhana makakaplag ug kinabuhi, pagkamatarong, ug kadungganan.
22 A wise man assaults strong cities, and demolishes the fortress in which the ungodly trusted.
Ang tawong maalamon makakatkat sa siyudad sa mga bantogan, ug mapokan niya ang mga salipdanan nga diin ilang gisaligan.
23 He that keeps his mouth and his tongue keeps his soul from trouble.
Bisan kinsa nga magabantay sa iyang baba ug sa iyang dila magapahilayo sa iyang kaugalingon sa kasamok.
24 A bold and self-willed and insolent [man] is called a pest: and he that remembers injuries is a transgressor.
Ang mapahitas-on ug mapasigarbohon nga tawo— “Matamayon” ang iyang ngalan— nagabuhat uban ang mapalabilabihon nga garbo.
25 Desires kill the sluggard; for his hands do not choose to do anything.
Ang tinguha sa tapolan makapatay kaniya, kay ang iyang mga kamot nagadumili sa pagtrabaho.
26 An ungodly man entertains evil desires all the day: but the righteous is unsparingly merciful and compassionate.
Sa tibuok adlaw nagatinguha ug nagatinguha pa gayod siya, apan siya nga nagabuhat ug matarong nagahatag ug wala nagatihiktihik.
27 The sacrifices of the ungodly are abomination to the Lord, for they offer them wickedly.
Dulomtanan ang halad sa tawong daotan; mas dulomtanan pa gayod kini kung dad-on niya kini uban sa daotan nga mga tinguha.
28 A false witness shall perish; but an obedient man will speak cautiously.
Mahanaw ang bakakon nga saksi, apan siya nga nagapatalinghog magasulti sa tanang panahon.
29 An ungodly man impudently withstands with his face; but the upright man himself understands his ways.
Ang usa ka tawong daotan magapagahi sa iyang panagway, apan ang tawong matinud-anon masaligon mahitungod sa iyang mga paagi.
30 There is no wisdom, there is no courage, there is no counsel against the ungodly.
Wala gayoy kaalam, wala gayoy panabot, ug wala gayoy tambag nga makabarog batok kang Yahweh.
31 A horse is prepared for the day of battle; but help is of the Lord.
Giandam ang kabayo alang sa adlaw sa pagpakiggubat, apan ang kadaogan iya lamang kang Yahweh.
