Proverbs 25
1 These are the miscellaneous instructions of Solomon, which the friends of Ezekias king of Judea copied out.
Teć są przypowieści Salomonowe, które zebrali mężowie Ezechyjasza, króla Judzkiego.
2 The glory of God conceals a matter: but the glory of a king honours business.
Sława to Boża, taić sprawę; ale sława królów, wywiadywać się rzeczy.
3 Heaven is high, and earth is deep, and a king's heart is unsearchable.
Wysokość niebios, i głębokość ziemi, i serce królów nie są doścignione.
4 Beat the drossy silver, and it shall be made entirely pure.
Odejm zużelicę od srebra, a wynijdzie odlewającemu naczynie kosztowne.
5 Slay the ungodly from before the king, and his throne shall prosper in righteousness.
Odejm niezbożnika od oblicza królewskiego, a umocni się w sprawiedliwości stolica jego.
6 Be not boastful in the presence of the king, and remain not in the places of princes;
Nie udawaj się za zacnego przed królem, a na miejscu wielmożnych nie stawaj;
7 for [it is] better for thee that it should be said, Come up to me, than that [one] should humble thee in the presence of the prince; speak of that which thine eyes have seen.
Bo lepiej jest, iż ci rzeką: Postąp sam: a niżeliby cię zniżyć miano przed księciem; co widują oczy twoje.
8 Get not suddenly into a quarrel, lest thou repent at last.
Nie pokwapiaj się do swaru, byś snać na ostatek nie wiedział, co masz czynić, gdyby cię zawstydził bliźni twój.
9 Whenever thy friend shall reproach thee, retreat backward, despise [him] not;
Prowadź do końca sprawę swoję z przyjacielem twoim, a tajemnicy drugiego nie objawiaj;
10 lest thy friend continue to reproach thee, so thy quarrel and enmity shall not depart, but shall be to thee like death. Favour and friendship set [a man] free, which do thou keep for thyself, lest thou be made liable to reproach; but take heed to thy ways peaceably.
By cię snać nie zelżył ten, co cię słucha, a niesława twoja zostałaby na tobie.
11 [As] a golden apple in a necklace of sardius, so [is it] to speak a [wise] word.
Jakie jest jabłko złote z wyrzezaniem srebrnem, takieć jest słowo do rzeczy powiedziane.
12 In an ear-ring of gold a precious sardius is also set; [so is] a wise word to an obedient ear.
Ten, który mądrze napomina, jest u tego, co słucha, jako nausznica złota, i klejnot z szczerego złota.
13 As a fall of snow in the time of harvest is good against heat, so a faithful messenger [refreshes] those that send him; for he helps the souls of his employers.
Jako zimno śnieżne czasu żniwa: tak poseł wierny tym, którzy go posyłają; bo dusze panów swych ochładza.
14 As winds and clouds and rains are most evident [objects], so is he that boasts of a false gift.
Człowiek, który się chlubi darem zmyślonym, jest jako wiatr i obłoki bez deszczu.
15 In long-suffering is prosperity to kings, and a soft tongue breaks the bones.
Książę cierpliwością bywa zmiękczony, a język łagodny kości łamie.
16 Having found honey, eat [only] what is enough, lest haply thou be filled, and vomit it up.
Znajdzieszli miód, jedzże, ileć potrzeba, by snać objadłszy się go nie zwrócił.
17 Enter sparingly into thy friend's house, lest he be satiated with thy company, and hate thee.
Powściągnij nogę twoję od domu bliźniego twego, by snać będąc ciebie syt, nie miał cię w nienawiści.
18 [As] a club, and a dagger, and a pointed arrow, so also is a man who bears false witness against his friend.
Każdy, kto mówi fałszywe świadectwo przeciw bliźniemu swemu, jest jako młot, i miecz, i strzała ostra.
19 The way of the wicked and the foot of the transgressor shall perish in an evil day.
Ufność w człowieku przewrotnym jest w dzień ucisku jako ząb wyłamany i noga wywiniona.
20 As vinegar is bad for a sore, so trouble befalling the body afflicts the heart. As a moth in a garment, and a worm in wood, so the grief of a man hurts the heart.
Jako ten, który zewłoczy odzienie czasu zimy, albo leje ocet na saletrę, taki jest ten, który śpiewa pieśni sercu smutnemu.
21 If thine enemy hunger, feed him; if he thirst, give him drink;
Jeźliżeby łaknął ten, co cię nienawidzi, nakarm go chlebem; a jeźliby pragnął, daj mu się napić wody;
22 for so doing thou shalt heap coals of fire upon his head, and the Lord shall reward thee [with] good.
Bo węgle rozpalone zgromadzisz na głowę jego, a Pan ci nagrodzi.
23 The north wind raises clouds; so an impudent face provokes the tongue.
Jako wiatr północny deszcz przynosi: tak przynosi twarz gniewliwą język uszczypliwy.
24 [It is] better to dwell on a corner of the roof, than with a railing woman in an open house.
Lepiej mieszkać w kącie pod dachem, niżeli z żoną swarliwą w domu przestronnym.
25 As cold water is agreeable to a thirsting soul, so is a good message from a land far off.
Jako woda chłodna duszy pragnącej: tak wieść dobra z ziemi dalekiej.
26 As if one should stop a well, and corrupt a spring of water, so [is it] unseemly for a righteous man to fall before an ungodly man.
Jako źródło nogami pomącone, albo zdrój zepsuty: tak sprawiedliwy, który upada przed niezbożnym.
27 [It is] not good to eat much honey; but it is right to honour venerable sayings.
Jako jeść wiele miodu nie jest rzecz dobra: tak szukanie własnej sławy jest niesławne.
28 As a city whose walls are broken down, and which is unfortified, so is a man who does anything without counsel.
Mąż, który nie ma mocy nad duchem swoim, jest jako miasto rozwalone bez muru.
