Proverbs 25

1 These are more wise sayings of Solomon, copied out by the men of Hezekiah, king of Judah.

ئەمانەش هەر پەندی سلێمانن کە پیاوەکانی حەزقیای پاشای یەهودا نووسیویانەتەوە:

2 It is the glory of God to keep a thing secret: but the glory of kings is to have it searched out.

شکۆمەندیی خودا لە شاردنەوەی بابەتدایە، شکۆمەندیی پاشایانیش لە لێکۆڵینەوەی بابەتدایە.

3 The heaven is high and the earth is deep, and the hearts of kings may not be searched out.

هەروەک ئاسمان بۆ بەرزییە و زەوی بۆ قووڵییە، دڵی پاشایانیش ناپشکنرێت.

4 Take away the waste from silver, and a vessel will come out for the silver-worker.

خڵت لە زیو داماڵە، ئەو کاتە دەتوانرێت کەرەستەی لێ دروستبکرێت.

5 Take away evil-doers from before the king, and the seat of his power will be made strong in righteousness.

بەدکار لەبەردەم پاشا داماڵە، بە ڕاستودروستی تەختەکەی دەچەسپێت.

6 Do not take glory for yourself before the king, and do not put yourself in the place of the great:

لەبەردەم پاشا خۆت بەرز مەکەرەوە، لە شوێنی گەورە پیاوان ڕامەوەستە.

7 For it is better to have it said to you, Come up here; than for you to be put down in a lower place before the ruler.

وا چاکترە پێت بگوترێت: «سەربکەوە بۆ ئێرە،» نەک لەلای میر تەریق بیتەوە. ئەوەی بە چاوی خۆت بینیت،

8 Do not be quick to go to law about what you have seen, for what will you do in the end, when your neighbour has put you to shame?

خێرا مەیبە بۆ دادگا، چونکە لە کۆتاییەکەی چی دەکەیت ئەگەر دراوسێکەت شەرمەزاری کردیت؟

9 Have a talk with your neighbour himself about your cause, but do not give away the secret of another:

کە باسی کێشەکەت دەکەیت لەگەڵ دراوسێکەت، نهێنی خەڵکی دیکە مەدرکێنە،

10 Or your hearer may say evil of you, and your shame will not be turned away.

نەوەک گوێگرێک شەرمەزارت بکات، جا ناوە زڕاوەکەت لێ نابێتەوە.

11 A word at the right time is like apples of gold in a network of silver.

سێوێکی زێڕە و لە زیو گیراوە، ئەو قسەیەی لە کاتی خۆیدا دەکرێت.

12 Like a nose-ring of gold and an ornament of the best gold, is a wise man who says sharp words to an ear ready to give attention.

وەک گوارەی زێڕە و خشڵی زێڕی بێگەردە، سەرزەنشتی دانا بۆ گوێی بیسەر.

13 As the cold of snow in the time of grain-cutting, so is a true servant to those who send him; for he gives new life to the soul of his master.

وەک ساردی بەفرە لە ڕۆژی دروێنەدا، نوێنەری دەستپاک بۆ ئەوانەی دەینێرن، دڵی گەورەکانی فێنک دەکاتەوە.

14 As clouds and wind without rain, so is one who takes credit for an offering he has not given.

هەور و بای بێ بارانە، ئەوەی شانازی بە دیاری بکات و نەیبەخشێت.

15 A judge is moved by one who for a long time undergoes wrongs without protest, and by a soft tongue even bone is broken.

بە نەسرەوتن فەرمانڕەوا قایل دەکرێت، زمانی نەرمیش ئێسک دەشکێنێت.

16 If you have honey, take only as much as is enough for you; for fear that, being full of it, you may not be able to keep it down.

ئەگەر هەنگوینت دۆزییەوە بەگوێرەی پێویست بیخۆ، ئەگینا پڕ دەبیت و دەیڕشێنیتەوە.

17 Let not your foot be frequently in your neighbour's house, or he may get tired of you, and his feeling be turned to hate.

بە کەمی پێت لە ماڵی دراوسێکەت دابنێ، ئەگینا لێت تێر دەبێت و ڕقی لێت دەبێتەوە.

18 One who gives false witness against his neighbour is a hammer and a sword and a sharp arrow.

وەک کوتەک و شمشێر و تیری تیژە، ئەوەی شایەتی درۆ لەسەر دراوسێکەی بدات.

19 Putting one's faith in a false man in time of trouble is like a broken tooth and a shaking foot.

وەک ددانی کلۆر و قاچی لەجێ چووە، پشتبەستن بە ناپاک لە ڕۆژی تەنگانەدا.

20 Like one who takes off clothing in cold weather and like acid on a wound, is he who makes melody to a sad heart.

وەک داکەندنی بەرگ لە ڕۆژی سەرمادا، یان سرکەیە بەسەر سۆدەدا، چڕینی گۆرانی بۆ دڵتەنگ.

21 If your hater is in need of food, give him bread; and if he is in need of drink, give him water:

ئەگەر دوژمنەکەت برسی بوو نانی دەرخوارد بدە، ئەگەر تینووی بوو ئاوی بدەرێ.

22 For so you will put coals of fire on his head, and the Lord will give you your reward.

بەمە پشکۆ لەسەر سەری کەڵەکە دەکەیت، یەزدانیش پاداشتت دەداتەوە.

23 As the north wind gives birth to rain, so is an angry face caused by a tongue saying evil secretly.

بای باکوور باران دەهێنێت، زمانی پاشملەش ڕووی گرژ.

24 It is better to be living in an angle of the house-top, than with a bitter-tongued woman in a wide house.

باشترە لە گۆشەی سەربانێک نیشتەجێ بیت، نەک ماڵێکی هاوبەش لەگەڵ ژنێکی شەڕانی.

25 As cold water to a tired soul, so is good news from a far country.

وەک ئاوی ساردە بۆ گیانێکی شەکەت، هەواڵی خۆش لە وڵاتێکی دوور.

26 Like a troubled fountain and a dirty spring, is an upright man who has to give way before evil-doers.

وەک کانییەکی لێڵ و بیرێکی بۆگەنە، ئەو کەسە ڕاستودروستەی لەبەردەم بەدکار کۆڵ دەدات.

27 It is not good to take much honey: so he who is not looking for honour will be honoured.

زۆر خواردنی هەنگوین باش نییە، ڕێزدار نابێت ئەوەی داوای ڕێزلێنان بۆ خۆی دەکات.

28 He whose spirit is uncontrolled is like an unwalled town which has been broken into.

وەک شارێکی ڕووخاوی بێ شوورایە، ئەو پیاوەی بەسەر خۆیدا زاڵ نەبێت.