Proverbs 23
1 When you take your seat at the feast with a ruler, give thought with care to what is before you;
Катта әрбаб билән һәмдәстихан болсаң, Алдиңдики ким екәнлигини убдан ойлан.
2 And put a knife to your throat, if you have a strong desire for food.
Иштийиң яман болса, Гелиңға пичақ тәңләп турғандәк өзүңни тарт.
3 Have no desire for his delicate food, for it is the bread of deceit.
Униң назу-немәтлирини тама қилма, Улар адәм алдайдиған тамақлардур.
4 Take no care to get wealth; let there be an end to your desire for money.
Бай болимән дәп өзүңни упратма; Өзүңниң зеһниңни бу ишқа қаратма.
5 Are your eyes lifted up to it? it is gone: for wealth takes to itself wings, like an eagle in flight up to heaven.
[Байлиқларға] көз тикишиң биләнла, улар йоқ болиду; Пул-мал дәрвәқә өзигә қанат ясап, Худди бүркүттәк асманға учуп кетәр.
6 Do not take the food of him who has an evil eye, or have any desire for his delicate meat:
Ач көзниң ненини йемә, Униң есил назу-немәтлирини тама қилма;
7 For as the thoughts of his heart are, so is he: Take food and drink, he says to you; but his heart is not with you.
Чүнки униң көңли қандақ болғандәк, өзиму шундақ. У ағзида: — Қени, алсила, ичсилә! — десиму, Бирақ көңлидә сени ойлиғини йоқ.
8 The food which you have taken will come up again, and your pleasing words will be wasted.
Йегән бир жутум таамниму қусуветисән, Униңға қилған чирайлиқ сөзлириңму бекарға кәткән болиду.
9 Say nothing in the hearing of a foolish man, for he will put no value on the wisdom of your words.
Ахмаққа йол көрситип салма, Чүнки у әқил сөзлириңни көзгә илмас.
10 Do not let the landmark of the widow be moved, and do not go into the fields of those who have no father;
Қедимдә бекиткән йәрниң пасил ташлирини йөткимә, Житимларниң етизлириғиму аяқ басма;
11 For their saviour is strong, and he will take up their cause against you.
Чүнки уларниң Һәмҗәмәт-Қутқузғучиси интайин күчлүктур; У Өзи улар үчүн үстүңдин дәва қилар.
12 Give your heart to teaching, and your ears to the words of knowledge.
Несиһәткә көңүл қой, Илим-билимләргә қулақ сал.
13 Do not keep back training from the child: for even if you give him blows with the rod, it will not be death to him.
Балаңға тәрбийә бериштин еринмә; Әгәр таяқ билән урсаң, у өлүп кәтмәйду;
Сән уни таяқ билән урсаң, Бәлким уни тәһтисарадин қутқузивалисән. (Sheol h7585)
15 My son, if your heart becomes wise, I, even I, will be glad in heart;
И оғлум, дана болсаң, Мениң қәлбим қанчә хуш болар еди!
16 And my thoughts in me will be full of joy when your lips say right things.
Ағзиңда орунлуқ сөзләр болса, ич-ичимдин шатлинимән.
17 Have no envy of sinners in your heart, but keep in the fear of the Lord all through the day;
Гуна садир қилғучиларға рәшк қилма, Һәрдайим Пәрвәрдигардин әймиништә турғин;
18 For without doubt there is a future, and your hope will not be cut off.
Шундақ қилғиниңда җәзмән көридиған яхши күнүң болиду, Арзу-үмүтүң бекарға кәтмәс.
19 Give ear, my son, and be wise, guiding your heart in the right way.
И оғлум, сөзүмгә қулақ селип дана бол, Қәлбиңни [Худаниң] йолиға башлиғин.
20 Do not be among those who give themselves to wine-drinking, or among those who make themselves full with meat:
Мәйхорларға арилашма, Нәпси яман гөшхорлар билән барди-кәлди қилма;
21 For those who take delight in drink and feasting will come to be in need; and through love of sleep a man will be poorly clothed.
Чүнки һарақкәш билән нәпси яман ахирида йоқсуллуқта қалар, Ғәпләт уйқисиға патқанларға җәндә кийимни кийгүзәр.
22 Give ear to your father whose child you are, and do not keep honour from your mother when she is old.
Сени тапқан атаңниң сөзини аңла, Анаң қериғанда униңға һөрмәтсизлик қилма.
23 Get for yourself that which is true, and do not let it go for money; get wisdom and teaching and good sense.
Һәқиқәтни сетивал, Уни һәргиз сетивәтмә. Даналиқ, тәрбийә вә йорутулушниму ал.
24 The father of the upright man will be glad, and he who has a wise child will have joy because of him.
Һәққаний балиниң атиси чоң хошаллиқ тапар; Дана оғулни тапқан атиси униңдин хурсән болар.
25 Let your father and your mother be glad, let her who gave you birth have joy.
Ата-анаңни сөйүндүрүп, Сени туққан анаңни хуш қил.
26 My son, give me your heart, and let your eyes take delight in my ways.
И оғлум, қәлбиңни маңа тапшур; Көзлириңму һаятлиқ йоллиримға тикилсун!
27 For a loose woman is a deep hollow, and a strange woman is a narrow water-hole.
Чүнки паһишә аял чоңқур оридур, Бузуқ ят аял тар зиндандур;
28 Yes, she is waiting secretly like a beast for its food, and deceit by her is increased among men.
Улар қарақчидәк мөкүвелип, Инсанийәт арисидики вапасизларни көпәйтәр.
29 Who says, Oh! who says, Ah! who has violent arguments, who has grief, who has wounds without cause, whose eyes are dark?
Кимдә азап бар? Кимдә дәрд-әләм? Ким җедәл ичидә қалар? Ким налә-пәряд көтирәр? Ким сәвәпсиз ярилинар? Кимниң көзи қизирип кетәр?
30 Those who are seated late over the wine: those who go looking for mixed wine.
Дәл шарап үстидә узун олтарған, Әбҗәш шараптин тетишқа алдириған мәйхорлар!
31 Keep your eyes from looking on the wine when it is red, when its colour is bright in the cup, when it goes smoothly down:
Шарапниң әҗайип қизиллиғиға, униң җамдики җулалиғиға, Кишиниң гелидин шундақ силиқ өткәнлигигә мәптун болуп қалма!
32 In the end, its bite is like that of a snake, its wound like the wound of a poison-snake.
Ахирида у зәһәрлик иландәк чеқивалиду, Оқ иландәк нәштирини санҗийду.
33 Your eyes will see strange things, and you will say twisted things.
Көз алдиңда ғәлитә мәнзириләр көрүниду, Ағзиңдин қалаймиқан сөзләр чиқиду.
34 Yes, you will be like him who takes his rest on the sea, or on the top of a sail-support.
Худди деңиз-океанларда ләйләп қалғандәк, Йәлкәнлик кеминиң мома яғичи үстидә ятқандәк болисән.
35 They have overcome me, you will say, and I have no pain; they gave me blows without my feeling them: when will I be awake from my wine? I will go after it again.
Сән чоқум: — Бириси мени урди, лекин мән яриланмидим! Бириси мени таяқ билән урди, бирақ ағриғини сәзмидим!» — дәйсән. Бирақ сән йәнә: «Һошумға кәлсәмла, мән йәнила шарапни издәймән! — дәйсән.
