Proverbs 23
1 When you take your seat at the feast with a ruler, give thought with care to what is before you;
Gdy usiądziesz do posiłku z władcą, zważaj pilnie, co jest przed tobą;
2 And put a knife to your throat, if you have a strong desire for food.
I przyłóż nóż do gardła, jeśli jesteś łakomy.
3 Have no desire for his delicate food, for it is the bread of deceit.
Nie pragnij jego przysmaków, bo to pokarm zwodniczy.
4 Take no care to get wealth; let there be an end to your desire for money.
Nie zabiegaj o bogactwo, porzuć swoją mądrość.
5 Are your eyes lifted up to it? it is gone: for wealth takes to itself wings, like an eagle in flight up to heaven.
Czy obrócisz swoje oczy na to, co jest niczym? Bo bogactwa robią sobie skrzydła i ulatują do nieba jak orzeł.
6 Do not take the food of him who has an evil eye, or have any desire for his delicate meat:
Nie jedz chleba człowieka, który ma złe oko, ani nie pożądaj jego przysmaków.
7 For as the thoughts of his heart are, so is he: Take food and drink, he says to you; but his heart is not with you.
Bo jak myśli w swym sercu, taki [on jest]. Jedz i pij – mówi do ciebie, ale jego serce nie jest z tobą.
8 The food which you have taken will come up again, and your pleasing words will be wasted.
Kęs, który zjadłeś, zwrócisz i utracisz swoje wdzięczne słowa.
9 Say nothing in the hearing of a foolish man, for he will put no value on the wisdom of your words.
Nie mów do uszu głupca, bo wzgardzi mądrością twoich słów.
10 Do not let the landmark of the widow be moved, and do not go into the fields of those who have no father;
Nie przesuwaj dawnej granicy i nie wchodź na pole sierot.
11 For their saviour is strong, and he will take up their cause against you.
Bo ich obrońca jest mocny, przeprowadzi ich sprawę przeciwko tobie.
12 Give your heart to teaching, and your ears to the words of knowledge.
Nakłoń swoje serce na pouczenie, a swe uszy na słowa rozumne.
13 Do not keep back training from the child: for even if you give him blows with the rod, it will not be death to him.
Nie szczędź dziecku karcenia, [bo] jeśli je bijesz rózgą, nie umrze.
Będziesz je bił rózgą, a jego duszę ocalisz od piekła. (Sheol h7585)
15 My son, if your heart becomes wise, I, even I, will be glad in heart;
Synu mój, jeśli twoje serce będzie mądre, moje serce będzie się radowało, właśnie moje;
16 And my thoughts in me will be full of joy when your lips say right things.
I moje nerki będą się weselić, gdy twoje usta będą mówiły to, co jest prawe.
17 Have no envy of sinners in your heart, but keep in the fear of the Lord all through the day;
Niech twoje serce nie zazdrości grzesznikom, lecz każdego dnia [postępuj] w bojaźni PANA;
18 For without doubt there is a future, and your hope will not be cut off.
Bo koniec jest pewny i twoja nadzieja nie będzie zawiedziona.
19 Give ear, my son, and be wise, guiding your heart in the right way.
Słuchaj, synu mój, i bądź mądry, i skieruj swoje serce na drogę.
20 Do not be among those who give themselves to wine-drinking, or among those who make themselves full with meat:
Nie bywaj wśród pijaków ani wśród obżerających się mięsem;
21 For those who take delight in drink and feasting will come to be in need; and through love of sleep a man will be poorly clothed.
Bo pijak i żarłok zubożeją, a ospały będzie chodził w łachmanach.
22 Give ear to your father whose child you are, and do not keep honour from your mother when she is old.
Słuchaj ojca, który cię spłodził, a nie gardź matką, gdy się zestarzeje.
23 Get for yourself that which is true, and do not let it go for money; get wisdom and teaching and good sense.
Kupuj prawdę i nie sprzedawaj [jej]; [kupuj] mądrość, karność i rozum.
24 The father of the upright man will be glad, and he who has a wise child will have joy because of him.
Ojciec sprawiedliwego będzie się wielce radował, a kto spłodzi mądrego, będzie się z niego cieszył.
25 Let your father and your mother be glad, let her who gave you birth have joy.
Niech się weseli twój ojciec i matka i niech się raduje ta, która cię rodziła.
26 My son, give me your heart, and let your eyes take delight in my ways.
Synu mój, daj mi swoje serce, a niech twoje oczy strzegą moich dróg.
27 For a loose woman is a deep hollow, and a strange woman is a narrow water-hole.
Bo nierządnica [jest] głębokim dołem, a cudza [kobieta jest] ciasną studnią.
28 Yes, she is waiting secretly like a beast for its food, and deceit by her is increased among men.
Ona też czyha jak zbój i pomnaża przewrotnych wśród ludzi.
29 Who says, Oh! who says, Ah! who has violent arguments, who has grief, who has wounds without cause, whose eyes are dark?
U kogo biada? U kogo żal? U kogo kłótnie? U kogo szemranie? Kto ma rany bez powodu? Kto ma zaczerwienione oczy?
30 Those who are seated late over the wine: those who go looking for mixed wine.
Ci, którzy przesiadują przy winie; ci, którzy idą szukać zmieszanego wina.
31 Keep your eyes from looking on the wine when it is red, when its colour is bright in the cup, when it goes smoothly down:
Nie patrz na wino, gdy się czerwieni; gdy wydaje łunę swą w kielichu, a samo się przesuwa.
32 In the end, its bite is like that of a snake, its wound like the wound of a poison-snake.
Na koniec ugryzie jak wąż i ukąsi jak żmija;
33 Your eyes will see strange things, and you will say twisted things.
Twoje oczy będą patrzeć na cudze kobiety, a twoje serce będzie mówiło rzeczy przewrotne;
34 Yes, you will be like him who takes his rest on the sea, or on the top of a sail-support.
I będziesz jak ten, który leży na środku morza, i jak ten, który śpi na szczycie masztu;
35 They have overcome me, you will say, and I have no pain; they gave me blows without my feeling them: when will I be awake from my wine? I will go after it again.
[Powiesz]: Bili mnie, a nie bolało, uderzyli mnie, a [nic] nie czułem. Gdy się obudzę, znów go poszukam.
