Proverbs 14
1 Wisdom is building her house, but the foolish woman is pulling it down with her hands.
Ang marunong na babae ay nagtatayo ng kaniyang bahay, ngunit ang hangal na babae ay sinisira ito ng kaniyang sariling mga kamay.
2 He who goes on his way in righteousness has before him the fear of the Lord; but he whose ways are twisted gives him no honour.
Ang lumalakad ng matuwid ay may takot kay Yahweh, ngunit ang hindi tapat sa kaniyang pamumuhay ay hinahamak siya.
3 In the mouth of the foolish man is a rod for his back, but the lips of the wise will keep them safe.
Mula sa bibig ng isang hangal ay lumalabas ang isang sanga ng kaniyang pagmamataas, ngunit ang mga labi ng marunong ay iingatan sila.
4 Where there are no oxen, their food-place is clean; but much increase comes through the strength of the ox.
Kung saan walang baka ang sabsaban ay malinis, ngunit ang isang masaganang pananim ay maaaring dumating sa pamamagitan ng lakas ng isang baka.
5 A true witness does not say what is false, but a false witness is breathing out deceit.
Ang tapat na saksi ay hindi nagsisinungaling, ngunit ang huwad na saksi ay nabubuhay sa kasinungalingan.
6 The hater of authority, searching for wisdom, does not get it; but knowledge comes readily to the open-minded man.
Ang nangungutya ay naghahanap ng karunungan at walang makita, ngunit ang kaalaman ay madaling dumating sa taong may pang-unawa.
7 Go away from the foolish man, for you will not see the lips of knowledge.
Umiwas mula sa isang taong hangal, dahil ikaw ay hindi makakakita ng kaalaman sa kaniyang mga labi.
8 The wisdom of the man of good sense makes his way clear; but the unwise behaviour of the foolish is deceit.
Ang karunungan ng taong maingat ay para maunawaan ang kaniyang sariling paraan, ngunit ang kamangmangan ng mga hangal ay panlilinlang.
9 In the tents of those hating authority there is error, but in the house of the upright man there is grace.
Ang mga hangal ay nangungutya kapag ang handog sa pagkakasala ay inialay, ngunit sa matuwid ang kagandahang-loob ay ibinabahagi.
10 No one has knowledge of a man's grief but himself; and a strange person has no part in his joy.
Alam ng puso ang sarili niyang kapaitan, at walang sinuman ang nakikibahagi sa kagalakan nito.
11 The house of the sinner will be overturned, but the tent of the upright man will do well.
Ang bahay ng mga taong masama ay wawasakin, ngunit ang tolda ng taong matuwid ay sasagana.
12 There is a way which seems straight before a man, but its end is the ways of death.
Mayroong isang landas na tila tama sa isang tao, ngunit ang dulo nito ay naghahatid lamang sa kamatayan.
13 Even while laughing the heart may be sad; and after joy comes sorrow.
Ang puso ay maaaring tumawa ngunit nananatiling nasasaktan, at ang kagalakan ay maaaring magtapos sa kapighatian.
14 He whose heart is turned away will have the reward of his ways in full measure; but a good man will have the reward of his doings.
Ang hindi tapat ay makukuha kung ano ang karapat-dapat sa kaniyang pamumuhay, ngunit ang taong mabuti ay makukuha kung ano ang kaniya.
15 The simple man has faith in every word, but the man of good sense gives thought to his footsteps.
Ang hindi naturuan ay naniniwala sa lahat ng bagay, ngunit ang taong maingat, iniisip ang kaniyang mga hakbang.
16 The wise man, fearing, keeps himself from evil; but the foolish man goes on in his pride, with no thought of danger.
Ang marunong ay may takot at lumalayo mula sa kasamaan, ngunit ang hangal ay panatag na hindi pinapansin ang babala.
17 He who is quickly angry will do what is foolish, but the man of good sense will have quiet.
Ang isang madaling magalit ay nakagagawa ng mga kahangalan, at ang tao na gumagawa ng masasamang pamamaraan ay kinamumuhian.
18 Foolish behaviour is the heritage of the simple, but men of good sense are crowned with knowledge.
Ang mga taong hindi naturuan ay magmamana ng kahangalan, ngunit ang taong maingat ay napapaligiran ng kaalaman.
19 The knees of the evil are bent before the good; and sinners go down in the dust at the doors of the upright.
Ang mga masasama ay yuyuko sa harap ng mabubuti, at ang mga masama ay luluhod sa tarangkahan ng mga matuwid.
20 The poor man is hated even by his neighbour, but the man of wealth has numbers of friends.
Ang mahihirap ay kinamumuhian kahit ng kaniyang sariling mga kasamahan, ngunit ang mga mayayaman ay maraming kaibigan.
21 He who has no respect for his neighbour is a sinner, but he who has pity for the poor is happy.
Ang isang nagpapakita ng paghamak sa kaniyang kapwa ay nagkakasala, ngunit ang isang nagpapakita ng kagandahang-loob para sa mahirap ay masaya.
22 Will not the designers of evil come into error? But mercy and good faith are for the designers of good.
Hindi ba ang mga nagbabalak ng masama ay naliligaw? Ngunit ang mga nagbabalak na gumawa ng mabuti ay makatatanggap nang katapatan sa tipan at pagtitiwala.
23 In all hard work there is profit, but talk only makes a man poor.
Sa lahat ng mahirap na gawain ay may darating na kapakinabangan, ngunit kung puro salita lamang, ito ay hahantong sa kahirapan.
24 Their wisdom is a crown to the wise, but their foolish behaviour is round the head of the unwise.
Ang korona ng mga taong marunong ay ang kanilang kayamanan, ngunit ang kamangmangan ng mga hangal ay nagdadala ng lalong maraming kahangalan.
25 A true witness is the saviour of lives; but he who says false things is a cause of deceit.
Ang matapat na saksi ay naglilitas ng mga buhay, ngunit ang isang huwad na saksi ay nabubuhay sa kasinungalingan.
26 For him in whose heart is the fear of the Lord there is strong hope: and his children will have a safe place.
Kapag ang isang tao ay takot kay Yahweh, siya rin ay may higit na tiwala sa kaniya; ang mga bagay na ito ay magiging katulad ng isang matatag na lugar na proteksyon para sa mga anak ng taong ito.
27 The fear of the Lord is a fountain of life, by which one may be turned from the nets of death.
Ang pagkatakot kay Yahweh ay isang bukal ng buhay, para ang tao ay makalayo mula sa patibong ng kamatayan.
28 A king's glory is in the number of his people: and for need of people a ruler may come to destruction.
Ang kaluwalhatian ng hari ay matatagpuan sa malaking bilang ng kaniyang mga tao, ngunit kung walang mga tao ang prinsipe ay napapahamak.
29 He who is slow to be angry has great good sense; but he whose spirit is over-quick gives support to what is foolish.
Ang matiyaga ay may malawak na pang-unawa, ngunit ang taong mabilis magalit ay itinataas ang kamangmangan.
30 A quiet mind is the life of the body, but envy is a disease in the bones.
Ang pusong panatag ay buhay para sa katawan, ngunit ang inggit ay binubulok ang mga buto.
31 He who is hard on the poor puts shame on his Maker; but he who has mercy on those who are in need gives him honour.
Ang isang nagmamalupit sa mahihirap ay isinusumpa ang kaniyang Maykapal, ngunit ang isang nagpapakita ng kagandahang-loob para sa nangangailangan ay pinaparangalan siya.
32 The sinner is overturned in his evil-doing, but the upright man has hope in his righteousness.
Ang masama ay ibinagsak sa pamamagitan ng kaniyang masamang mga gawa, ngunit ang matuwid ay may isang kanlungan kahit sa kamatayan.
33 Wisdom has her resting-place in the mind of the wise, but she is not seen among the foolish.
Ang karunungan ay nasa puso ng nakakakilala ng mabuti, ngunit sa kasamahan ng mga hangal ay ibinunyag niya ng kaniyang sarili.
34 By righteousness a nation is lifted up, but sin is a cause of shame to the peoples.
Ang paggawa ng tama ay nagtataas ng isang bansa, ngunit ang kasalanan ay isang kahihiyan para sa sinuman.
35 The king has pleasure in a servant who does wisely, but his wrath is against him who is a cause of shame.
Ang kagandahang-loob ng hari ay para sa maingat na lingkod, ngunit ang kaniyang galit ay para sa isang kumikilos nang kahiya-hiya.
