Proverbs 14

1 Wisdom is building her house, but the foolish woman is pulling it down with her hands.

زن دانا خانه خود را بنا می‌کند، اما زن نادان با دست خود خانه‌اش را خراب می‌کند.

2 He who goes on his way in righteousness has before him the fear of the Lord; but he whose ways are twisted gives him no honour.

کسانی که به راستی عمل می‌کنند به خداوند احترام می‌گذارند، ولی اشخاص بدکار او را تحقیر می‌کنند.

3 In the mouth of the foolish man is a rod for his back, but the lips of the wise will keep them safe.

نادان چوب سخنانِ متکبرانهٔ خود را می‌خورد، ولی سخنان مرد دانا او را محافظت می‌کند.

4 Where there are no oxen, their food-place is clean; but much increase comes through the strength of the ox.

اگر در طویله گاو نباشد، طویله تمیز می‌ماند، اما بدون گاو نمی‌توان محصول زیادی به دست آورد.

5 A true witness does not say what is false, but a false witness is breathing out deceit.

شاهد امین دروغ نمی‌گوید، ولی از دهان شاهد ناراست دروغ می‌بارد.

6 The hater of authority, searching for wisdom, does not get it; but knowledge comes readily to the open-minded man.

کسی که همه چیز را به باد مسخره می‌گیرد هرگز نمی‌تواند حکمت پیدا کند، اما شخص فهیم به آسانی آن را به دست می‌آورد.

7 Go away from the foolish man, for you will not see the lips of knowledge.

از احمقان دوری کن زیرا چیزی ندارند به تو یاد دهند.

8 The wisdom of the man of good sense makes his way clear; but the unwise behaviour of the foolish is deceit.

حکمت شخص عاقل راهنمای اوست، اما حماقت احمقان باعث گمراهی آنان می‌شود.

9 In the tents of those hating authority there is error, but in the house of the upright man there is grace.

نادانان با گناه بازی می‌کنند، اما درستکاران رضایت خدا را می‌طلبند.

10 No one has knowledge of a man's grief but himself; and a strange person has no part in his joy.

تنها دل شخص است که تلخی جان او را احساس می‌کند و در شادی او نیز کسی جز خودش نمی‌تواند سهیم باشد.

11 The house of the sinner will be overturned, but the tent of the upright man will do well.

خانهٔ بدکاران خراب می‌شود، اما خیمهٔ درستکاران وسعت می‌یابد.

12 There is a way which seems straight before a man, but its end is the ways of death.

راههایی هستند که به نظر انسان راست می‌آیند اما عاقبت به مرگ منتهی می‌شوند.

13 Even while laughing the heart may be sad; and after joy comes sorrow.

خنده نمی‌تواند اندوه دل را پنهان سازد؛ هنگامی که خنده پایان می‌یابد، درد و اندوه برجای خود باقی می‌ماند.

14 He whose heart is turned away will have the reward of his ways in full measure; but a good man will have the reward of his doings.

آدم خدانشناس نتیجهٔ کارهای خود را خواهد دید و شخص نیک از ثمرهٔ اعمال خویش بهره خواهد برد.

15 The simple man has faith in every word, but the man of good sense gives thought to his footsteps.

آدم ساده لوح هر حرفی را باور می‌کند، اما شخص زیرک سنجیده رفتار می‌نماید.

16 The wise man, fearing, keeps himself from evil; but the foolish man goes on in his pride, with no thought of danger.

شخص دانا محتاط است و از خطر دوری می‌کند، ولی آدم نادان از روی غرور، خود را به خطر می‌اندازد.

17 He who is quickly angry will do what is foolish, but the man of good sense will have quiet.

آدم تندخو کارهای احمقانه می‌کند و شخص حیله‌گر مورد نفرت قرار می‌گیرد.

18 Foolish behaviour is the heritage of the simple, but men of good sense are crowned with knowledge.

حماقت نصیب جاهلان می‌شود و دانایی نصیب زیرکان.

19 The knees of the evil are bent before the good; and sinners go down in the dust at the doors of the upright.

بدکاران عاقبت در برابر نیکان سر تعظیم فرود خواهند آورد و محتاج آنان خواهند شد.

20 The poor man is hated even by his neighbour, but the man of wealth has numbers of friends.

ثروتمندان دوستان بسیار دارند، اما شخص فقیر را حتی همسایه‌هایش تحقیر می‌کند.

21 He who has no respect for his neighbour is a sinner, but he who has pity for the poor is happy.

خوار شمردن فقرا گناه است. خوشا به حال کسی که بر آنها ترحم کند.

22 Will not the designers of evil come into error? But mercy and good faith are for the designers of good.

کسانی که نقشه‌های پلید در سر می‌پرورانند گمراه خواهند شد، ولی آنانی که نیت خوب دارند مورد محبت و اعتماد قرار خواهند گرفت.

23 In all hard work there is profit, but talk only makes a man poor.

کسی که زحمت می‌کشد منفعت عایدش می‌شود، ولی آنکه فقط حرف می‌زند فقیر خواهد شد.

24 Their wisdom is a crown to the wise, but their foolish behaviour is round the head of the unwise.

ثروت نصیب دانایان خواهد شد، اما پاداش احمقان حماقت ایشان است.

25 A true witness is the saviour of lives; but he who says false things is a cause of deceit.

شاهد راستگو جان مردم را نجات می‌دهد، اما شاهد دروغگو به مردم خیانت می‌کند.

26 For him in whose heart is the fear of the Lord there is strong hope: and his children will have a safe place.

کسی که از خداوند می‌ترسد تکیه‌گاه محکمی دارد و فرزندانش در امان خواهند بود.

27 The fear of the Lord is a fountain of life, by which one may be turned from the nets of death.

خداترسی چشمهٔ حیات است و انسان را از دامهای مرگ دور نگه می‌دارد.

28 A king's glory is in the number of his people: and for need of people a ruler may come to destruction.

عظمت یک پادشاه بستگی به تعداد مردمی دارد که بر آنها فرمان می‌راند. پادشاه بدون قوم نابود می‌شود.

29 He who is slow to be angry has great good sense; but he whose spirit is over-quick gives support to what is foolish.

کسی که صبر و تحمل دارد شخص بسیار عاقلی است، اما از آدم تندخو حماقت سر می‌زند.

30 A quiet mind is the life of the body, but envy is a disease in the bones.

آرامش فکر به بدن سلامتی می‌بخشد، اما حسادت مانند خوره جان را می‌خورد.

31 He who is hard on the poor puts shame on his Maker; but he who has mercy on those who are in need gives him honour.

هر که به فقرا ظلم کند به آفرینندهٔ آنها اهانت کرده است و هر که به فقرا ترحم نماید، به خدا احترام گذاشته است.

32 The sinner is overturned in his evil-doing, but the upright man has hope in his righteousness.

خداشناسان وقتی بمیرند پناهگاهی دارند، اما گناهکاران به‌وسیلۀ گناهان خودشان تباه می‌شوند.

33 Wisdom has her resting-place in the mind of the wise, but she is not seen among the foolish.

حکمت در دل دانایان ساکن است، اما در میان نادانان جای ندارد.

34 By righteousness a nation is lifted up, but sin is a cause of shame to the peoples.

درستکاری مایه سرافرازی یک قوم است و گناه مایه رسوایی آن.

35 The king has pleasure in a servant who does wisely, but his wrath is against him who is a cause of shame.

پادشاه از خدمتگزاران کاردان خشنود می‌گردد، ولی کسانی که دردسر ایجاد می‌کنند مورد غضب او واقع می‌شوند.