Proverbs 1
1 These are the proverbs of Solomon son of David, king of Israel,
Ang kawikaan ni Solomon na anak na lalaki ni David, ang hari ng Israel.
2 for gaining wisdom and discipline, for comprehending words of insight,
Ang mga kawikaan na ito ay para magturo ng karunungan at tagubilin, para magturo ng mga salita ng kaalaman,
3 and for receiving instruction in wise living and in righteousness, justice, and equity.
upang kayo ay makatanggap nang pagtutuwid para mamuhay kayo sa paggawa ng kung ano ang tama, makatarungan at patas.
4 To impart prudence to the simple and knowledge and discretion to the young,
Ang mga kawikaan ay para din magbigay ng karunungan sa mga hindi pa naituro at para magbigay kaalaman at mabuting pagpapasya sa mga kabataan.
5 let the wise listen and gain instruction, and the discerning acquire wise counsel
Hayaan ang mga matatalinong tao na makinig at dagdagan ang kanilang nalalaman, at hayaan ang mga nakakaintinding tao na makakuha ng patnubay,
6 by understanding the proverbs and parables, the sayings and riddles of the wise.
para maunawaan ang mga kawikaan, mga kasabihan, at mga salita ng matatalinong tao at kanilang mga palaisipan.
7 The fear of the LORD is the beginning of knowledge, but fools despise wisdom and discipline.
Ang pagkatakot kay Yahweh ay ang simula ng kaalaman - ang mga hangal ay kinamumuhian ang karunungan at disiplina.
8 Listen, my son, to your father’s instruction, and do not forsake the teaching of your mother.
Aking anak, pakinggan ang tagubilin ng iyong ama at huwag isang tabi ang mga utos ng iyong ina;
9 For they are a garland of grace on your head and a pendant around your neck.
ito ay magiging kaaya-ayang korona sa iyong ulo at mga palawit sa iyong leeg.
10 My son, if sinners entice you, do not yield to them.
Aking anak, kung sinusubukan kang udyukan ng mga makasalanan sa kanilang mga pagkakasala, tumangging sumunod sa kanila.
11 If they say, “Come along, let us lie in wait for blood, let us ambush the innocent without cause,
Kung kanilang sasabihin na, “Sumama ka sa amin, tayo ay mag-abang upang makagawa ng pagpatay, tayo ay magtago at sugurin ang mga walang malay na mga tao ng walang kadahilanan.
12 let us swallow them alive like Sheol, and whole like those descending into the Pit. (Sheol h7585)
Lunukin natin sila ng buhay, katulad ng paglayo ng sheol sa mga malulusog at gawin silang katulad ng mga nahulog sa hukay. (Sheol h7585)
13 We will find all manner of precious goods; we will fill our houses with plunder.
Dapat nating hanapin ang lahat ng klaseng mga mahahalagang bagay; pupunuin natin ang ating tahanan ng mga bagay na ating ninakaw sa iba,
14 Throw in your lot with us; let us all share one purse”—
Makipagsapalaran ka sa amin, tayo ay magkakaroon ng iisang lalagyanan.”
15 my son, do not walk the road with them or set foot upon their path.
Aking anak, huwag kang maglalakad sa daanang iyon kasama nila; huwag mong hayaang dumampi ang iyong paa kung saan sila naglalakad;
16 For their feet run to evil, and they are swift to shed blood.
ang kanilang mga paa ay tumatakbo sa kasamaan at sila ay nagmamadali para sa pagdanak ng dugo.
17 How futile it is to spread the net where any bird can see it!
Sapagkat walang saysay na ikalat ang lambat upang bumitag ng isang ibon habang nanonood ang ibon.
18 But they lie in wait for their own blood; they ambush their own lives.
Ang mga lalaking ito ay nag-aabang para patayin ang kanilang mga sarili - sila ay naglagay ng bitag para sa kanilang mga sarili.
19 Such is the fate of all who are greedy, whose unjust gain takes the lives of its possessors.
Ganoon din ang mga paraan ng lahat na nagtamo ng kayaman sa pamamagitan ng hindi makatarungan; ang hindi makatuwirang pagtamo ay nag-aalis ng buhay sa mga kumakapit dito.
20 Wisdom calls out in the street, she lifts her voice in the square;
Umiiyak ng malakas sa lansangan ang karunungan, kaniyang nilalakasan ang kaniyang boses sa isang liwasang-bayan,
21 in the main concourse she cries aloud, at the city gates she makes her speech:
sa gitna ng maingay na lansangan siya ay umiyak, sa pasukan ng lungsod ng tarangkahan siya ay nagsalita.
22 “How long, O simple ones, will you love your simple ways? How long will scoffers delight in their scorn and fools hate knowledge?
“Kayong mga walang karunungan, Gaano katagal ninyo mamahalin ang inyong hindi naiintindihan? Kayong mga nangungutya, gaano kayo katagal magalak sa pangungutya at kayong mga hangal, gaano kayo katagal mamumuhi sa kaalaman?
23 If you had repented at my rebuke, then surely I would have poured out my spirit on you; I would have made my words known to you.
Bigyang pansin ang aking paninita; ibubuhos ko ang aking saloobin sa inyo, ipapaalam ko ang salita ko sa inyo.
24 Because you refused my call, and no one took my outstretched hand,
Ako ay tumawag, at kayo ay tumangging makinig; inaabot ko sila ng aking kamay, ngunit walang nagbigay pansin.
25 because you neglected all my counsel, and wanted none of my correction,
Ngunit isinawalang bahala ninyo ang aking mga bilin at hindi ninyo binigyan ng pansin ang aking pagsasaway.
26 in turn I will mock your calamity; I will sneer when terror strikes you,
Tatawanan ko kayo sa inyong kapamahakan, kukutyain ko kayo kapag dumating ang malaking takot —
27 when your dread comes like a storm, and your destruction like a whirlwind, when distress and anguish overwhelm you.
kapag dumating ang inyong kinakatakutang pangamba tulad ng bagyo at tinangay kayo ng sakuna na parang buhawi, kapag ang kabalisahan at dalamhati ay dumating sa inyo.
28 Then they will call on me, but I will not answer; they will earnestly seek me, but will not find me.
Pagkatapos sila ay tatawag sa akin at hindi ako sasagot; desperado silang tatawag sa akin, ngunit hindi nila ako mahahanap.
29 For they hated knowledge and chose not to fear the LORD.
Dahil kanilang kinapopootan ang karunungan at hindi pinili ang pagkatakot kay Yahweh,
30 They accepted none of my counsel; they despised all my reproof.
hindi nila susundin ang aking tagubilin, at kanilang kinamuhian ang aking mga pagtatama.
31 So they will eat the fruit of their own way, and be filled with their own devices.
Kakainin nila ang bunga sa kanilang pamamaraan, at sa bunga ng kanilang mga balak sila ay maaaring mabusog.
32 For the waywardness of the simple will slay them, and the complacency of fools will destroy them.
Ang mga hindi naturuan ay pinapatay kapag sila ay umalis, at ang kakulangan ng mga hangal ang sisira sa kanila.
33 But whoever listens to me will dwell in safety, secure from the fear of evil.”
Pero ang sinumang makikinig sa akin ay mamumuhay nang ligtas at magtatamo ng walang pagkatakot sa mga sakuna.”
