Proverbs 8
1 Does not wisdom call out, and understanding raise her voice?
Wala ba nagtawag ang kaalam? Wala ba gipatugbaw sa panabot ang iyang tingog?
2 On the heights overlooking the road, at the crossroads she takes her stand.
Sa kinatumyan sa kabungtoran nga daplin sa dalan, diha sa nagsangang dalan, nagbarog ang kaalam.
3 Beside the gates to the city, at the entrances she cries out:
Sa kilid sa pultahan sa siyudad, haduol sa mga ganghaan sa siyudad, nagtawag siya.
4 “To you, O men, I call out, and my cry is to the sons of men.
“Katawhan, nagtawag ako kaninyo ug akong gipatugbaw ang akong tingog ngadto sa mga anak sa mga tawo.
5 O simple ones, learn to be shrewd; O fools, gain understanding.
Kamong mga uyamot, tun-i ang kaalam, ug kamong mga nagdumot sa kahibalo, kinahanglan nga inyong maangkon ang masinabtanon nga kasingkasing.
6 Listen, for I speak of noble things, and the opening of my lips will reveal right.
Paminaw ug mosulti ako ug mga bililhong mga butang ug sa dihang mobuka ang akong mga ngabil isulti ko ang matarong—
7 For my mouth will speak the truth, and wickedness is detestable to my lips.
kay ang akong baba mohisgot kung unsa ang kasaligan ug ang akong mga ngabil nagdumot sa pagkadaotan.
8 All the words of my mouth are righteous; none are crooked or perverse.
Ang tanang mga pulong sa akong baba matarong; walay gituis o makapahisalaag niini.
9 They are all plain to the discerning, and upright to those who find knowledge.
Ang tanan kong mga pulong tul-id alang niadtong nakasabot; ang akong mga pulong husto alang niadtong nagapangita ug kahibalo.
10 Receive my instruction instead of silver, and knowledge rather than pure gold.
Pilia ang akong pagpanudlo labaw pa sa plata ug ang kahibalo labaw pa kaysa lunsay nga bulawan.
11 For wisdom is more precious than rubies, and nothing you desire compares with her.
Kay ako, ang Kaalam, mas maayo labaw kaysa mga alahas; walay imong gitinguha ang ikatandi kanako.
12 I, wisdom, dwell together with prudence, and I find knowledge and discretion.
Ako, ang Kaalam, nagkinabuhi sa Pagkamaalam, ug gibatonan ko ang kahibalo ug ang pagkamabinantayon.
13 To fear the LORD is to hate evil; I hate arrogant pride, evil conduct, and perverse speech.
Ang pagkahadlok kang Yahweh mao ang pagdumot sa daotan—gikasilagan ko ang garbo ug ang pagkamapahitas-on, ang daotang dalan, ug ang tinuis nga sinultihan—gikasilagan ko sila.
14 Counsel and sound judgment are mine; I have insight and strength.
Aduna akoy maayong panambagon ug maayo nga kaalam; ako ang panghunahuna; akoa ang kusog.
15 By me kings reign, and rulers enact just laws;
Pinaagi kanako naghari ang mga hari— ang mga tawong bantogan usab, ug ang tanang makiangayon nga nangulo.
16 By me princes rule, and all nobles who govern justly.
Pinaagi kanako nagmando ang mga prinsipe ug ang mga bantogan ug ang tanang nangulo uban ang hustisya.
17 I love those who love me, and those who seek me early shall find me.
Gihigugma ko kadtong nahigugma kanako, ug kadtong nagkugi sa pagpangita kanako, makakaplag kanako.
18 With me are riches and honor, enduring wealth and righteousness.
Ania kanako ang mga bahandi ug ang kadungganan, ang malungtaron nga bahandi ug ang pagkamatarong.
19 My fruit is better than gold, pure gold, and my harvest surpasses choice silver.
Ang akong bunga mas maayo kaysa bulawan, mas maayo pa bisan sa lunsay nga bulawan; ang akong mahatag labaw pa kaysa lunsay nga plata.
20 I walk in the way of righteousness, along the paths of justice,
Naglakaw ako sa matarong nga dalan, sa agianan nga mopadulong sa katarong,
21 bestowing wealth on those who love me and making their treasuries full.
busa makahatag ako ug panulundon niadtong nahigugma kanako ug magpuno sa ilang tipiganan.
22 The LORD created me as His first course, before His works of old.
Gibuhat ako ni Yahweh sukad pa sa sinugdanan—ang nahiuna sa iyang mga binuhat sa karaang kapanahonan.
23 From everlasting I was established, from the beginning, before the earth began.
Gikan sa dugay na nga mga katuigan gipahimutang na ako—gikan sa una, gikan sa sinugdanan sa kalibotan.
24 When there were no watery depths, I was brought forth, when no springs were overflowing with water.
Kaniadto sa wala pa ang kadagatan, nahimugso na ako—sa wala pa ang mga tubod nga madagayaon sa tubig,
25 Before the mountains were settled, before the hills, I was brought forth,
sa wala pa napahimutang ang kabukiran ug sa wala pa ang kabungtoran, nahimugso na ako.
26 before He made the land or fields, or any of the dust of the earth.
Nahimugso na ako sa wala pa nabuhat ni Yahweh ang kalibotan, o ang kapatagan, o bisan sa unang abog sa kalibotan.
27 I was there when He established the heavens, when He inscribed a circle on the face of the deep,
Atua ako sa dihang gipahimutang niya ang kalangitan, sa dihang gihimo niya ang kapunawpunawan ibabaw sa kinahiladman.
28 when He established the clouds above, when the fountains of the deep gushed forth,
Atua ako sa dihang gipahimutang niya ang kalangitan sa kawanangan ug sa dihang gibuhat niya ang mga tuboran sa kinahiladman.
29 when He set a boundary for the sea, so that the waters would not surpass His command, when He marked out the foundations of the earth.
Atua ako sa dihang gibuhat niya ang utlanan alang sa dagat, aron nga ang katubigan dili malapas kung diin kini niya gimandoan, ug sa dihang gimandoan niya kung asa mahimutang ang mga patukoranan sa kalibotan.
30 Then I was a skilled craftsman at His side, and His delight day by day, rejoicing always in His presence.
Anaa ako sa iyang kiliran, ingon nga hanas nga magbubuhat, ug ako ang iyang kalipay sa matag adlaw, kanunay nga nagmalipayon uban kaniya.
31 I was rejoicing in His whole world, delighting together in the sons of men.
Nagmalipayon ako sa tibuok niyang kalibotan ug ang akong kalipay anaa sa mga anak sa katawhan.
32 Now therefore, my sons, listen to me, for blessed are those who keep my ways.
Ug karon, akong mga anak, paminaw kanako, kay magmalipayon kadtong nagtipig sa akong mga dalan.
33 Listen to instruction and be wise; do not ignore it.
Paminawa ang akong mga pagpanudlo ug pagmanggialamon; ayaw kini isalikway.
34 Blessed is the man who listens to me, watching daily at my doors, waiting at the posts of my doorway.
Ang tawo nga maminaw kanako magmalipayon— nagabantay sa akong mga ganghaan sa matag adlaw, nagapaabot kanako sa kilid sa mga pultahan sa akong puluy-anan.
35 For whoever finds me finds life and obtains the favor of the LORD.
Kay si bisan kinsa nga nakakaplag kanako, makakaplag sa kinabuhi, ug iyang nakaplagan ang pabor ni Yahweh.
36 But he who fails to find me harms himself; all who hate me love death.”
Apan siya nga mapakyas sa pagpangita kanako, nagdaot sa iyang kaugalingon; ang tanan nga nagdumot kanako nahigugma sa kamatayon.”
