Proverbs 3
1 My son, do not forget my teaching, but let your heart keep my commandments;
Anak ko, ayaw hikalimti ang akong Kasugoan; Apan pabantayi sa imong kasingkasing ang akong mga sugo:
2 for they will add length to your days, years and peace to your life.
Kay ang kadugayon sa mga adlaw, ug mga tuig sa kinabuhi, Ug pakigdait, sila igadugang kanimo.
3 Never let loving devotion or faithfulness leave you; bind them around your neck, write them on the tablet of your heart.
Ayaw pagpabiyaa kanimo ang kalolot ug kamatuoran: Ihigot mo sila sa imong liog; Isulat mo sila ibabaw sa papan sa imong kasingkasing:
4 Then you will find favor and high regard in the sight of God and man.
Aron ikaw makakaplag sa kalomo ug maayong salabutan Sa atubangan sa Dios aug sa tawo.
5 Trust in the LORD with all your heart, and lean not on your own understanding;
Sumalig ka kang Jehova sa bug-os mong kasingkasing, Ug ayaw pagsalig sa imong kaugagalingong salabutan:
6 in all your ways acknowledge Him, and He will make your paths straight.
Sa tanan nimong mga dalan ilha siya, Ug siya magamando sa imong mga alagianan.
7 Be not wise in your own eyes; fear the LORD and turn away from evil.
Ayaw pagpakamaalamon sa imong kaugalingong mga mata; Kahadlokan mo si Jehova, ug pahalayo gikan sa dautan:
8 This will bring healing to your body and refreshment to your bones.
Kana mahimong kaayohan sa imong pusod, Ug utok sa imong mga bukog.
9 Honor the LORD with your wealth and with the firstfruits of all your harvest;
Pasidunggi si Jehova pinaagi sa imong manggad, Ug sa mga inunahang bunga sa tanan mong abut:
10 then your barns will be filled with plenty, and your vats will overflow with new wine.
Aron ang imong mga kamalig mapuno sa kadaghan, Ug ang imong pug-anan magaawas sa bag-ong vino.
11 My son, do not reject the discipline of the LORD, and do not loathe His rebuke;
Anak ko, ayaw pagtamaya ang pagcastigo ni Jehova; Ni magsubo ka sa iyang pagbadlong:
12 for the LORD disciplines the one He loves, as does a father the son in whom he delights.
Kay kinsa kadto nga gihigugma ni Jehova iyang ginabadlong, Maingon sa usa ka amahan sa anak nga iyang gikahimut-an.
13 Blessed is the man who finds wisdom, the man who acquires understanding,
Malipayon ang tawo nga makakaplag sa kaalam, Ug ang tawo nga makakab-ut sa pagsabut.
14 for she is more profitable than silver, and her gain is better than fine gold.
Kay ang pagpakabaton niini labi pang maayo kay sa pagmanggad sa salapi, Ug ang kaayohan niini labaw pa kay sa fino nga bulawan.
15 She is more precious than rubies; nothing you desire compares with her.
Siya labi pang bililhon kay sa mga rubi: Ug walay mausa sa mga butang nga imong ginatinguha nga ikatanding niana.
16 Long life is in her right hand; in her left hand are riches and honor.
Ang hataas nga mga adlaw anaa sa iyang kamot nga too; Diha sa iyang kamot nga wala anaa ang bahandi ug kadungganan.
17 All her ways are pleasant, and all her paths are peaceful.
Ang iyang mga dalan maoy mga dalan sa kahimut-anan, Ug ang tanan niyang mga alagianan mga pakigdait.
18 She is a tree of life to those who embrace her, and those who lay hold of her are blessed.
Siya maoy usa ka kahoy sa kinabuhi kanila nga mokupot kaniya: Ug malipayon ang tagsatagsa nga magahawid kaniya.
19 The LORD founded the earth by wisdom and established the heavens by understanding.
Si Jehova pinaagi sa kaalam mitukod sa yuta; Pinaagi sa pagsabut iyang gitukod ang kalangitan.
20 By His knowledge the watery depths were broken open, and the clouds dripped with dew.
Pinaagi sa iyang kinaadman ang mga kahiladman nangaabli, Ug ang kalangitan nagapatagas sa tun-og.
21 My son, do not lose sight of this: Preserve sound judgment and discernment.
Anak ko, ayaw sila pagpabulaga gikan sa imong mga mata; Batoni ang halalum nga kaalam ug ang pagkabuotan:
22 They will be life to your soul and adornment to your neck.
Sa ingon niana sila mahimong kinabuhi alang sa imong kalag, Ug gracia sa imong liog.
23 Then you will go on your way in safety, and your foot will not stumble.
Unya magalakat ikaw sa imong dalan nga may kasigurohan, Ug ang imong tiil dili mahapangdol.
24 When you lie down, you will not be afraid; when you rest, your sleep will be sweet.
Sa diha nga ikaw mohigda, dili ka malisang: Oo, ikaw mohigda, ug ang imong pagkatulog matam-is.
25 Do not fear sudden danger or the ruin that overtakes the wicked,
Ayaw kalisang sa hinanali nga kahadlok, Ni sa pagkalaglag sa dautan, kong kini modangat:
26 for the LORD will be your confidence and will keep your foot from the snare.
Kay si Jehova mao ang imong kasaligan, Ug magabantay sa imong tiil nga dili hidakpan.
27 Do not withhold good from the deserving when it is within your power to act.
Ayaw pag ihikaw ang kaayohan gikan kanila diin kini gikinahanglan, Sa diha nga kini anaa sa gahum sa imong kamot ang pagbuhat niini.
28 Do not tell your neighbor, “Come back tomorrow and I will provide”— when you already have the means.
Ayaw pag-ingon sa imong isigkatawo: Lakat, ug bumalik ka pagusab, Ug sa pagkaugma ako mohatag; Sa diha nga ikaw aduna na niana.
29 Do not devise evil against your neighbor, for he trustfully dwells beside you.
Ayaw pagtinguha sa kadautan batok sa imong isigkatawo, Sa makita mo nga siya nagapuyo sa kasigurohan tupad kanimo.
30 Do not accuse a man without cause, when he has done you no harm.
Ayaw pagpakig-away sa usa ka tawo sa walay gipasikaran, Kong siya wala maghilabut kanimo.
31 Do not envy a violent man or choose any of his ways;
Ayaw kasinahi ang tawo nga malupigon, Ug ayaw pagpilia ang iyang mga dalan.
32 for the LORD detests the perverse, but He is a friend to the upright.
Kay ang tawo nga sukwahi maoy usa ka dulumtanan kang Jehova; Apan ang iyang pagpakighigala anaa uban sa mga tawong matul-id.
33 The curse of the LORD is on the house of the wicked, but He blesses the home of the righteous.
Ang pagpanghimaraut ni Jehova anaa sa balay sa dautan; Apan iyang pagapanalanginan ang puloy-anan sa tawong matarung.
34 He mocks the mockers, but gives grace to the humble.
Sa pagkatinuod siya nagayubit sa mga mayubiton; Apan siya nagahatag ug gracia sa mga mapainubsanon.
35 The wise will inherit honor, but fools are held up to shame.
Ang manggialamon makapanunod sa himaya; Apan ang kaulaw maoy makapauswag sa mga buang.
