Proverbs 24
1 Do not envy wicked men or desire their company;
Chớ ganh tị người ác, cũng đừng mong kết bạn với họ.
2 for their hearts devise violence, and their lips declare trouble.
Vì lòng chúng đầy âm mưu bạo tàn, môi nói ra toàn lời nguy hại.
3 By wisdom a house is built and by understanding it is established;
Nhà cửa xây trên nền khôn ngoan và được vững vàng do hiểu biết.
4 through knowledge its rooms are filled with every precious and beautiful treasure.
Do tri thức các phòng được đầy vật quý hiếm.
5 A wise man is strong, and a man of knowledge enhances his strength.
Người khôn ngoan là người có sức lớn, người tri thức lại càng thêm năng lực.
6 Only with sound guidance should you wage war, and victory lies in a multitude of counselors.
Đánh giặc phải nhờ mưu khôn ngoan; muốn chiến thắng, cần nhiều mưu sĩ.
7 Wisdom is too high for a fool; he does not open his mouth in the meeting place.
Với người dại, khôn ngoan là điều cao xa quá. Nơi cổng thành, nó chẳng dám hé miệng ra.
8 He who plots evil will be called a schemer.
Ai mưu tính điều ác, sẽ nổi danh là người gian xảo.
9 A foolish scheme is sin, and a mocker is detestable to men.
Âm mưu của người dại là tội lỗi; người nhạo báng bị người ta ghê tởm.
10 If you faint in the day of distress, how small is your strength!
Chỉ người yếu hèn mới sờn lòng trong ngày hoạn nạn.
11 Rescue those being led away to death, and restrain those stumbling toward the slaughter.
Hãy cứu người bị đưa đến cõi chết; hãy ngăn bước người lảo đảo đi đến chỗ tử vong.
12 If you say, “Behold, we did not know about this,” does not He who weighs hearts consider it? Does not the One who guards your life know? Will He not repay a man according to his deeds?
Đừng tự nói: “Chúng tôi chẳng biết chuyện gì cả.” Vì Đức Chúa Trời hiểu rõ lòng người, và Ngài nhìn thấy. Đấng canh giữ mạng sống con biết rõ con đã biết. Ngài sẽ báo trả mỗi người tùy việc họ đã làm.
13 Eat honey, my son, for it is good, and the honeycomb is sweet to your taste.
Con ơi, hãy ăn mật ong vì nó tốt, mật của tàn ong ngon ngọt cho miệng con.
14 Know therefore that wisdom is sweet to your soul. If you find it, there is a future for you, and your hope will never be cut off.
Cũng hãy biết rằng khôn ngoan ngọt ngào cho linh hồn con. Nếu con tìm được khôn ngoan, con sẽ tràn đầy hy vọng, và hy vọng của con sẽ không bị cắt đứt.
15 Do not lie in wait, O wicked man, near the dwelling of the righteous; do not destroy his resting place.
Đừng rình rập nhà người công chính, cũng đừng cướp phá nơi ở của người,
16 For though a righteous man may fall seven times, he still gets up; but the wicked stumble in bad times.
Vì người công chính vẫn đứng dậy, dù bị ngã bảy lần. Nhưng chỉ một tai vạ, người ác đã bại liệt ngay.
17 Do not gloat when your enemy falls, and do not let your heart rejoice when he stumbles,
Khi kẻ địch sa cơ, con chớ mừng; khi nó ngã, lòng con đừng hớn hở.
18 or the LORD will see and disapprove, and turn His wrath away from him.
Kẻo e Chúa Hằng Hữu không bằng lòng và ngưng ra tay trừng phạt nó chăng.
19 Do not fret over evildoers, and do not be envious of the wicked.
Chớ nóng lòng vì công việc người ác, đừng ganh tị khi người dữ thành đạt.
20 For the evil man has no future; the lamp of the wicked will be extinguished.
Đời người ác không có tương lai; đèn người dữ nay mai sẽ tắt.
21 My son, fear the LORD and the king, and do not associate with the rebellious.
Con ơi, phải kính sợ Chúa và tôn trọng vua. Đừng liên kết với bọn người phản loạn,
22 For they will bring sudden destruction. Who knows what ruin they can bring?
vì họa tai sẽ đến bất ngờ. Ai lường được hình phạt của Chúa Hằng Hữu và vua?
23 These also are sayings of the wise: To show partiality in judgment is not good.
Đây là lời của người khôn ngoan: Khi xét xử, đừng thiên vị ai cả.
24 Whoever tells the guilty, “You are innocent”— peoples will curse him, and nations will denounce him;
Ai tuyên bố với người ác rằng “Anh vô tội,” sẽ bị mọi người nguyền rủa không thôi.
25 but it will go well with those who convict the guilty, and rich blessing will come upon them.
Ai trách phạt người ác, sẽ được mọi người ưa thích; và tràn đầy phước hạnh.
26 An honest answer given is like a kiss on the lips.
Lời nói thẳng xuất phát từ tình thương.
27 Complete your outdoor work and prepare your field; after that, you may build your house.
Lo làm ăn trong ngoài chu tất, rồi hãy tính đến việc cất nhà.
28 Do not testify against your neighbor without cause, and do not deceive with your lips.
Đừng vô cớ làm chứng hại láng giềng; môi miệng con đừng thốt ra lời dối trá.
29 Do not say, “I will do to him as he has done to me; I will repay the man according to his work.”
Chớ nói: “Tôi báo trả lại điều nó làm cho tôi! Tôi chỉ tốt với người tốt với tôi thôi!”
30 I went past the field of a slacker and by the vineyard of a man lacking judgment.
Ta có qua ruộng một người kém siêng năng, và vườn nho của người ngu dại.
31 Thorns had grown up everywhere, thistles had covered the ground, and the stone wall was broken down.
Cỏ mọc um tùm, gai phủ giăng. Rào dậu điêu tàn nghiêng ngửa đổ.
32 I observed and took it to heart; I looked and received instruction:
Quan sát cảnh ấy, ta để ý, suy xét, và học được rằng:
33 A little sleep, a little slumber, a little folding of the hands to rest,
Ngủ một chút, mơ màng thêm một chút, khoanh tay nghỉ một chút nữa thôi—
34 and poverty will come upon you like a robber, and need like a bandit.
cảnh nghèo đến như kẻ trộm; bạo tàn, đột ngột như phường cướp tấn công.
