Proverbs 24
1 Do not envy wicked men or desire their company;
Яманларға рәшк қилма, Улар билән барди-кәлди қилишни арзу қилма;
2 for their hearts devise violence, and their lips declare trouble.
Чүнки уларниң көңли зораванлиқнила ойлар; Уларниң ағзи азар йәткүзүшни сөзләр.
3 By wisdom a house is built and by understanding it is established;
Аилә болса даналиқ асасида бәрпа қилинар; Чүшиниш билән мустәһкәмлинәр.
4 through knowledge its rooms are filled with every precious and beautiful treasure.
Билим билән өйниң ханилири һәр хил қиммәтлик, есил гөһәрләргә толдурулар.
5 A wise man is strong, and a man of knowledge enhances his strength.
Дана адәм зор күчкә егидур; Билими бар адәм қудритини ашурар.
6 Only with sound guidance should you wage war, and victory lies in a multitude of counselors.
Пухта несиһәтләр билән җәң қилғин; Ғәлибә болса Бирдин-бир Улуқ Мәслиһәтчи билән болар.
7 Wisdom is too high for a fool; he does not open his mouth in the meeting place.
Даналиқ әқилсиз адәмгә нисбәтән толиму егиз, чүшиниксиздур; [Чоңлар] шәһәр дәрвазиси алдиға жиғилғанда у зуван ачалмас.
8 He who plots evil will be called a schemer.
Әскиликни нийәтлигән адәм «сүйқәстчи» атилар.
9 A foolish scheme is sin, and a mocker is detestable to men.
Ахмақлиқтин болған нийәт гунадур; Һакавур киши адәмләргә жиркиничликтур.
10 If you faint in the day of distress, how small is your strength!
Бешиңға еғир күн чүшкәндә җасарәтсиз болсаң, Күчсиз һесаплинисән.
11 Rescue those being led away to death, and restrain those stumbling toward the slaughter.
[Сәвәпсиз] өлүмгә тартилғанларни қутқузғин; Боғузлиниш хәвпидә турғанлардин ярдәм қолуңни тартма;
12 If you say, “Behold, we did not know about this,” does not He who weighs hearts consider it? Does not the One who guards your life know? Will He not repay a man according to his deeds?
Әгәр сән: «Бу иштин хәвиримиз йоқтур» десәң, Һәр адәмниң көңлини таразиға Салғучи буни көрмәсму? Җениңни һаят Сақлиғучи уни билмәсму? У һәр бир инсан балсиниң өз қилғанлири бойичә уларниң өзигә яндурмасму?
13 Eat honey, my son, for it is good, and the honeycomb is sweet to your taste.
И оғлум, һәсәл [тапсаң] истимал қил, у яхшидур. Һәрә көнигидин алған һәсәл болса татлиқ тетийду;
14 Know therefore that wisdom is sweet to your soul. If you find it, there is a future for you, and your hope will never be cut off.
Даналиқ билән тонушсаң, уму көңлүңгә шуниңдәк болар; Уни тапқиниңда җәзмән яхши көридиған күнүң болиду, Арзу-үмүтүң бекарға кәтмәс.
15 Do not lie in wait, O wicked man, near the dwelling of the righteous; do not destroy his resting place.
И рәзил адәм, һәққанийниң өйигә йошурун һуҗум қилишни күтмә, Униң туралғусини булиғучи болма!
16 For though a righteous man may fall seven times, he still gets up; but the wicked stumble in bad times.
Чүнки һәққаний йәттә қетим жиқилип чүшәр, Бирақ ахири йәнә орнидин турар. Лекин рәзил киши күлпәт ичигә путлишип чүшәр.
17 Do not gloat when your enemy falls, and do not let your heart rejoice when he stumbles,
Рәқибиң жиқилип кәтсә хуш болуп кәтмә, Дүшминиң путлишип чүшсә шатланма;
18 or the LORD will see and disapprove, and turn His wrath away from him.
Пәрвәрдигар буни көргәндә, Бу қилиғиңни яхши көрмәй, Бәлким ғәзивини рәқибиңгә чүшүрмәслиги мүмкин.
19 Do not fret over evildoers, and do not be envious of the wicked.
Яманлар [раваҗ тапса], беарам болуп кәтмә; Рәзилләргә рәшк қилма.
20 For the evil man has no future; the lamp of the wicked will be extinguished.
Чүнки яманларниң келәчики йоқтур, Униң чириғиму өчүрүләр.
21 My son, fear the LORD and the king, and do not associate with the rebellious.
И оғлум, Пәрвәрдигардин қорққин, падишаниму һөрмәт қил. Қутратқучилар билән арилашма.
22 For they will bring sudden destruction. Who knows what ruin they can bring?
Бундақ кишиләргә келидиған балаю-апәт уштумтут болар, [Пәрвәрдигар билән падишаниң] уларни қандақ йоқитидиғанлиғини биләмсән?
23 These also are sayings of the wise: To show partiality in judgment is not good.
Буларму ақиланиләрниң сөзлиридур: — Сот қилғанда бир тәрәпкә ян бесиш қәтъий болмас.
24 Whoever tells the guilty, “You are innocent”— peoples will curse him, and nations will denounce him;
Җинайәтчигә: «Әйипсиз сән» дәп һөкүм чиқарған кишигә, Хәлиқләр ләнәт ейтар; Әл-жутлар униңдин нәпрәтлинәр.
25 but it will go well with those who convict the guilty, and rich blessing will come upon them.
Бирақ улар җинайәтчиниң гунайини ечип ташлиған кишидин хурсән болар, Улар униңға бәхит-саадәт тилишәр.
26 An honest answer given is like a kiss on the lips.
Дурус җавап бәргүчи, Гояки кишиниң ләвлиригә сөйгүчидур.
27 Complete your outdoor work and prepare your field; after that, you may build your house.
Авал сиртта ишлириңниң йолини һазирлап, Етиз-ериқлириңни тәйярла, Андин өйүңни салғин.
28 Do not testify against your neighbor without cause, and do not deceive with your lips.
Йеқиниңға қарши асассиз гувалиқ қилма; Ағзиңдин һеч ялғанчилиқ чиқарма.
29 Do not say, “I will do to him as he has done to me; I will repay the man according to his work.”
«У маңа қандақ қилған болса, мәнму униңға шундақ қилимән, Униң маңа қилғинини өзигә яндуримән», дегүчи болма.
30 I went past the field of a slacker and by the vineyard of a man lacking judgment.
Мән һорунниң етизлиғидин өттим, Әқилсизниң үзүмзарлиғи йенидин маңдим,
31 Thorns had grown up everywhere, thistles had covered the ground, and the stone wall was broken down.
Мана, һәр йеридин тикәнләр өсүп чиққан, Хохилар йәр йүзини бесип кәткән, Қоруқ теми өрүлүп кәткән!
32 I observed and took it to heart; I looked and received instruction:
Уларни көргәч, убдан ойландим; Көргинимдин савақ алдим: —
33 A little sleep, a little slumber, a little folding of the hands to rest,
Сән: «Йәнә бирдәм көзүмни жумувалай, Йәнә бирдәм ухливалай, Йәнә бирдәм пут-қолумни алмап йетивалай» — десәң,
34 and poverty will come upon you like a robber, and need like a bandit.
Намратлиқ булаңчидәк сени бесип келәр, Һаҗәтмәнлик қалқанлиқ әскәрдәк саңа һуҗум қилар.
