Proverbs 24
1 Do not envy wicked men or desire their company;
Huwag kang mananaghili sa mga masamang tao, ni magnasa ka man na masama sa kanila:
2 for their hearts devise violence, and their lips declare trouble.
Sapagka't ang kanilang puso ay nagaaral ng pagpighati, at ang kanilang mga labi ay nagsasalita ng kalikuan.
3 By wisdom a house is built and by understanding it is established;
Sa karunungan ay natatayo ang bahay; at sa pamamagitan ng unawa ay natatatag.
4 through knowledge its rooms are filled with every precious and beautiful treasure.
At sa pamamagitan ng kaalaman ay napupuno ang mga silid, ng lahat na mahalaga at maligayang mga kayamanan.
5 A wise man is strong, and a man of knowledge enhances his strength.
Ang pantas na tao ay malakas; Oo, ang taong maalam ay lumalago ang kapangyarihan.
6 Only with sound guidance should you wage war, and victory lies in a multitude of counselors.
Sapagka't sa pamamagitan ng pantas na pamamatnubay ay makikipagdigma ka: at sa karamihan ng mga tagapayo ay may kaligtasan.
7 Wisdom is too high for a fool; he does not open his mouth in the meeting place.
Karunungan ay totoong mataas sa ganang mangmang: hindi niya ibinubuka ang kaniyang bibig sa pintuang-bayan.
8 He who plots evil will be called a schemer.
Siyang kumakatha ng paggawa ng kasamaan, tatawagin siya ng mga tao na masamang tao.
9 A foolish scheme is sin, and a mocker is detestable to men.
Ang pagiisip ng kamangmangan ay kasalanan: at ang mangduduwahagi ay karumaldumal sa mga tao.
10 If you faint in the day of distress, how small is your strength!
Kung ikaw ay manglupaypay sa kaarawan ng kasakunaan, ang iyong kalakasan ay munti.
11 Rescue those being led away to death, and restrain those stumbling toward the slaughter.
Iligtas mo silang nangadala sa kamatayan, at ang mga handang papatayin, ay tingnan mo na iyong ibalik.
12 If you say, “Behold, we did not know about this,” does not He who weighs hearts consider it? Does not the One who guards your life know? Will He not repay a man according to his deeds?
Kung iyong sinasabi, narito, hindi kami nakakaalam nito: hindi ba niya binubulay na tumitimbang ng mga puso? At siyang nagiingat ng iyong kaluluwa, hindi ba niya nalalaman? At hindi ba niya gagantihin ang bawa't tao ayon sa gawa niya?
13 Eat honey, my son, for it is good, and the honeycomb is sweet to your taste.
Anak ko, kumain ka ng pulot, sapagka't mabuti; at ng pulot-pukyutan na matamis sa iyong lasa:
14 Know therefore that wisdom is sweet to your soul. If you find it, there is a future for you, and your hope will never be cut off.
Sa gayo'y matututo ka ng karunungan na malalagay sa iyong kaluluwa: kung iyong nasumpungan ito, sa gayo'y magkakaroon ka nga ng kagantihan, at ang iyong pagasa ay hindi mahihiwalay.
15 Do not lie in wait, O wicked man, near the dwelling of the righteous; do not destroy his resting place.
Huwag kang bumakay, Oh masamang tao, sa tahanan ng matuwid; huwag mong sirain ang kaniyang dakong pahingahan:
16 For though a righteous man may fall seven times, he still gets up; but the wicked stumble in bad times.
Sapagka't ang matuwid ay nabubuwal na makapito, at bumabangon uli: nguni't ang masama ay nabubuwal sa kasakunaan.
17 Do not gloat when your enemy falls, and do not let your heart rejoice when he stumbles,
Huwag kang magalak pagka ang iyong kaaway ay nabubuwal, at huwag matuwa ang iyong puso pagka siya'y nabubuwal:
18 or the LORD will see and disapprove, and turn His wrath away from him.
Baka makita ng Panginoon, at ipagdamdam ng loob siya, at kaniyang ihiwalay ang poot niya sa kaniya.
19 Do not fret over evildoers, and do not be envious of the wicked.
Huwag kang mabalisa dahil sa mga manggagawa ng masama; ni maging mapanaghiliin ka man sa masama:
20 For the evil man has no future; the lamp of the wicked will be extinguished.
Sapagka't hindi magkakaroon ng kagantihan sa masamang tao; ang ilawan ng masama ay papatayin.
21 My son, fear the LORD and the king, and do not associate with the rebellious.
Anak ko, matakot ka sa Panginoon at sa hari: at huwag kang makisalamuha sa kanila na mapagbago:
22 For they will bring sudden destruction. Who knows what ruin they can bring?
Sapagka't ang kanilang kasakunaan ay darating na bigla; at sinong nakakaalam ng kasiraan nila kapuwa?
23 These also are sayings of the wise: To show partiality in judgment is not good.
Ang mga ito man ay sabi rin ng pantas. Magkaroon ng pagtangi ng mga pagkatao sa kahatulan, ay hindi mabuti.
24 Whoever tells the guilty, “You are innocent”— peoples will curse him, and nations will denounce him;
Siyang nagsasabi sa masama, Ikaw ay matuwid; susumpain siya ng mga bayan, kayayamutan siya ng mga bansa:
25 but it will go well with those who convict the guilty, and rich blessing will come upon them.
Nguni't silang nagsisisaway sa kaniya ay magkakaroon ng kaluguran, at ang mabuting pagpapala ay darating sa kanila.
26 An honest answer given is like a kiss on the lips.
Siya'y humahalik sa mga labi niyaong nagbibigay ng matuwid na sagot.
27 Complete your outdoor work and prepare your field; after that, you may build your house.
Ihanda mo ang iyong gawa sa labas, at ihanda mo sa iyo sa parang; at pagkatapos ay itayo mo ang iyong bahay.
28 Do not testify against your neighbor without cause, and do not deceive with your lips.
Huwag kang sumaksi laban sa iyong kapuwa ng walang kadahilanan; at huwag kang magdaya ng iyong mga labi.
29 Do not say, “I will do to him as he has done to me; I will repay the man according to his work.”
Huwag mong sabihin, gagawin kong gayon sa kaniya na gaya ng ginawa niya sa akin: aking ibibigay sa tao ang ayon sa kaniyang gawa.
30 I went past the field of a slacker and by the vineyard of a man lacking judgment.
Ako'y nagdaan sa tabi ng bukid ng tamad, at sa tabi ng ubasan ng taong salat sa unawa;
31 Thorns had grown up everywhere, thistles had covered the ground, and the stone wall was broken down.
At, narito, tinubuang lahat ng mga tinik, ang ibabaw niyaon ay natakpan ng mga dawag, at ang bakod na bato ay nabagsak.
32 I observed and took it to heart; I looked and received instruction:
Ako nga'y tumingin, at aking binulay na mabuti: aking nakita, at tumanggap ako ng turo.
33 A little sleep, a little slumber, a little folding of the hands to rest,
Kaunti pang tulog, kaunti pang idlip, kaunti pang paghahalukipkip ng mga kamay upang matulog:
34 and poverty will come upon you like a robber, and need like a bandit.
Gayon darating ang iyong karalitaan na parang magnanakaw; at ang iyong kasalatan na parang nasasandatahang tao.
