Proverbs 24
1 Do not envy wicked men or desire their company;
Nie zazdrość złym ludziom ani nie pragnij z nimi przebywać;
2 for their hearts devise violence, and their lips declare trouble.
Ich serce bowiem obmyśla przemoc, a ich wargi mówią o krzywdzie.
3 By wisdom a house is built and by understanding it is established;
Dom buduje się mądrością, a umacnia się rozumem.
4 through knowledge its rooms are filled with every precious and beautiful treasure.
Dzięki wiedzy komory będą napełnione wszelkimi kosztownymi i przyjemnymi bogactwami.
5 A wise man is strong, and a man of knowledge enhances his strength.
Mądry człowiek jest silny, a mąż, który ma wiedzę, dodaje siły.
6 Only with sound guidance should you wage war, and victory lies in a multitude of counselors.
Bo dzięki mądrej radzie poprowadzisz wojnę, a mnóstwo doradców [da ci] wybawienie.
7 Wisdom is too high for a fool; he does not open his mouth in the meeting place.
Mądrość jest dla głupca zbyt wzniosła; nie otwiera ust swoich w bramie.
8 He who plots evil will be called a schemer.
Kto knuje zło, będzie zwany złośliwym.
9 A foolish scheme is sin, and a mocker is detestable to men.
Obmyślanie głupoty [jest] grzechem, a szyderca budzi odrazę w ludziach.
10 If you faint in the day of distress, how small is your strength!
Jeśli w dniu ucisku ustaniesz, twoja siła jest słaba.
11 Rescue those being led away to death, and restrain those stumbling toward the slaughter.
[Jeśli] odmówisz ratunku prowadzonym na śmierć i tym, którzy idą na stracenie;
12 If you say, “Behold, we did not know about this,” does not He who weighs hearts consider it? Does not the One who guards your life know? Will He not repay a man according to his deeds?
Jeśli powiesz: Nie wiedzieliśmy o tym; czy ten, który waży serca, nie rozumie? A ten, który strzeże twojej duszy, nie pozna? I czy nie odda człowiekowi według jego uczynków?
13 Eat honey, my son, for it is good, and the honeycomb is sweet to your taste.
Synu mój, jedz miód, bo jest dobry, i plaster miodu słodki dla twojego podniebienia.
14 Know therefore that wisdom is sweet to your soul. If you find it, there is a future for you, and your hope will never be cut off.
Tak [będzie] poznanie mądrości dla twojej duszy; jeśli ją znajdziesz, będzie nagroda, a twoja nadzieja nie będzie zawiedziona.
15 Do not lie in wait, O wicked man, near the dwelling of the righteous; do not destroy his resting place.
Nie czyhaj, niegodziwcze, przed mieszkaniem sprawiedliwego, nie burz miejsca jego odpoczynku;
16 For though a righteous man may fall seven times, he still gets up; but the wicked stumble in bad times.
Bo sprawiedliwy upada siedem razy, jednak znowu powstaje; a niegodziwi popadną w nieszczęście.
17 Do not gloat when your enemy falls, and do not let your heart rejoice when he stumbles,
Nie ciesz się, gdy twój nieprzyjaciel upadnie, i niech twoje serce się nie raduje, gdy się potknie;
18 or the LORD will see and disapprove, and turn His wrath away from him.
Aby PAN tego nie widział i nie uznał za zło, i nie odwrócił od niego swojego gniewu.
19 Do not fret over evildoers, and do not be envious of the wicked.
Nie gniewaj się z powodu złoczyńców ani nie zazdrość niegodziwym;
20 For the evil man has no future; the lamp of the wicked will be extinguished.
Bo zły nie otrzyma nagrody, pochodnia niegodziwych zostanie zgaszona.
21 My son, fear the LORD and the king, and do not associate with the rebellious.
Synu mój, bój się PANA i króla, a nie przestawaj z chwiejnymi;
22 For they will bring sudden destruction. Who knows what ruin they can bring?
Bo ich nieszczęście nastąpi nagle, a któż zna upadek obydwóch?
23 These also are sayings of the wise: To show partiality in judgment is not good.
I to też [należy] do mądrych. Niedobrze jest mieć wzgląd na osobę w sądzie.
24 Whoever tells the guilty, “You are innocent”— peoples will curse him, and nations will denounce him;
Kto mówi niegodziwemu: Jesteś sprawiedliwy, tego będą ludzie przeklinać, a narody będą się nim brzydzić.
25 but it will go well with those who convict the guilty, and rich blessing will come upon them.
A ci, którzy [go] strofują, będą szczęśliwi i przyjdzie na nich obfite błogosławieństwo.
26 An honest answer given is like a kiss on the lips.
Pocałują wargi tego, który daje słuszną odpowiedź.
27 Complete your outdoor work and prepare your field; after that, you may build your house.
Przygotuj swoją pracę na zewnątrz, a wykonuj ją na swoim polu, a potem buduj swój dom.
28 Do not testify against your neighbor without cause, and do not deceive with your lips.
Nie bądź bez powodu świadkiem przeciw swemu bliźniemu ani nie oszukuj swymi wargami.
29 Do not say, “I will do to him as he has done to me; I will repay the man according to his work.”
Nie mów: Zrobię mu, jak on mi zrobił, oddam temu człowiekowi według jego uczynku.
30 I went past the field of a slacker and by the vineyard of a man lacking judgment.
Szedłem koło pola leniwego i koło winnicy nierozumnego;
31 Thorns had grown up everywhere, thistles had covered the ground, and the stone wall was broken down.
A oto wszystko zarosło cierniem, pokrzywy pokryły wszystko, a kamienny mur był zburzony.
32 I observed and took it to heart; I looked and received instruction:
Spojrzałem i rozważałem w sercu; obejrzałem i wyciągnąłem naukę.
33 A little sleep, a little slumber, a little folding of the hands to rest,
Trochę snu, trochę drzemania, trochę założenia rąk, by odpocząć;
34 and poverty will come upon you like a robber, and need like a bandit.
A twoje ubóstwo przyjdzie jak podróżny, a niedostatek – jak mąż uzbrojony.
