Proverbs 24
1 Do not envy wicked men or desire their company;
Nie naśladuj ludzi złych, ani żądaj przebywać z nimi;
2 for their hearts devise violence, and their lips declare trouble.
Albowiem serce ich myśli o drapiestwie, a wargi ich mówią o uciśnieniu.
3 By wisdom a house is built and by understanding it is established;
Mądrością bywa dom zbudowany, a roztropnością umocniony.
4 through knowledge its rooms are filled with every precious and beautiful treasure.
Zaiste przez umiejętność komory napełnione bywają wszelakiemi bogactwami kosztownemi i wdzięcznemi.
5 A wise man is strong, and a man of knowledge enhances his strength.
Człowiek mądry mocny jest, a mąż umiejętny przydaje siły.
6 Only with sound guidance should you wage war, and victory lies in a multitude of counselors.
Albowiem przez mądrą radę zwiedziesz bitwę, a wybawienie przez mnóstwo radców mieć będziesz.
7 Wisdom is too high for a fool; he does not open his mouth in the meeting place.
Wysokie są głupiemu mądrości; w bramie nie otworzy ust swoich.
8 He who plots evil will be called a schemer.
Kto myśli źle czynić, tego złośliwym zwać będą.
9 A foolish scheme is sin, and a mocker is detestable to men.
Zła myśl głupiego jest grzechem, a pośmiewca jest obrzydliwością ludzką.
10 If you faint in the day of distress, how small is your strength!
Jeźli będziesz gnuśnym, tedy w dzień ucisku słaba będzie siła twoja.
11 Rescue those being led away to death, and restrain those stumbling toward the slaughter.
Wybawiaj pojmanych na śmierć; a od tych, którzy idą na stracenie, nie odwracaj się.
12 If you say, “Behold, we did not know about this,” does not He who weighs hearts consider it? Does not the One who guards your life know? Will He not repay a man according to his deeds?
Jeźli rzeczesz: Otośmy o tem nie wiedzieli; izali ten, który waży serca, nie rozumie? a ten, który strzeże duszy twojej, nie rozezna? i nie odda człowiekowi według uczynków jego?
13 Eat honey, my son, for it is good, and the honeycomb is sweet to your taste.
Jedz miód, synu mój! bo dobry, i plastr słodki podniebieniu twemu;
14 Know therefore that wisdom is sweet to your soul. If you find it, there is a future for you, and your hope will never be cut off.
Tak umiejętność mądrości duszy twojej, jeźliże ją znajdziesz; onać będzie nagrodą, a nadzieja twoja nie będzie wycięta.
15 Do not lie in wait, O wicked man, near the dwelling of the righteous; do not destroy his resting place.
Nie czyń zasadzki, niezbożniku! na przybytek sprawiedliwego, a nie przeszkadzaj odpocznieniu jego.
16 For though a righteous man may fall seven times, he still gets up; but the wicked stumble in bad times.
Bo choć siedm kroć upada sprawiedliwy, przecie zaś powstaje; ale niezbożni wpadną w nieszczęście.
17 Do not gloat when your enemy falls, and do not let your heart rejoice when he stumbles,
Gdy upadnie nieprzyjaciel twój, nie ciesz się; i gdy się potknie, niech się nie raduje serce twoje;
18 or the LORD will see and disapprove, and turn His wrath away from him.
Aby snać nie ujrzał Pan, a nie podobałoby się to w oczach jego, i odwróciłby od niego gniew swój na cię.
19 Do not fret over evildoers, and do not be envious of the wicked.
Nie gniewaj się dla złośników, ani się udawaj za niepobożnymi;
20 For the evil man has no future; the lamp of the wicked will be extinguished.
Boć nie weźmie złośnik nagrody; pochodnia niepobożnych zgaśnie.
21 My son, fear the LORD and the king, and do not associate with the rebellious.
Synu mój! bój się Pana i króla, a z niestatecznymi nie mięszaj się;
22 For they will bring sudden destruction. Who knows what ruin they can bring?
Boć znagła powstanie zginienie ich, a upadek obydwóch któż wie?
23 These also are sayings of the wise: To show partiality in judgment is not good.
I toć też mądrym należy: wzgląd mieć na osobę u sądu, nie dobra.
24 Whoever tells the guilty, “You are innocent”— peoples will curse him, and nations will denounce him;
Tego, który mówi niepobożnemu; Jesteś sprawiedliwy, będą ludzie przeklinać, a narody się nim brzydzić będą.
25 but it will go well with those who convict the guilty, and rich blessing will come upon them.
Ale którzy go karzą, szczęśliwi będą, a przyjdzie na nich błogosławieństwo każdego dobrego.
26 An honest answer given is like a kiss on the lips.
Pocałują wargi tego, co mówi słowa prawdziwe.
27 Complete your outdoor work and prepare your field; after that, you may build your house.
Rozrządź na polu robotę twoję, a sprawuj pilnie rolę swoję; a potem będziesz budował dom twój.
28 Do not testify against your neighbor without cause, and do not deceive with your lips.
Nie bądź świadkiem lekkomyślnym przeciw bliźniemu swemu, ani czyń łagodnych namów wargami swemi.
29 Do not say, “I will do to him as he has done to me; I will repay the man according to his work.”
Nie mów: Jako mi uczynił, tak mu uczynię; oddam mężowi temu według uczynku jego.
30 I went past the field of a slacker and by the vineyard of a man lacking judgment.
Szedłem przez pole męża leniwego a przez winnicę człowieka głupiego;
31 Thorns had grown up everywhere, thistles had covered the ground, and the stone wall was broken down.
A oto porosła wszędzie ostem; pokrzywy wszystko pokryły, a płot kamienny jej rozwalił się.
32 I observed and took it to heart; I looked and received instruction:
Co ja ujrzawszy złożyłem to do serca mego, a widząc to wziąłem to ku przestrodze.
33 A little sleep, a little slumber, a little folding of the hands to rest,
Trochę się prześpisz, trochę podrzemiesz, trochę złożysz ręce, abyś odpoczywał;
34 and poverty will come upon you like a robber, and need like a bandit.
A wtem ubóstwo twoje przyjdzie jako podróżny, a niedostatek twój jako mąż zbrojny.
