Proverbs 23
1 When you sit down to dine with a ruler, consider carefully what is set before you,
Катта әрбаб билән һәмдәстихан болсаң, Алдиңдики ким екәнлигини убдан ойлан.
2 and put a knife to your throat if you possess a great appetite.
Иштийиң яман болса, Гелиңға пичақ тәңләп турғандәк өзүңни тарт.
3 Do not crave his delicacies, for that food is deceptive.
Униң назу-немәтлирини тама қилма, Улар адәм алдайдиған тамақлардур.
4 Do not wear yourself out to get rich; be wise enough to restrain yourself.
Бай болимән дәп өзүңни упратма; Өзүңниң зеһниңни бу ишқа қаратма.
5 When you glance at wealth, it disappears, for it makes wings for itself and flies like an eagle to the sky.
[Байлиқларға] көз тикишиң биләнла, улар йоқ болиду; Пул-мал дәрвәқә өзигә қанат ясап, Худди бүркүттәк асманға учуп кетәр.
6 Do not eat the bread of a stingy man, and do not crave his delicacies;
Ач көзниң ненини йемә, Униң есил назу-немәтлирини тама қилма;
7 for he is keeping track, inwardly counting the cost. “Eat and drink,” he says to you, but his heart is not with you.
Чүнки униң көңли қандақ болғандәк, өзиму шундақ. У ағзида: — Қени, алсила, ичсилә! — десиму, Бирақ көңлидә сени ойлиғини йоқ.
8 You will vomit up what little you have eaten and waste your pleasant words.
Йегән бир жутум таамниму қусуветисән, Униңға қилған чирайлиқ сөзлириңму бекарға кәткән болиду.
9 Do not speak to a fool, for he will despise the wisdom of your words.
Ахмаққа йол көрситип салма, Чүнки у әқил сөзлириңни көзгә илмас.
10 Do not move an ancient boundary stone or encroach on the fields of the fatherless,
Қедимдә бекиткән йәрниң пасил ташлирини йөткимә, Житимларниң етизлириғиму аяқ басма;
11 for their Redeemer is strong; He will take up their case against you.
Чүнки уларниң Һәмҗәмәт-Қутқузғучиси интайин күчлүктур; У Өзи улар үчүн үстүңдин дәва қилар.
12 Apply your heart to instruction and your ears to words of knowledge.
Несиһәткә көңүл қой, Илим-билимләргә қулақ сал.
13 Do not withhold discipline from a child; although you strike him with a rod, he will not die.
Балаңға тәрбийә бериштин еринмә; Әгәр таяқ билән урсаң, у өлүп кәтмәйду;
Сән уни таяқ билән урсаң, Бәлким уни тәһтисарадин қутқузивалисән. (Sheol h7585)
15 My son, if your heart is wise, my own heart will indeed rejoice.
И оғлум, дана болсаң, Мениң қәлбим қанчә хуш болар еди!
16 My inmost being will rejoice when your lips speak what is right.
Ағзиңда орунлуқ сөзләр болса, ич-ичимдин шатлинимән.
17 Do not let your heart envy sinners, but always continue in the fear of the LORD.
Гуна садир қилғучиларға рәшк қилма, Һәрдайим Пәрвәрдигардин әймиништә турғин;
18 For surely there is a future, and your hope will not be cut off.
Шундақ қилғиниңда җәзмән көридиған яхши күнүң болиду, Арзу-үмүтүң бекарға кәтмәс.
19 Listen, my son, and be wise, and guide your heart on the right course.
И оғлум, сөзүмгә қулақ селип дана бол, Қәлбиңни [Худаниң] йолиға башлиғин.
20 Do not join those who drink too much wine or gorge themselves on meat.
Мәйхорларға арилашма, Нәпси яман гөшхорлар билән барди-кәлди қилма;
21 For the drunkard and the glutton will come to poverty, and drowsiness will clothe them in rags.
Чүнки һарақкәш билән нәпси яман ахирида йоқсуллуқта қалар, Ғәпләт уйқисиға патқанларға җәндә кийимни кийгүзәр.
22 Listen to your father who gave you life, and do not despise your mother when she is old.
Сени тапқан атаңниң сөзини аңла, Анаң қериғанда униңға һөрмәтсизлик қилма.
23 Invest in truth and never sell it— in wisdom and instruction and understanding.
Һәқиқәтни сетивал, Уни һәргиз сетивәтмә. Даналиқ, тәрбийә вә йорутулушниму ал.
24 The father of a righteous man will greatly rejoice, and he who fathers a wise son will delight in him.
Һәққаний балиниң атиси чоң хошаллиқ тапар; Дана оғулни тапқан атиси униңдин хурсән болар.
25 May your father and mother be glad, and may she who gave you birth rejoice!
Ата-анаңни сөйүндүрүп, Сени туққан анаңни хуш қил.
26 My son, give me your heart, and let your eyes delight in my ways.
И оғлум, қәлбиңни маңа тапшур; Көзлириңму һаятлиқ йоллиримға тикилсун!
27 For a prostitute is a deep pit, and an adulteress is a narrow well.
Чүнки паһишә аял чоңқур оридур, Бузуқ ят аял тар зиндандур;
28 Like a robber she lies in wait and multiplies the faithless among men.
Улар қарақчидәк мөкүвелип, Инсанийәт арисидики вапасизларни көпәйтәр.
29 Who has woe? Who has sorrow? Who has contentions? Who has complaints? Who has needless wounds? Who has bloodshot eyes?
Кимдә азап бар? Кимдә дәрд-әләм? Ким җедәл ичидә қалар? Ким налә-пәряд көтирәр? Ким сәвәпсиз ярилинар? Кимниң көзи қизирип кетәр?
30 Those who linger over wine, who go to taste mixed drinks.
Дәл шарап үстидә узун олтарған, Әбҗәш шараптин тетишқа алдириған мәйхорлар!
31 Do not gaze at wine while it is red, when it sparkles in the cup and goes down smoothly.
Шарапниң әҗайип қизиллиғиға, униң җамдики җулалиғиға, Кишиниң гелидин шундақ силиқ өткәнлигигә мәптун болуп қалма!
32 In the end it bites like a snake and stings like a viper.
Ахирида у зәһәрлик иландәк чеқивалиду, Оқ иландәк нәштирини санҗийду.
33 Your eyes will see strange things, and your mind will utter perversities.
Көз алдиңда ғәлитә мәнзириләр көрүниду, Ағзиңдин қалаймиқан сөзләр чиқиду.
34 You will be like one sleeping on the high seas or lying on the top of a mast:
Худди деңиз-океанларда ләйләп қалғандәк, Йәлкәнлик кеминиң мома яғичи үстидә ятқандәк болисән.
35 “They struck me, but I feel no pain! They beat me, but I did not know it! When can I wake up to search for another drink?”
Сән чоқум: — Бириси мени урди, лекин мән яриланмидим! Бириси мени таяқ билән урди, бирақ ағриғини сәзмидим!» — дәйсән. Бирақ сән йәнә: «Һошумға кәлсәмла, мән йәнила шарапни издәймән! — дәйсән.
