Proverbs 23
1 When you sit down to dine with a ruler, consider carefully what is set before you,
Pagka ikaw ay nauupong kumain na kasalo ng isang pangulo, kilanlin mong maigi siya na nasa harap mo;
2 and put a knife to your throat if you possess a great appetite.
At maglagay ka ng sundang sa iyong lalamunan, kung ikaw ay taong bigay sa pagkain.
3 Do not crave his delicacies, for that food is deceptive.
Huwag kang mapagnais ng kaniyang mga masarap na pagkain; yamang mga marayang pagkain.
4 Do not wear yourself out to get rich; be wise enough to restrain yourself.
Huwag kang mainip sa pagyaman; tumigil ka sa iyong sariling karunungan.
5 When you glance at wealth, it disappears, for it makes wings for itself and flies like an eagle to the sky.
Iyo bang itititig ang iyong mga mata sa wala? Sapagka't ang mga kayamanan, ay tunay na nagsisipagpakpak, gaya ng aguila na lumilipad sa dakong langit.
6 Do not eat the bread of a stingy man, and do not crave his delicacies;
Huwag mong kanin ang tinapay niya na may masamang mata, ni nasain mo man ang kaniyang mga masarap na pagkain:
7 for he is keeping track, inwardly counting the cost. “Eat and drink,” he says to you, but his heart is not with you.
Sapagka't kung ano ang iniisip niya sa loob niya, ay gayon siya: kumain ka at uminom ka, sabi niya sa iyo; nguni't ang puso niya ay hindi sumasaiyo.
8 You will vomit up what little you have eaten and waste your pleasant words.
Ang subo na iyong kinain ay iyong isusuka, at iyong iwawala ang iyong mga matamis na salita.
9 Do not speak to a fool, for he will despise the wisdom of your words.
Huwag kang magsalita sa pakinig ng mangmang; sapagka't kaniyang hahamakin ang karunungan ng iyong mga salita.
10 Do not move an ancient boundary stone or encroach on the fields of the fatherless,
Huwag mong baguhin ang dating muhon ng lupa; at huwag mong pasukin ang mga bukid ng ulila:
11 for their Redeemer is strong; He will take up their case against you.
Sapagka't ang kanilang Manunubos ay malakas; ipaglalaban niya ang kanilang usap sa iyo.
12 Apply your heart to instruction and your ears to words of knowledge.
Ihilig mo ang iyong puso sa turo, at ang iyong mga pakinig sa mga salita ng kaalaman.
13 Do not withhold discipline from a child; although you strike him with a rod, he will not die.
Huwag mong ipagkait ang saway sa bata: sapagka't kung iyong hampasin siya ng pamalo, siya'y hindi mamamatay.
Iyong hahampasin siya ng pamalo, at ililigtas mo ang kaniyang kaluluwa sa Sheol. (Sheol h7585)
15 My son, if your heart is wise, my own heart will indeed rejoice.
Anak ko, kung ang iyong puso ay magpakapantas, ang puso ko'y matutuwa sa makatuwid baga'y ang akin:
16 My inmost being will rejoice when your lips speak what is right.
Oo, ang aking puso ay magagalak pagka ang iyong mga labi ay nangagsasalita ng matuwid na mga bagay.
17 Do not let your heart envy sinners, but always continue in the fear of the LORD.
Huwag managhili ang iyong puso sa mga makasalanan: kundi lumagay ka sa Panginoon buong araw:
18 For surely there is a future, and your hope will not be cut off.
Sapagka't tunay na may kagantihan; at ang iyong pagasa ay hindi mahihiwalay.
19 Listen, my son, and be wise, and guide your heart on the right course.
Makinig ka, anak ko, at ikaw ay magpakapantas, at patnubayan mo ang iyong puso sa daan.
20 Do not join those who drink too much wine or gorge themselves on meat.
Huwag kang mapasama sa mga mapaglango; sa mga mayamong mangangain ng karne:
21 For the drunkard and the glutton will come to poverty, and drowsiness will clothe them in rags.
Sapagka't ang manglalasing at ang mayamo ay darating sa karalitaan: at ang antok ay magbibihis sa tao ng pagkapulubi.
22 Listen to your father who gave you life, and do not despise your mother when she is old.
Dinggin mo ang iyong ama na naging anak ka, at huwag mong hamakin ang iyong ina kung siya'y tumanda.
23 Invest in truth and never sell it— in wisdom and instruction and understanding.
Bumili ka ng katotohanan at huwag mong ipagbili: Oo karunungan, at turo, at pag-uunawa.
24 The father of a righteous man will greatly rejoice, and he who fathers a wise son will delight in him.
Ang ama ng matuwid ay magagalak na lubos: at siyang nagkaanak ng pantas na anak ay magagalak sa kaniya.
25 May your father and mother be glad, and may she who gave you birth rejoice!
Mangatuwa ang iyong ama at ang iyong ina, at magalak siyang nanganak sa iyo.
26 My son, give me your heart, and let your eyes delight in my ways.
Anak ko, ibigay mo sa akin ang iyong puso, at malugod ang iyong mga mata sa aking mga daan.
27 For a prostitute is a deep pit, and an adulteress is a narrow well.
Sapagka't ang isang patutot ay isang malalim na lubak; at ang babaing di kilala ay makipot na lungaw.
28 Like a robber she lies in wait and multiplies the faithless among men.
Oo, siya'y bumabakay na parang tulisan, at nagdaragdag ng mga magdaraya sa gitna ng mga tao.
29 Who has woe? Who has sorrow? Who has contentions? Who has complaints? Who has needless wounds? Who has bloodshot eyes?
Sinong may ay? sinong may kapanglawan? sinong may pakikipagtalo? sinong may daing? sino ang may sugat na walang kadahilanan? sino ang may maningas na mata?
30 Those who linger over wine, who go to taste mixed drinks.
Silang nangaghihintay sa alak; silang nagsisiyaon upang humanap ng pinaghalong alak.
31 Do not gaze at wine while it is red, when it sparkles in the cup and goes down smoothly.
Huwag kang tumingin sa alak pagka mapula, pagka nagbibigay ng kaniyang kulay sa saro,
32 In the end it bites like a snake and stings like a viper.
Sa huli ay kumakagat ito na parang ahas, at tumutukang parang ulupong.
33 Your eyes will see strange things, and your mind will utter perversities.
Ang iyong mga mata ay titingin ng mga katuwang bagay, at ang iyong puso ay nagbabadya ng mga magdarayang bagay.
34 You will be like one sleeping on the high seas or lying on the top of a mast:
Oo, ikaw ay magiging parang nahihiga sa gitna ng dagat, o parang nahihiga sa dulo ng isang palo ng sasakyan.
35 “They struck me, but I feel no pain! They beat me, but I did not know it! When can I wake up to search for another drink?”
Kanilang pinalo ako, iyong sasalitain, at hindi ako nasaktan; kanilang hinampas ako, at hindi ko naramdaman: kailan gigising ako? aking hahanapin pa uli.
