Proverbs 23
1 When you sit down to dine with a ruler, consider carefully what is set before you,
Gdy usiądziesz do posiłku z władcą, zważaj pilnie, co jest przed tobą;
2 and put a knife to your throat if you possess a great appetite.
I przyłóż nóż do gardła, jeśli jesteś łakomy.
3 Do not crave his delicacies, for that food is deceptive.
Nie pragnij jego przysmaków, bo to pokarm zwodniczy.
4 Do not wear yourself out to get rich; be wise enough to restrain yourself.
Nie zabiegaj o bogactwo, porzuć swoją mądrość.
5 When you glance at wealth, it disappears, for it makes wings for itself and flies like an eagle to the sky.
Czy obrócisz swoje oczy na to, co jest niczym? Bo bogactwa robią sobie skrzydła i ulatują do nieba jak orzeł.
6 Do not eat the bread of a stingy man, and do not crave his delicacies;
Nie jedz chleba człowieka, który ma złe oko, ani nie pożądaj jego przysmaków.
7 for he is keeping track, inwardly counting the cost. “Eat and drink,” he says to you, but his heart is not with you.
Bo jak myśli w swym sercu, taki [on jest]. Jedz i pij – mówi do ciebie, ale jego serce nie jest z tobą.
8 You will vomit up what little you have eaten and waste your pleasant words.
Kęs, który zjadłeś, zwrócisz i utracisz swoje wdzięczne słowa.
9 Do not speak to a fool, for he will despise the wisdom of your words.
Nie mów do uszu głupca, bo wzgardzi mądrością twoich słów.
10 Do not move an ancient boundary stone or encroach on the fields of the fatherless,
Nie przesuwaj dawnej granicy i nie wchodź na pole sierot.
11 for their Redeemer is strong; He will take up their case against you.
Bo ich obrońca jest mocny, przeprowadzi ich sprawę przeciwko tobie.
12 Apply your heart to instruction and your ears to words of knowledge.
Nakłoń swoje serce na pouczenie, a swe uszy na słowa rozumne.
13 Do not withhold discipline from a child; although you strike him with a rod, he will not die.
Nie szczędź dziecku karcenia, [bo] jeśli je bijesz rózgą, nie umrze.
Będziesz je bił rózgą, a jego duszę ocalisz od piekła. (Sheol h7585)
15 My son, if your heart is wise, my own heart will indeed rejoice.
Synu mój, jeśli twoje serce będzie mądre, moje serce będzie się radowało, właśnie moje;
16 My inmost being will rejoice when your lips speak what is right.
I moje nerki będą się weselić, gdy twoje usta będą mówiły to, co jest prawe.
17 Do not let your heart envy sinners, but always continue in the fear of the LORD.
Niech twoje serce nie zazdrości grzesznikom, lecz każdego dnia [postępuj] w bojaźni PANA;
18 For surely there is a future, and your hope will not be cut off.
Bo koniec jest pewny i twoja nadzieja nie będzie zawiedziona.
19 Listen, my son, and be wise, and guide your heart on the right course.
Słuchaj, synu mój, i bądź mądry, i skieruj swoje serce na drogę.
20 Do not join those who drink too much wine or gorge themselves on meat.
Nie bywaj wśród pijaków ani wśród obżerających się mięsem;
21 For the drunkard and the glutton will come to poverty, and drowsiness will clothe them in rags.
Bo pijak i żarłok zubożeją, a ospały będzie chodził w łachmanach.
22 Listen to your father who gave you life, and do not despise your mother when she is old.
Słuchaj ojca, który cię spłodził, a nie gardź matką, gdy się zestarzeje.
23 Invest in truth and never sell it— in wisdom and instruction and understanding.
Kupuj prawdę i nie sprzedawaj [jej]; [kupuj] mądrość, karność i rozum.
24 The father of a righteous man will greatly rejoice, and he who fathers a wise son will delight in him.
Ojciec sprawiedliwego będzie się wielce radował, a kto spłodzi mądrego, będzie się z niego cieszył.
25 May your father and mother be glad, and may she who gave you birth rejoice!
Niech się weseli twój ojciec i matka i niech się raduje ta, która cię rodziła.
26 My son, give me your heart, and let your eyes delight in my ways.
Synu mój, daj mi swoje serce, a niech twoje oczy strzegą moich dróg.
27 For a prostitute is a deep pit, and an adulteress is a narrow well.
Bo nierządnica [jest] głębokim dołem, a cudza [kobieta jest] ciasną studnią.
28 Like a robber she lies in wait and multiplies the faithless among men.
Ona też czyha jak zbój i pomnaża przewrotnych wśród ludzi.
29 Who has woe? Who has sorrow? Who has contentions? Who has complaints? Who has needless wounds? Who has bloodshot eyes?
U kogo biada? U kogo żal? U kogo kłótnie? U kogo szemranie? Kto ma rany bez powodu? Kto ma zaczerwienione oczy?
30 Those who linger over wine, who go to taste mixed drinks.
Ci, którzy przesiadują przy winie; ci, którzy idą szukać zmieszanego wina.
31 Do not gaze at wine while it is red, when it sparkles in the cup and goes down smoothly.
Nie patrz na wino, gdy się czerwieni; gdy wydaje łunę swą w kielichu, a samo się przesuwa.
32 In the end it bites like a snake and stings like a viper.
Na koniec ugryzie jak wąż i ukąsi jak żmija;
33 Your eyes will see strange things, and your mind will utter perversities.
Twoje oczy będą patrzeć na cudze kobiety, a twoje serce będzie mówiło rzeczy przewrotne;
34 You will be like one sleeping on the high seas or lying on the top of a mast:
I będziesz jak ten, który leży na środku morza, i jak ten, który śpi na szczycie masztu;
35 “They struck me, but I feel no pain! They beat me, but I did not know it! When can I wake up to search for another drink?”
[Powiesz]: Bili mnie, a nie bolało, uderzyli mnie, a [nic] nie czułem. Gdy się obudzę, znów go poszukam.
