Proverbs 23
1 When you sit down to dine with a ruler, consider carefully what is set before you,
Gdy siądziesz, abyś jadł z panem, uważaj pilnie, kto jest przed tobą;
2 and put a knife to your throat if you possess a great appetite.
Inaczej wraziłbyś nóż w gardło swoje, jeźlibyś był chciwy pokarmu.
3 Do not crave his delicacies, for that food is deceptive.
Nie pragnij łakoci jego; bo są pokarmem obłudnym.
4 Do not wear yourself out to get rich; be wise enough to restrain yourself.
Nie staraj się, abyś się zbogacił; owszem, zaniechaj opatrzności twojej.
5 When you glance at wealth, it disappears, for it makes wings for itself and flies like an eagle to the sky.
I miałżebyś obrócić oczy twoje na bogactwo, które prędko niszczeje? bo sobie uczyni skrzydła podobne orlim, i uleci do nieba.
6 Do not eat the bread of a stingy man, and do not crave his delicacies;
Nie jedz chleba człowieka zazdrosnego, a nie żądaj łakoci jego.
7 for he is keeping track, inwardly counting the cost. “Eat and drink,” he says to you, but his heart is not with you.
Albowiem jako on ciebie waży w myśli swej, tak ty waż pokarm jego. Mówić: Jedz i pij, ale serce jego nie jest z tobą.
8 You will vomit up what little you have eaten and waste your pleasant words.
Sztuczkę twoję, którąś zjadł, zwrócisz, a utracisz wdzięczne słowa twoje.
9 Do not speak to a fool, for he will despise the wisdom of your words.
Przed głupim nie mów; albowiem wzgardzi roztropnością powieści twoich.
10 Do not move an ancient boundary stone or encroach on the fields of the fatherless,
Nie przenoś granicy starej, a na rolę sierotek nie wchodź.
11 for their Redeemer is strong; He will take up their case against you.
Bo obrońca ich możny; onci się podejmuje sprawy ich przeciwko tobie.
12 Apply your heart to instruction and your ears to words of knowledge.
Obróć do nauki serce twoje, a uszy twoje do powieści umiejętności.
13 Do not withhold discipline from a child; although you strike him with a rod, he will not die.
Nie odejmuj od młodego karności; bo jeźli go ubijesz rózgą, nie umrze.
Ty go bij rózgą, a duszę jego z piekła wyrwiesz. (Sheol h7585)
15 My son, if your heart is wise, my own heart will indeed rejoice.
Synu mój! będzieli mądre serce twoje, będzie się weseliło serce moje, serce moje we mnie;
16 My inmost being will rejoice when your lips speak what is right.
I rozweselą się nerki moje, gdy będą mówiły wargi twoje, co jest prawego.
17 Do not let your heart envy sinners, but always continue in the fear of the LORD.
Niech nie zajrzy serce twoje grzesznikom; ale raczej chodż w bojańni Pańskiej na każdy dzień;
18 For surely there is a future, and your hope will not be cut off.
Bo iż jest zapłata, przeto nadzieja twoja nie będzie wykorzeniona.
19 Listen, my son, and be wise, and guide your heart on the right course.
Słuchaj, synu mój! a bądź mądry, i nawiedź na drogę serce twoje.
20 Do not join those who drink too much wine or gorge themselves on meat.
Nie bywaj między pijanicami wina, ani między żarłokami mięsa;
21 For the drunkard and the glutton will come to poverty, and drowsiness will clothe them in rags.
Boć pijanica i żarłok zubożeje, a ospały w łatach chodzić będzie.
22 Listen to your father who gave you life, and do not despise your mother when she is old.
Słuchaj ojca twego, który cię spłodził, a nie pogardzaj matką twoją, gdy się zstarzeje.
23 Invest in truth and never sell it— in wisdom and instruction and understanding.
Kupuj prawdę, a nie sprzedawaj jej; kupuj mądrość, umiejętność i rozum.
24 The father of a righteous man will greatly rejoice, and he who fathers a wise son will delight in him.
Bardzo się raduje ojciec sprawiedliwego, a kto spłodził mądrego, weseli się z niego.
25 May your father and mother be glad, and may she who gave you birth rejoice!
Niech się tedy weseli ojciec twój, i matka twoja; i niech się rozraduje rodzicielka twoja.
26 My son, give me your heart, and let your eyes delight in my ways.
Synu mój! daj mi serce twoje, a oczy twoje niechaj strzegą dróg moich.
27 For a prostitute is a deep pit, and an adulteress is a narrow well.
Bo nierządnica jest dół głęboki, a cudza żona jest studnia ciasna.
28 Like a robber she lies in wait and multiplies the faithless among men.
Ona też jako zbojca zasadzki czyni, a zuchwalców między ludźmi rozmnaża.
29 Who has woe? Who has sorrow? Who has contentions? Who has complaints? Who has needless wounds? Who has bloodshot eyes?
Komu biada? Komu niestety? Komu zwady? Komu krzyk? Komu rany daremne? Komu zapalenie oczów?
30 Those who linger over wine, who go to taste mixed drinks.
Tym, którzy siadają na winie; tym, którzy chodzą, szukając przyprawnego wina.
31 Do not gaze at wine while it is red, when it sparkles in the cup and goes down smoothly.
Nie zapatruj się na wino, gdy się rumieni, i gdy wydaje w kubku łunę swoję, a prosto wyskakuje.
32 In the end it bites like a snake and stings like a viper.
Bo na koniec jako wąż ukąsi, a jako żmija uszczknie;
33 Your eyes will see strange things, and your mind will utter perversities.
Oczy twoje patrzyć będą na cudze żony, a serce twe będzie mówiło przewrotności;
34 You will be like one sleeping on the high seas or lying on the top of a mast:
I będziesz jako ten, który leży w pośród morza, a jako ten, który śpi na wierzchu masztu;
35 “They struck me, but I feel no pain! They beat me, but I did not know it! When can I wake up to search for another drink?”
Rzeczesz: Ubito mię, a nie stękałem, potłuczono mię, a nie czułem. Gdy się ocucę, udam się zaś do tego.
