Proverbs 23

1 When you sit down to dine with a ruler, consider carefully what is set before you,

۱ چون با حاکم به غذا خوردن نشینی، درآنچه پیش روی تو است تامل نما.

2 and put a knife to your throat if you possess a great appetite.

۲ و اگر مرد اکول هستی کارد بر گلوی خودبگذار.

3 Do not crave his delicacies, for that food is deceptive.

۳ به خوراکهای لطیف او حریص مباش، زیراکه غذای فریبنده است.

4 Do not wear yourself out to get rich; be wise enough to restrain yourself.

۴ برای دولتمند شدن خود را زحمت مرسان واز عقل خود باز ایست.

5 When you glance at wealth, it disappears, for it makes wings for itself and flies like an eagle to the sky.

۵ آیا چشمان خود را بر آن خواهی دوخت که نیست می‌باشد؟ زیرا که دولت البته برای خودبالها می‌سازد، و مثل عقاب در آسمان می‌پرد.

6 Do not eat the bread of a stingy man, and do not crave his delicacies;

۶ نان مرد تنگ نظر را مخور، و به جهت خوراکهای لطیف او حریص مباش.

7 for he is keeping track, inwardly counting the cost. “Eat and drink,” he says to you, but his heart is not with you.

۷ زیرا چنانکه در دل خود فکر می‌کند خود اوهمچنان است. تو را می‌گوید: بخور و بنوش، امادلش با تو نیست.

8 You will vomit up what little you have eaten and waste your pleasant words.

۸ لقمه‌ای را که خورده‌ای قی خواهی کرد، وسخنان شیرین خود را بر باد خواهی داد.

9 Do not speak to a fool, for he will despise the wisdom of your words.

۹ به گوش احمق سخن مگو، زیرا حکمت کلامت را خوار خواهد شمرد.

10 Do not move an ancient boundary stone or encroach on the fields of the fatherless,

۱۰ حد قدیم را منتقل مساز، و به مزرعه یتیمان داخل مشو،

11 for their Redeemer is strong; He will take up their case against you.

۱۱ زیرا که ولی ایشان زورآور است، و با تو دردعوی ایشان مقاومت خواهد کرد.

12 Apply your heart to instruction and your ears to words of knowledge.

۱۲ دل خود را به ادب مایل گردان، و گوش خود را به کلام معرفت.

13 Do not withhold discipline from a child; although you strike him with a rod, he will not die.

۱۳ از طفل خود تادیب را باز مدار که اگر او رابا چوب بزنی نخواهد مرد،

14 Strike him with a rod, and you will deliver his soul from Sheol. (Sheol h7585)

۱۴ پس او را با چوب بزن، و جان او را از هاویه نجات خواهی داد. (Sheol h7585)

15 My son, if your heart is wise, my own heart will indeed rejoice.

۱۵ ‌ای پسر من اگر دل تو حکیم باشد، دل من (بلی دل ) من شادمان خواهد شد.

16 My inmost being will rejoice when your lips speak what is right.

۱۶ و گرده هایم وجد خواهد نمود، هنگامی که لبهای تو به راستی متکلم شود.

17 Do not let your heart envy sinners, but always continue in the fear of the LORD.

۱۷ دل تو به جهت گناهکاران غیور نباشد، امابه جهت ترس خداوند تمامی روز غیور باش،

18 For surely there is a future, and your hope will not be cut off.

۱۸ زیرا که البته آخرت هست، و امید تومنقطع نخواهد شد.

19 Listen, my son, and be wise, and guide your heart on the right course.

۱۹ پس تو‌ای پسرم بشنو و حکیم باش، و دل خود را در طریق مستقیم گردان.

20 Do not join those who drink too much wine or gorge themselves on meat.

۲۰ از زمره میگساران مباش، و از آنانی که بدنهای خود را تلف می‌کنند.

21 For the drunkard and the glutton will come to poverty, and drowsiness will clothe them in rags.

۲۱ زیرا که میگسار و مسرف، فقیر می‌شود وصاحب خواب به خرقه‌ها ملبس خواهد شد.

22 Listen to your father who gave you life, and do not despise your mother when she is old.

۲۲ پدر خویش را که تو را تولید نمود گوش گیر، و مادر خود را چون پیر شود خوار مشمار.

23 Invest in truth and never sell it— in wisdom and instruction and understanding.

۲۳ راستی را بخر و آن را مفروش، و حکمت وادب و فهم را.

24 The father of a righteous man will greatly rejoice, and he who fathers a wise son will delight in him.

۲۴ پدر فرزند عادل به غایت شادمان می‌شود، و والد پسر حکیم از او مسرور خواهد گشت.

25 May your father and mother be glad, and may she who gave you birth rejoice!

۲۵ پدرت و مادرت شادمان خواهند شد، ووالده تو مسرور خواهد گردید.

26 My son, give me your heart, and let your eyes delight in my ways.

۲۶ ‌ای پسرم دل خود را به من بده، و چشمان تو به راههای من شاد باشد،

27 For a prostitute is a deep pit, and an adulteress is a narrow well.

۲۷ چونکه زن زانیه حفره‌ای عمیق است، و زن بیگانه چاه تنگ.

28 Like a robber she lies in wait and multiplies the faithless among men.

۲۸ او نیز مثل راهزن در کمین می‌باشد، وخیانتکاران را در میان مردم می‌افزاید.

29 Who has woe? Who has sorrow? Who has contentions? Who has complaints? Who has needless wounds? Who has bloodshot eyes?

۲۹ وای از آن کیست و شقاوت از آن که ونزاعها از آن کدام و زاری از آن کیست وجراحت های بی‌سبب از آن که و سرخی چشمان از آن کدام؟

30 Those who linger over wine, who go to taste mixed drinks.

۳۰ آنانی را است که شرب مدام می‌نمایند، و برای چشیدن شراب ممزوج داخل می‌شوند.

31 Do not gaze at wine while it is red, when it sparkles in the cup and goes down smoothly.

۳۱ به شراب نگاه مکن وقتی که سرخ‌فام است، حینی که حبابهای خود را در جام ظاهر می‌سازد، و به ملایمت فرو می‌رود.

32 In the end it bites like a snake and stings like a viper.

۳۲ اما در آخر مثل مار خواهد گزید، و مانندافعی نیش خواهد زد.

33 Your eyes will see strange things, and your mind will utter perversities.

۳۳ چشمان تو چیزهای غریب را خواهد دید، و دل تو به چیزهای کج تنطق خواهد نمود،

34 You will be like one sleeping on the high seas or lying on the top of a mast:

۳۴ و مثل کسی‌که در میان دریا می‌خوابدخواهی شد، یا مانند کسی‌که بر سر دکل کشتی می‌خسبد،

35 “They struck me, but I feel no pain! They beat me, but I did not know it! When can I wake up to search for another drink?”

۳۵ و خواهی گفت: مرا زدند لیکن درد رااحساس نکردم، مرا زجر نمودند لیکن نفهمیدم. پس کی بیدار خواهم شد؟ همچنین معاودت می‌کنم و بار دیگر آن را می‌طلبم.