Proverbs 22
1 A good name is more desirable than great riches; favor is better than silver and gold.
Cenniejsze [jest] dobre imię niż wielkie bogactwa, a przychylność lepsza niż srebro i złoto.
2 The rich and the poor have this in common: The LORD is Maker of them all.
Bogaty i ubogi spotykają się, PAN jest stwórcą obydwu.
3 The prudent see danger and take cover, but the simple keep going and suffer the consequences.
Roztropny dostrzega zło i ukrywa się, ale prości idą dalej i ponoszą karę.
4 The rewards of humility and the fear of the LORD are wealth and honor and life.
Owocem pokory i bojaźni PANA jest bogactwo, chwała i życie.
5 Thorns and snares lie on the path of the perverse; he who guards his soul stays far from them.
Ciernie i sidła [są] na drodze przewrotnego; kto strzeże swej duszy, trzyma się z dala od nich.
6 Train up a child in the way he should go, and when he is old he will not depart from it.
Pouczaj dziecko w drodze, którą ma iść, a gdy się zestarzeje, nie odstąpi od niej.
7 The rich rule over the poor, and the borrower is slave to the lender.
Bogaty panuje nad ubogimi, a ten, co pożycza, jest sługą tego, który mu pożycza.
8 He who sows injustice will reap disaster, and the rod of his fury will be destroyed.
Kto sieje nieprawość, będzie żąć cierpienie, a rózga jego gniewu przepadnie.
9 A generous man will be blessed, for he shares his bread with the poor.
Kto ma dobrotliwe oko, będzie błogosławiony, bo dzieli się swym chlebem z ubogim.
10 Drive out the mocker, and conflict will depart; even quarreling and insults will cease.
Wyrzuć szydercę, a ustanie spór, owszem, zakończy się kłótnia i zniewaga.
11 He who loves a pure heart and gracious lips will have the king for a friend.
Kto kocha czystość serca, tego wdzięk warg sprawi, że król [będzie] jego przyjacielem.
12 The LORD’s eyes keep watch over knowledge, but He frustrates the words of the faithless.
Oczy PANA strzegą wiedzy, a on obala słowa przewrotnego.
13 The slacker says, “There is a lion outside! I will be slain in the streets!”
Leniwy mówi: Lew jest na dworze, będę zabity na środku ulicy.
14 The mouth of an adulteress is a deep pit; he who is under the wrath of the LORD will fall into it.
Usta obcych [kobiet są] głębokim dołem; wpadnie tam ten, na kogo PAN się gniewa.
15 Foolishness is bound up in the heart of a child, but the rod of discipline drives it far from him.
Głupota jest przywiązana do serca dziecka, ale rózga karności wypędzi ją z niego.
16 Oppressing the poor to enrich oneself or giving gifts to the rich will surely lead to poverty.
Kto ciemięży ubogiego, aby przysporzyć sobie [bogactwa, i] kto daje bogatemu, pewnie zubożeje.
17 Incline your ear and hear the words of the wise— apply your mind to my knowledge—
Nadstaw ucha i słuchaj słów mędrców, i skłoń swe serce do mojej wiedzy;
18 for it is pleasing when you keep them within you and they are constantly on your lips.
Bo to miło, jeśli zachowasz je w swoim sercu, będą razem ułożone na wargach.
19 So that your trust may be in the LORD, I instruct you today—yes, you.
Oznajmiłem to dzisiaj właśnie tobie, abyś pokładał ufność w PANU.
20 Have I not written for you thirty sayings about counsel and knowledge,
Czy nie napisałem ci znamienitych rzeczy zawierających rady i wiedzę;
21 to show you true and reliable words, that you may soundly answer those who sent you?
Aby dać ci poznać pewność słów prawdy; abyś umiał odpowiedzieć słowami prawdy tym, którzy do ciebie posyłają?
22 Do not rob a poor man because he is poor, and do not crush the afflicted at the gate,
Nie okradaj nędzarza, ponieważ jest ubogi, ani nie uciskaj w bramie biednego.
23 for the LORD will take up their case and will plunder those who rob them.
PAN bowiem będzie bronił ich sprawy i wydrze duszę tym, którzy im wydzierają.
24 Do not make friends with an angry man, and do not associate with a hot-tempered man,
Nie przyjaźnij się z człowiekiem gniewliwym i nie obcuj z człowiekiem porywczym.
25 or you may learn his ways and entangle yourself in a snare.
Byś nie przywykł do jego dróg i nie zastawił sideł na swą duszę.
26 Do not be one who gives pledges, who puts up security for debts.
Nie bądź z tych, którzy dają porękę, ani z tych, którzy ręczą za długi;
27 If you have nothing with which to pay, why should your bed be taken from under you?
Jeśli nie masz czym zapłacić, dlaczego miałby ktoś zabrać spod ciebie posłanie?
28 Do not move an ancient boundary stone which your fathers have placed.
Nie przesuwaj dawnej granicy, którą ustalili twoi ojcowie.
29 Do you see a man skilled in his work? He will be stationed in the presence of kings; he will not stand before obscure men.
Widzisz człowieka pilnego w swoich sprawach? On będzie stał przed królami, nie będzie stał przed podłymi.
