Proverbs 22
1 A good name is more desirable than great riches; favor is better than silver and gold.
Ang maayong ngalan pagapilion labi pa sa dagkong mga bahandi ug ang kaluoy mas maayo pa kay sa plata ug bulawan.
2 The rich and the poor have this in common: The LORD is Maker of them all.
Ang adunahan ug kabos nga mga tawo managsama lamang sa niini nga paagi— si Yahweh ang nagbuhat kanilang tanan.
3 The prudent see danger and take cover, but the simple keep going and suffer the consequences.
Ang mabinantayon nga tawo makakita sa kasamok ug magatago sa iyang kaugalingon, apan ang walay pagtagad mopadayon ug mag-antos tungod niini.
4 The rewards of humility and the fear of the LORD are wealth and honor and life.
Ang ganti sa pagkamapainubsanon ug pagkamahadlokon kang Yahweh mao ang mga bahandi, dungog, ug kinabuhi.
5 Thorns and snares lie on the path of the perverse; he who guards his soul stays far from them.
Mga tunok ug mga lit-ag ang naglaray sa agianan sa masinupakon; si bisan kinsa nga nagbantay sa iyang kinabuhi mapahilayo gikan kanila.
6 Train up a child in the way he should go, and when he is old he will not depart from it.
Tudloi ang bata sa dalan nga angay niyang pagaadtoan ug sa dihang matigulang na siya dili siya motalikod gikan niana nga pagpanudlo.
7 The rich rule over the poor, and the borrower is slave to the lender.
Ang adunahan nga mga tawo modumala ibabaw sa mga kabos nga mga tawo ug siya nga nangutang ulipon sa usa nga nagapautang.
8 He who sows injustice will reap disaster, and the rod of his fury will be destroyed.
Siya nga nagpugas sa dili matarong magaani ug kasamok ug ang iyang sungkod sa kapungot mahanaw.
9 A generous man will be blessed, for he shares his bread with the poor.
Siya nga adunay mata sa pagkamahinatagon pagapanalanginan, kay gipakigbahin niya ang iyang tinapay ngadto sa mga kabos.
10 Drive out the mocker, and conflict will depart; even quarreling and insults will cease.
Papahawaa ang mga matamayon, ug pagulaa ang samokan; ug mohunong ang mga panaglalis ug mga pagtamay.
11 He who loves a pure heart and gracious lips will have the king for a friend.
Siya nga nahigugma sa putli nga kasingkasing ug kansang mga pagpanulti malumo, mahimo niyang higala ang hari.
12 The LORD’s eyes keep watch over knowledge, but He frustrates the words of the faithless.
Ang mga mata ni Yahweh kanunay nga nagabantay sa kahibalo, apan isalikway niya ang mga pulong sa mabudhion.
13 The slacker says, “There is a lion outside! I will be slain in the streets!”
Ang tawong tapolan moingon, “Adunay liyon sa dalan! Pagapatyon ako diha sa hawan nga mga dapit.”
14 The mouth of an adulteress is a deep pit; he who is under the wrath of the LORD will fall into it.
Ang baba sa babaye nga mananapaw usa ka lalom nga bung-aw; mosilaob ang kasuko ni Yahweh batok sa tawo nga mahulog niini.
15 Foolishness is bound up in the heart of a child, but the rod of discipline drives it far from him.
Nabugkos ang mga binuang diha sa kasingkasing sa bata, apan ang bunal sa pagpanton magapahawa niini palayo.
16 Oppressing the poor to enrich oneself or giving gifts to the rich will surely lead to poverty.
Siya nga namintaha sa mga kabos nga mga tawo aron madugangan ang iyang bahandi, o paghatag ngadto sa mga adunahan nga tawo, mosangko ngadto sa kawalad-on.
17 Incline your ear and hear the words of the wise— apply your mind to my knowledge—
Ipapaminaw ang imong dalunggan ug patalinghogi ang mga pulong sa maalamon ug gamita ang imong kasingkasing sa akong kahibalo,
18 for it is pleasing when you keep them within you and they are constantly on your lips.
kay makaayo kanimo kung ampingan mo kini diha sa imong kinasuloran, kung kining tanan andam na diha sa imong mga ngabil.
19 So that your trust may be in the LORD, I instruct you today—yes, you.
Aron nga ang imong pagsalig maanaa kang Yahweh, gitudlo ko kini kanimo karong adlawa— bisan kanimo.
20 Have I not written for you thirty sayings about counsel and knowledge,
Wala ba diay ako makasulat alang kanimo ug 30 ka mga panultihong pagpanudlo ug kahibalo,
21 to show you true and reliable words, that you may soundly answer those who sent you?
aron sa pagtudlo kanimo sa kamatuoran niining kasaligan nga mga pulong, aron makahatag ka ug kasaligan nga mga tubag niadtong nagpadala kanimo?
22 Do not rob a poor man because he is poor, and do not crush the afflicted at the gate,
Ayaw kawati ang kabos tungod kay kabos siya, o yatakan ang mga nagkinahanglan nga anaa sa ganghaan,
23 for the LORD will take up their case and will plunder those who rob them.
kay labanan ni Yahweh ang ilang kahimtang, ug kawatan niya sa kinabuhi kadtong nagakawat kanila.
24 Do not make friends with an angry man, and do not associate with a hot-tempered man,
Ayaw pagpakighigala sa tawo nga gidumalahan sa kasuko ug kinahanglan nga dili ka mouban sa tawo nga maligutguton,
25 or you may learn his ways and entangle yourself in a snare.
o tingali ug makakat-on ka sa iyang mga paagi ug motukob ka sa paon alang sa imong kalag.
26 Do not be one who gives pledges, who puts up security for debts.
Ayaw paisip nga usa niadtong mohapak sa mga kamot, nga nagapasalig sa utang.
27 If you have nothing with which to pay, why should your bed be taken from under you?
Kung makulang ka sa pagbayad, unsa man ang makapahunong sa usa ka tawo sa pagkuha sa higdaanan nga imong gihigdaan?
28 Do not move an ancient boundary stone which your fathers have placed.
Ayaw ibalhin ang karaan nga utlanang bato nga gipahimutang sa imong mga amahan.
29 Do you see a man skilled in his work? He will be stationed in the presence of kings; he will not stand before obscure men.
Nakakita ka ba ug usa ka tawo nga hanas sa iyang trabaho? Mobarog siya atubangan sa mga hari; dili siya mobarog atubangan sa mga yano lamang nga mga tawo.
